ویکی‌پدیا

زهره

دومین سیارهٔ نزدیک به خورشید در منظومهٔ خورشیدی
(تغییرمسیر از سیاره زهره)
برای دیگر کاربردها، زهره (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ناهید یا زهره[۱۴] به ترتیب نزدیکی به خورشید، دومین سیارهٔ زمین‌سان سامانهٔ خورشیدی است که در هر ۲۲۵ روز یکبار به دور خورشید می‌چرخد. مدار زهره، میان مدارهای زمین و تیر قرار گرفته و از نظر مداری، نزدیک‌ترین فاصله را با مدار زمین دارد.[۱۵] ناهید پس از ماه، درخشان‌ترین جرم آسمانی طبیعی است که به هنگام شب در آسمان زمین دیده می‌شود و قدر ظاهری آن به ۴٫۶- می‌رسد.[۱۲] در زبان لاتین به این سیاره وُنوس می‌گویند که به معنی خدای عشق و زیبایی در روم باستان است.[۱۶][۱۷]

ناهید (زهره) ♀
تصویر رنگی واقعی از زهره، همانطور که توسط مسنجر (فضاپیما) گرفته شده است. یک لایه ابر به طور دائم سطح را مبهم می کند.
ویژگی‌های مداری
مبدأ مبدأ
اوج
  • ۰٫۷۲۸۲۱۳ واحد نجومی
  • ۱۰۸,۹۳۹,۰۰۰ km
حضیض
  • ۰٫۷۱۸۴۴۰ واحد نجومی
  • ۱۰۷۴۷۷۰۰۰ کیلومتر
  • ۱۰۸۲۰۸۰۰۰ کیلومتر
  • ۰٫۷۲۳۳۲۷ واحد نجومی
خروج از مرکز مداری۰٫۰۰۶۷
۵۸۳٫۹۲ روز[۱]
میانگین سرعت مداری
۳۵٫۰۲ کیلومتر بر ثانیه
انحراف
ماه‌هاندارد
ویژگی‌های فیزیکی
میانگین شعاع
  • ۶۰۵۱٫۸±۱٫۰ کیلومتر[۳]
  • ۰٫۹۴۹۹ زمینی
تخت‌شدگی۰[۳]
  • ۴٫۶۰×۱۰۸ کیلومتر مربع
  • ۰٫۹۰۲ زمین
حجم
  • ۹٫۲۸۴۳×۱۰۱۱ کیومترمکعب
  • ۰٫۸۶۶ برابر زمین
جرم
  • ۴٫۸۶۷۶×۱۰۲۴ کیلوگرم
  • ۰٫۸۱۵ برابر زمین
میانگین چگالی
۵٫۲۴۳ گرم بر سانتی‌متر مکعب
  • ۸٫۸۷ متر بر مجذور ثانیه
  • ۰٫۹۰۴ نیروی گرانش
۱۰٫۳۶ کیلومتر بر ثانیه (۶٫۴۴ مایل بر ثانیه)[۴]
−۲۴۳٫۰۱۸۵ روز (مخالف‌گرد)
سرعت چرخش استوایی
۶٫۵۲ کیلومتر بر ساعت (۱٫۸۱ متر بر ثانیه)
۲٫۶۴° (حرکت مخالف‌گرد و موافق‌گرد برای چرخش)
۱۷۷٫۳۶° (نسبت به مدار چرخش)[۵][note ۱]
بُعدِ قطب شمال
  • 18h 11m 2s
  • ۲۷۲٫۷۶°[۶]
مِیل قطب شمال
۶۷٫۱۶°
سپیدایی
دمای سطح کمترین میانگین بیشترین
کلوین ۷۳۷ کلوین[۱۲]
سلسیوس ۴۶۲ ° درجه سلسیوس
۹٫۷″ تا ۶۶-″[۵]
جو
فشار سطح
۹۲ بار (۹٫۲ پاسکال)
ترکیب جوترکیب اتمسفر
  1. ↑ Defining the rotation as retrograde, as done by NASA space missions and the USGS, puts Ishtar Terra in the northern hemisphere and makes the axial tilt 2.64°. Following the right-hand rule for prograde rotation puts Ishtar Terra in the southern hemisphere and makes the axial tilt 177.36°.

سیارهٔ ناهید (زهره)، بدون قمر است و در مدار تقریباً دایره‌واری به‌دور خورشید می‌گردد. این سیاره از بسیاری دیدگاه‌ها ازجمله اندازه، جرم، گرانش و ترکیبات ساختاری به زمین همانندی دارد و به خاطر همین نزدیکی‌ها آن را سیارهٔ «خواهر زمین» نیز خوانده‌اند. زهره از نظر حجم و جرم، هفتمین جسم بزرگ در سامانه خورشیدی است.

ناهید گرم‌ترین سیاره در سامانه خورشیدی است. این سیاره دارای هواکره است. هواکره‌ای ضخیم و غلیظ که موجب می‌شود که دیدن سطح آن با چشم غیرمسلح دشوار باشد. بیشتر هواکرهٔ آن را کربن دی‌اکسید تشکیل داده و در ابرهای بالایی آن قطره‌های ریز سولفوریک اسید وجود دارند. وجود کربن دی‌اکسید در هواکرهٔ این سیاره که گرما را در سیاره نگه می‌دارد دمای آن را به مقدار بسیار چشم‌گیری (۴۸۱ درجهٔ سلسیوس نزدیک سطح سیاره) افزایش داده‌است. وجود اکسیژن بین دو لایه جو ناهید تأیید شده است. البته این اکسیژن از نوع تک اتمی می باشد که با اکسیژن دو اتمی که در زمین وجود دارد، متفاوت می باشد.[۱۸]

در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۹۹ در حساب توییتری رسانهٔ خبری دیلی‌میل انگلستان اعلام شد که نشانه‌هایی احتمالی از حیات (وجود گاز فسفین) در این سیاره دیده شده‌است![۱۹]

زهره در آسمان زمین هنگام غروب

این سیاره یکی از سیاره‌های سنگی و فشرده و دارای آتشفشانهای فعال، زمین‌لرزه و رشته‌کوه است. زمان لازم برای یکبار گردش این سیاره به دور خورشید ۲۲۵ روز زمینی است.[۲۰]

ناهید (زهره) در سنجش با بیشتر سیاره‌ها در منظومهٔ شمسی از جمله زمین، کروی‌تر است و به علت چرخش بسیار آهسته دور محوری آن، پدیدهٔ تورفتگی یا مسطح شدن قطب‌ها و برآمدگی یا تورم نواحی استوایی در آن، کمتر از دیگر سیاره‌ها رخ می‌دهد. طول یک شبانه‌روز در سیارهٔ زهره از یک سال این سیاره کمی بلندتر است.[۲۱]

مقایسه با زمین

ویرایش

سیارهٔ زهره بدون قمر است ولی از بسیاری دیدگاه‌ها مانند اندازه، جرم، گرانش و ترکیبات ساختاری به زمین همانندی دارد و به خاطر همین نزدیکی‌ها آن را سیاره خواهر زمین خوانده‌اند.

قطر زهره کمی کوچک‌تر از قطر زمین و نزدیک به ۱۲٬۰۹۲ کیلومتر (۷٬۵۱۴ مایل) است.[۲۲] در حالی که قطر زمین ۱۲٬۷۵۶ کیلومتر (۷٬۹۲۶ مایل) است.

گرانش سیارهٔ زهره نزدیک به ۹۱ درصد گرانش زمین،[۲۰] جرم آن نیز نزدیک به ۸۱ درصد جرم زمین، و چگالی آن نزدیک به ۹۵ درصد چگالی زمین است. با این حال این سیاره در سنجش با بیشتر سیاره‌ها در منظومهٔ شمسی از جمله زمین، کروی‌تر است و به علت چرخش بسیار آهسته دور محوری آن، پدیدهٔ تورفتگی یا مسطح شدن قطب‌ها و برآمدگی یا تورم نواحی استوایی در آن، کمتر از دیگر سیاره‌ها رخ می‌دهد. زهره از زمین بسیار گرم‌تر است.

 
ساختار درونی زهره پوستهٔ بیرونی و گوشته و هسته به رنگ زرد

سطح سیاره

ویرایش

این سیاره یکی از سیاره‌های سنگی و فشرده و دارای هزاران آتشفشان فعال، زلزله و رشته‌کوه است.[۲۳] دشت‌های صاف و سنگلاخی، دو سوم سیاره را پوشانده‌اند.[۲۰]

زمین‌ساخت

ویرایش

بیشتر سطح زهره از صفحات گدازه‌های آتشفشانی پدید آمده‌است. از هنگام پیدایش زهره و مدت‌ها پس از آن، کنش‌های آتشفشانی چنان زیاد بوده که سطح سیاره، چندین بار بازسازی شده و هرگونه نشانه برخورد شهاب‌سنگ را از بین برده‌است. آخرین بازسازی سطحی که بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون سال پیش در این سیاره رخ داده هر گونه کنش زمین‌ساختی بَعدی در زهره را آرام کرده و سطحی یکپارچه و صُلب به آن داده‌است.[۲۰]

جغرافیا

ویرایش

دو منطقهٔ بزرگ یا قاره در زهره، قابل جداسازی هستند: قارهٔ Ishtar Terra در شمال با بزرگی به اندازهٔ استرالیا و قارهٔ Aphrodite Terra با بزرگی به اندازهٔ آفریقا که از استوا تا قطب جنوب زهره کشیده شده‌است.[۲۰][۲۴] Ishtar Terra دارای کوه‌هایی بلند است که بلندترین کوه آن به نام «ماکسول» به ۱۰ کیلومتر می‌رسد. بلندی مهم‌ترین فلات در نیمکرهٔ شمالی زهره «آتالانتا» ۱٬۴۰۰ متر و مساحت آن به اندازهٔ خلیج مکزیک است. فلات Beta Regio در نیمکرهٔ شمالی از جنس مواد آتشفشانی با درازای نزدیک به ۲٬۵۰۰ کیلومتر است. در این فلات دو آتشفشان سپری به نام‌های Rhea Mons و Theia Mons با بلندی ۴ کیلومتر وجود دارند. بقیهٔ بخش‌های نیمکرهٔ شمالی از دشت پوشیده شده‌است. Leda Terra در عرض جغرافیایی ۵۰ درجه و در شمال آن فلات Alpha Regio قرار دارد.[۲۴]

ساختار درونی

ویرایش

با در دست نبودن داده‌های لرزش‌سنجی، گشتاور لختی و جزئیات زمین‌شیمی از ساختار درونی سیارهٔ ناهید، آگاهی کمی از ساختار داخلی و ژئوشیمی این سیاره در دست است.[۲۵] دو دیدگاه دربارهٔ ساختار درونی سیارهٔ زهره وجود دارد. به نظر می‌رسد به خاطر نزدیکی اندازه، جرم، چگالی زهره و زمین، لایه‌های درونی زهره مانند زمین، از پوسته، گوشتهٔ احتمالاً جامد و هستهٔ مذاب تشکیل شده باشد[۲۰] و هستهٔ این سیاره نیز مانند زمین ترکیبی از آهن و نیکل باشد.[۲۴]

بر پایهٔ یافته‌های ونرا-۴ در ۱۹۶۷ میلادی سیاره زهره دارای میدان مغناطیسی بسیار ضعیفی است.[۲۶][۲۷] به نظر می‌رسد به دلیل چرخش بسیار کند زهره، هستهٔ مذاب آن (خاستگاه پیدایش میدان مغناطیسی) حرکت زیادی نداشته و میدان مغناطیسی آن ضعیف باشد. اما گرمایی که در میلیون‌ها سال در درون سیاره حبس شده، به شکل ناگهانی و مانند فعالیت‌های آتشفشانی بسیار بزرگ آزاد شده و شکل سطحی سیاره را دگرگون می‌کند.[۲۰]

چرخش محوری و انحراف محوری

ویرایش

جهت چرخش زهره به دور خود، مانند مابقی سیارات، پادساعتگرد است. اما انحراف محوری ۱۷۷ درجه ای آن، چرخش این سیاره را ساعتگرد نشان می‌دهد. زهره در ابتدا در همان جهتی می چرخید که سیارات دیگر می چرخیدند و به نوعی هنوز هم می چرخد: به سادگی محور خود را در نقطه ای تقریبا" ۱۸۰ درجه چرخانده است. به عبارت دیگر، در همان جهتی که همیشه می‌چرخد، فقط وارونه، به طوری که نگاه کردن به آن از سیارات دیگر باعث می‌شود چرخش ساعتگرد به نظر برسد. دانشمندان استدلال کرده اند که کشش گرانشی خورشید بر جو بسیار متراکم این سیاره می تواند باعث جزر و مد شدید جوی شود. چنین جزر و مد، همراه با اصطکاک بین گوشته و هسته زهره، می‌توانست در وهله اول باعث این چرخش شود.[۲۸]

هواکره

ویرایش

زهره دارای هواکره است. هواکرهٔ ضخیم و غلیظ آن موجب می‌شود که دیدن سطح آن به سادگی، ممکن نباشد.[۲۹]

مواد سازنده

ویرایش

تفاوت بزرگ زهره با زمین، هواکرهٔ آن است که ۹۶٫۵٪ آن را کربن دی‌اکسید و ۳٫۵٪ آن را نیتروژن تشکیل داده و در ابرهای فوقانی آن قطرات ریز سولفوریک اسید وجود دارد. وجود کربن دی‌اکسید در هواکره این سیاره دمای آن را به مقدار بسیار چشم‌گیری افزایش داده‌است (تا ۴۸۰ درجهٔ سلسیوس در سطح سیاره).[۲۲][۲۹]

گرما

ویرایش

زهره گرم‌ترین سیاره در منظومهٔ شمسی است. نور آفتاب پس از نفوذ در هواکره این سیاره و جذب شدن توسط سطح آن، به‌صورت گرما از سطح بازتابیده می‌شود. اما انبوه کربن دی‌اکسید هواکره زهره، این گرمای بازتابیده را به دام انداخته و از رها شدن آن در فضای بیرونی جلوگیری می‌کند. این جذب اضافی گرما که به اثر گلخانه‌ای شناخته می‌شود میانگین گرمای زهره را بیش از هر سیارهٔ دیگری (حتی سیارهٔ تیر) در منظومهٔ شمسی بالا برده‌است. به‌طوری که این حرارت برای ذوب کردن فلز سرب کافیست. از اینرو پیدایش زندگی شبه‌انسان خاکی، در این سیاره، غیرممکن است.[۲۴]

لایه‌ها

ویرایش

از دید اندازهٔ ذرات و غلظت، سه لایهٔ جداگانهٔ ترپوسفر (در بلندی ۱۰۰ تا ۷۵ کیلومتر و ۹۳ درجهٔ سلسیوس تا ۲۷ درجهٔ سلسیوس)، اکسپوسفر (در بلندی ۷۰ تا ۵۰ کیلومتری و ۲۷ درجهٔ سلسیوس تا ۹۳ درجهٔ سلسیوس)، ترموسفر (۵۰ کیلومتر تا سطح و ۹۳ درجه سلسیوس تا ۴۷۰ درجهٔ سلسیوس) وجود دارد. اکسپوسفر در بخش تاریک سیاره از میان می‌رود. در لایهٔ ترپوسفر در قطره‌های سولفوریک اسید مواد اصلی ابرهای سیاره هستند که از واکنش مولکول‌های آب و گوگرد دی‌اکسید در بخش‌های بالایی هواکره با انرژی فرابنفش پرتو خورشید پدید می‌آیند. دمای ابرهای بالایی ترپوسفر ۲۷ درجه سلسیوس و در سطح سیاره به ۴۷۰ سلسیوس افزایش پیدا می‌کند. دمای سیاره از این مقدار کنونی بیشتر نمی‌شود چون هواکرهٔ سیاره و سطح آن در موازنهٔ شیمیایی هستند.[۲۴]

تندباد

ویرایش

برخلاف چرخش کند سیاره به دور خود، ابرهای آن هر ۴ روز یک‌بار به دور سیاره می‌چرخند. در بلندی بالای هواکرهٔ زهره طوفان‌هایی با سرعت ۳۶۰ کیلومتر بر ساعت می‌وزند. دلیل این سرعت زیاد، انتقال تکانه از حرکت کند سیاره و لایه‌های پایینی هواکره به لایه‌های بالایی آن (که غلظت بسیار کمتری دارند) است. در بلندی ۱۰ کیلومتری، سرعت باد به حدود ۱۸ کیلومتر در ساعت[۲۴] و به دلیل غلطت بالای هواکره در نزدیکی سطح سیاره سرعت باد تنها ۳ کیلومتر بر ساعت است. همچنین به دلیل غلظت بالای هواکره، نور شدید آذرخش‌های عظیم به سطح زهره نمی‌رسد.[۲۰]

مدار

ویرایش
مقالهٔ اصلی: مدار زهره

زهره در مدار تقریباً دایره‌واری با میانگین فاصلهٔ ۱۰۸ میلیون کیلومتر از خورشید، به دور آن می‌گردد. هنگامی که در نزدیک‌ترین وضعیت نسبت به زمین قرار می‌گیرد، فاصلهٔ آن دو با هم تنها ۴۱ میلیون کیلومتر است[۵] و در دورترین حالت این دوری به ۲۵۷ میلیون کیلومتر می‌رسد.[۲۴] سیارهٔ زهره از نظر مداری، نزدیک‌ترین فاصله به زمین را دارد. اما در حین گردش مداری به دور خورشید، سیارهٔ عطارد به مدت بیشتری در نزدیک‌ترین فاصله از زمین باقی می‌ماند.[۱۵]

قمر

ویرایش

زهره قمر ندارد. اما تا اواخر سدهٔ ۱۹ میلادی فکر می‌کردند که دارای قمر است و حتی آن را Neith می‌نامیدند. احتمالاً ستارگانی که در نزدیکی زهره بودند اشتباه ماه زهره انگاشته می‌شدند.[۲۴]

درازای شبانه‌روز

ویرایش

زمان لازم برای یکبار گردش این سیاره به دور خودش ۲۴۳ روز زمینی است. در واقع زهره آنقدر کند و آهسته دوران می‌کند که یک شبانه‌روز آن ۲۴۳ روز و یک سال شمسی در زهره هم کمی کمتر از این اندازه و ۲۲۵ روز است.[۲۰] این چرخش معکوس در سال ۱۹۶۴ میلادی و با استفاده از اثر دوپلر کشف شد.[۲۴]

نام‌گذاری

ویرایش

دیگر نام این سیاره زهره بوده و در فارسی بیدخت و بیلفت نیز نامیده می‌شد.[۳۰] و واژه بیدُخت در شکل کهن‌تر خود بَغدخت و به معنای «دختر خدا» بوده‌است.[۳۱]

نام این سیاره در زبان لاتین، ونوس، برگرفته از نام خدای عشق و زیبایی روم باستان است. در یونان باستان، نام خدای آفرودیته بر آن نهاده شد.

ستاره صبح

زهرهٔ صبحگاهی را کوکب صباحی و زهرهٔ شامگاهی را کوکب مسائی می‌گفتند.[۳۲]

عناوین «ستارهٔ صبحگاهی» و «ستارهٔ شامگاهی» تنها برای نورانی‌ترین سیاره یعنی سیارهٔ زهره (ناهید) به کار می‌رفت.

سیارهٔ زهره بسیار درخشان‌تر از ستاره‌های حقیقی آسمان بوده، چشمک نمی‌زند بلکه با نوری ثابت و نقره‌فام نورافشانی می‌کند.[۳۳]

کاوش‌ها

ویرایش

در اوایل دههٔ ۱۹۶۰ میلادی کاوشگر ماژلان را به سوی زهره نشانه‌روی کردند که سیگنال‌های آن از ابرهای این سیاره عبور کرده و پس از برخورد با سطح جامد سیاره، منعکس شد. برای نخستین بار دانشمندان اطلاع جالبی را دربارهٔ سطح زهره به‌دست آوردند که نشان می‌داد زهره دارای حرکت چرخشی در جهت معکوس است. چرخش آن از خاور به باختر است و آفتاب از باختر طلوع و در خاور غروب می‌کند.

مارینر ۲

ویرایش

فضاپیمای مارینر ۲، ساخت ناسا که در اوت ۱۹۶۲ پرتاب شد، در دسامبر ۱۹۶۲ از ۳۵٬۰۰۰ کیلومتری زهره گذشت. مشاهدات این سفینه نشان داد که زهره را ابرهای سفید رنگ مایل به زردی، کاملاً پوشانده‌است و شکافی در این ابرها نیست که از راه آن بتوان نظری به سطح جامد این سیاره افکند.

مارینر ۱۰

ویرایش

فضاپیمای مارینر ۱۰ در فوریهٔ ۱۹۷۴ از بلندی کمتر از ۶٬۵۰۰ کیلومتری، زهره را مورد پژوهش قرار داد و معلوم شد که این ابرها حرکت منطقه‌ای دارند و با سرعتی بیش از ۲۴۰ کیلومتر در ساعت سیاره را دور می‌زنند و در مناطقی از زهره که رو به خورشید است، برهمکنشی میان جریان‌های بزرگ مقیاس همرفتی با این حرکت منطقه‌ای وجود دارد.

ونرا ۹

ویرایش

در ۲۲ اکتبر ۱۹۷۵ میلادی وسیله‌ای از سفینهٔ بدون‌سرنشین ونرا ۹ متعلق به اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، بر زهره فرود آمد؛ و علی‌رغم شرایط فوق‌العاده سخت دما و فشار توانست به مدت ۲ ساعت نگاره‌هایی از چشم‌انداز این سیاره بگیرد و اطلاعات گسترده‌ای از سطح زهره بفرستد.

ونرا-۱۰

ویرایش

سه روز پس از آن وسیلهٔ مشابهی از سفینهٔ ونرا-۱۰ در ۲٬۲۰۰ کیلومتری محل فرود وسیلهٔ ونرا ۹ به زهره نشست و یافته‌های خود را به مدت ۶۵ دقیقه فرستاد. این نگاره‌ها، نخستین نگاره‌هایی بودند که تا آن زمان از سطح سیاره‌ای دیگر گرفته شده بود.[۳۴]

 
نگاره‌ای که کاوشگر ونرا ۱۰ از دهانهٔ ماژلان، محل فرود خود فرستاد.

ونرا ۱۳ و ۱۴

ویرایش

اطلاعاتی که ونرا ۹٬۱۰٬۱۱ و۱۲ از زهره فرستادند خوب بود اما متأسفانه کامل نبود. ونرا ۱۱ و ۱۲ هم پس اتحاد جماهیر سوسیالیسیتی شوروی تصمیم گرفت ونرا ۱۳ و ۱۴ را بسازد ونرا ۱۳ با موفقیت به فرود و حتی یک نگاره رنگی فرستاد و حدود ۶۰ دقیقه اطلاعات فرستاد. ونرا ۱۴ مانند ونرا ۱۳ با موفقیت فرود آمد و اطلاعات و یک نگاره فرستاد.

ونوس‌اکسپرس

ویرایش

کاوشگر مداری ونوس‌اکسپرس، ۱۱ آوریل سال ۲۰۰۶ میلادی وارد مدار سیاره زهره شد و تنها پس از یک روز موفق شد نخستین تصویر از قطب جنوب این سیاره را به زمین بفرستد.[۳۵]

ایو

ویرایش

قرار بود کاوشگر ایو (EVE) با همکاری آژانس فضایی اروپا و روسیه در سال ۲۰۱۳ میلادی به فضا پرتاب و بر سطح زهره بنشیند؛ ولی این کار تا به امروز انجام نشده‌است.[۳۶]

فهرست

ویرایش

فهرست کاوشگرهایی که به زهره فرستاده شده‌اند:[۲۴]

نام فضاپیما تاریخ پرتاب نتیجه مأموریت
ونرا-۱ ۱۲ فوریهٔ ۱۹۶۱ تا فاصله ۱۰۰٬۰۰۰ کیلومتری زهره رسید. در فاصلهٔ ۷٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتری زمین ارتباط با آن قطع شد.
مارینر ۱ ۲۲ ژوئیهٔ ۱۹۶۲ عملیات ناموفق. در دریا سقوط کرد.
مارینر ۲ ۲۷ اوت ۱۹۶۲ به سیاره رسید؛ ولی در ۴ ژانویهٔ ۱۹۶۳ ارتباط با آن قطع شد.
زوند ۱ ۲ آوریل ۱۹۶۴ چند هفته پس از پرتاب ارتباط با آن قطع شد.
ونرا-۲ ۱۲ نوامبر ۱۹۶۵ به فاصلهٔ ۲۴٬۰۰۰ کیلومتری زهره رسید.
ونرا-۳ ۱۶ نوامبر ۱۹۶۵ در ۱ مارس ۱۹۶۶ طی عملیات فرود با سطح برخورد و نابود شد.
ونرا-۴ ۱۲ ژوئن ۱۹۶۷ در ۱۸ اکتبر ۱۹۶۷ بر سطح زهره فرود آمد و هنگام فرود اطلاعاتی فرستاد.
مارینر ۵ ۱۴ ژوئن ۱۹۶۷ به فاصلهٔ ۴٬۱۰۰ کیلومتری سیاره رسید و اطلاعاتی فرستاد.
ونرا-۵ ۵ ژانویهٔ ۱۹۶۹ در ۱۶ مهٔ ۱۹۶۹ در عملیاتی ناموفق بر سطح زهره فرود آمد.
ونرا ۶ ۱۰ ژانویهٔ ۱۹۶۹ در ۱۷ مهٔ ۱۹۶۹ در عملیاتی ناموفق بر سطح زهره فرود آمد.
ونرا-۷ ۱۷ اوت ۱۹۷۰ در ۱۵ دسامبر ۱۹۷۰ پس از فرود به مدت ۲۳ دقیقه اطلاعاتی فرستاد.
ونرا-۸ ۲۶ مارس ۱۹۷۲ در ۲۲ ژوئیهٔ ۱۹۷۲ پس از فرود به مدت ۵۰ دقیقه اطلاعاتی فرستاد.
مارینر ۱۰ ۳ نوامبر ۱۹۷۳ در ۵ فوریهٔ ۱۹۷۴ به فاصلهٔ ۵٬۸۰۰ کیلومتری سیاره رسید، اطلاعاتی فرستاد و به سمت سیارهٔ تیر رفت.
ونرا ۹ ۸ ژوئن ۱۹۷۵ در ۲۱ اکتبر ۱۹۷۵ بر سطح زهره فرود آمد و در ۵۵ دقیقه یک‌نگاره فرستاد.
ونرا ۱۰ ۱۴ ژوئن ۱۹۷۵ در ۲۵ اکتبر ۱۹۷۵ بر سطح زهره فرود آمد و در ۶۵ دقیقه یک‌نگاره فرستاد.
پایونیر ۱۲ ۲۰ مهٔ ۱۹۷۸ به مداری با بلندی ۱۴۵ تا ۶۶٬۰۰۰ کیلومتری سیاره با دورهٔ ۲۴ ساعته رسید. ارتباط با آن در ۹ اکتبر ۱۹۹۲ قطع شد.
پایونیر زهره ۲ ۸ اوت ۱۹۷۸ ۴ سطح‌نشین داشت و در ۹ دسامبر ۱۹۷۸ بر سطح زهره فرود آمد. تنها یکی از سطح‌نشین‌ها موفق بود و اطلاعات فرستاد.
ونرا-۱۱ ۹ سپتامبر ۱۹۷۸ در ۲۵ دسامبر ۱۹۷۸ بعد از فرود به مدت ۹۵ دقیقه اطلاعات فرستاد.
ونرا-۱۲ ۱۴ سپتامبر ۱۹۷۸ در ۲۲ دسامبر ۱۹۷۸ بعد از فرود به مدت ۶۰ دقیقه اطلاعات فرستاد.
ونرا-۱۳ ۳۰ اکتبر ۱۹۸۱ در ۱ مارس ۱۹۸۲ بر سطح زهره فرود آمد. به آزمایش خاک پرداخت و به مدت ۶۰ دقیقه یک نگاره و اطلاعات فرستاد.
ونرا-۱۴ ۴ نوامبر ۱۹۸۱ در ۵ مارس ۱۹۸۲ بر سطح زهره فرود آمد. به آزمایش خاک پرداخت و به مدت ۶۰ دقیقه یک نگاره و اطلاعات فرستاد.
ونرا-۱۵ ۲ ژوئن ۱۹۸۳ به مداری قطبی با ۱٬۰۰۰ تا ۶۵٬۰۰۰ کیلومتر بلندی رسید و به نقشه‌برداری راداری از سیاره پرداخت.
ونرا-۱۶ ۷ ژوئن ۱۹۸۳ به مداری قطبی با ۱٬۰۰۰ تا ۶۵٬۰۰۰ کیلومتر بلندی رسید و به نقشه‌برداری راداری از سیاره پرداخت.
وگا ۱ ۱۵ دسامبر ۱۹۸۴ در ۱۱ ژوئن ۱۹۸۵ از فاصلهٔ ۸٬۸۹۰ کیلومتری آن گذر کرد و به سمت دنباله‌دار هالی رفت. سطح‌نشین آن بر سطح زهره فرود آمد؛ به مدت ۲۰ دقیقه اطلاعات فرستاد؛ و بالن همراه خود را در هواکرهٔ سیاره رها نمود.
وگا ۲ ۲۰ دسامبر ۱۹۸۴ در ۱۵ ژوئن ۱۹۸۵ از فاصلهٔ ۸٬۰۳۰ کیلومتری آن گذر کرد و به سمت دنباله‌دار هالی رفت. سطح‌نشین آن بر سطح زهره فرود آمد؛ به مدت ۲۱ دقیقه اطلاعات فرستاد؛ و بالن همراه خود را در هواکرهٔ سیاره رها نمود.
کاوشگر ماژلان ۵ مهٔ ۱۹۸۹ به مداری با بلندی ۲۹۴ تا ۸٬۴۵۰ کیلومتری سیاره رسید. به نقشه‌برداری راداری پرداخت و در تاریخ ۱۱ اکتبر ۱۹۹۴ در هواکرهٔ سیاره سوخت.
فضاپیمای گالیله ۱۸ اکتبر ۱۹۸۹ در ۱۰ فوریه ۱۹۹۰ به فاصلهٔ ۱۶٬۰۰۰ کیلومتری سیاره رسید و سپس به سمت سیارهٔ هرمز رفت.
کاسینی-هویگنس ۱۸ اکتبر ۱۹۹۷ در دو تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۹۸ و ۲۰ ژوئن ۱۹۹۹ به فاصلهٔ نزدیکی از سیاره رسید و سپس به سمت کیوان رفت.

در فرهنگ ایران

ویرایش
 
ماه (جسم بزرگ)، تاج خورشیدی (نور هلالی شکل سمت راست ماه) و زهره (لکه نورانی بالای ماه)

دانش

ویرایش

ابن سینا در سدهٔ یازده میلادی گذر زهره از مقابل قرص خورشید را مشاهده کرده‌است.[۳۷] ابن باجه اخترشناسی اندلسی در سدهٔ دوازدهم میلادی از رصد دو سیاره به شکل دو نقطهٔ سیاه بر سیمای خورشید خبر داد که یک قرن پس از او قطب‌الدین شیرازی، ستاره‌شناس ایرانی در رصدخانهٔ مراغه آن را به‌درستی با عنوان گذر زهره و تیر از جلوی خورشید شناسایی کرد.[۳۸]

اسطوره‌شناسی

ویرایش

در اسطوره‌شناسی ایرانیان به ویژه اسطوره‌شناسی هخامنشیان، این سیاره را به ایزدبانو آناهیتا و در زبان فارسی‌میانه به اَناهید ایزد باروری و آب‌ها، در بندهشن بزرگ مرتبط می‌دانند. در متون به زبان اوستایی مهریشت (یشت ۱۰)، مهر (ایزد) با آناهیتا پیوندهایی دارد. نام ناهید مشتق شده از اَناهید و آناهیتا است.[۳۹][۴۰][۴۱][۴۲]

در ادبیات

ویرایش

سیارهٔ زهره در ادبیات فارسی از اهمیت بالایی برخوردار است. این سیاره نماد عشق و دلدادگی و نیز معروف به سیارهٔ نوازنده است و صاحب آن خداوند عشق است. از داستان‌های آن می‌توان به داستان نظامی گنجوی یا داستان ایرج میرزا اشاره کرد.

در عجایب‌المخلوقات زکریای قزوینی چنین آمده که: عاشق چون نظر در ناهید کند، حرارت عشق بر وی سنگین‌تر شود و الفت آورد میان مردان و زنان و گویند وقت نکاح اگر که ناهید ناظر باشد و نیکوحال، میان زن و مرد محبتی عجب افتد.

در شعر

ویرایش

فردوسی

ویرایش

فردوسی در آغاز شاهنامه این چنین می‌گوید:[۴۳]

به نام خداوند جان و خردکزین برتر اندیشه برنگذرد
خداوند نام و خداوند جایخداوند روزی ده و رهنمای
خداوندِ کیوان و گردان سپهرفروزندهٔ ماه و ناهید و مهر
(فردوسی)

حافظ

ویرایش

حافظ می‌گوید:[۴۴]

دلم ز نرگس ساقی امان نخواست به جانچرا که شیوه آن ترک دل سیه دانست
ز جور کوکب طالع سحرگهان چشممچنان گریست که ناهید دید و مَه دانست
(حافظ)
زهره سازی خوش نمی‌سازد مگر عودش بسوختکس ندارد ذوق مستی ، میگساران را چه شد
(حافظ)

ایرج میرزا

ویرایش

وی در منظومهٔ «زهره و منوچهر» چنین می‌سراید:

از طرفی نیز در آن صبحگاه ُزهره مِهین دختر خالوی ماه
آلههٔ عشق و خداوندِ ناز آدمیان را به محبت گداز
پیشهٔ وی عاشقی آموختن خرمن ابناء بشر سوختن
خسته و عاجز شده در کار خود واله و آشفته چو افکار خود
خواست که بر خستگی آرد شکست یک دو سه ساعت کشد از کار، دست
سیر گل و گردش باغی کند تازه ز گلگشت دِماغی کند
کند ز بر، کسوتِ افلاکیان کرد به سر مقنعهٔ خاکیان
خویشتن آراست به شکل بشرسوی زمین کرد ز کیهان گذر

جستارهای وابسته

ویرایش

یادداشت‌ها

ویرایش


پانویس

ویرایش
  1. ↑ Faure, Gunter; Mensing, Teresa M. (2007). Introduction to planetary science: the geological perspective. Springer eBook collection. Springer. p. 201. ISBN 978-1-4020-5233-0.
  2. ↑ "The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter". 3 April 2009. Retrieved 2009-04-10. (produced with Solex 10 بایگانی‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine written by Aldo Vitagliano; see also Invariable plane)
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; Conrad, A.; Consolmagno, G. J.; Hestroffer, D.; Hilton, J. L.; Krasinsky, G. A.; Neumann, G.; Oberst, J.; Stooke, P.; Tedesco, E. F.; Tholen, D. J.; Thomas, P. C.; Williams, I. P. (2007). "Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. 98 (3): 155–180. doi:10.1007/s10569-007-9072-y. ISSN 0923-2958.
  4. ↑ "Planets and Pluto: Physical Characteristics". NASA. 5 November 2008. Retrieved 26 August 2015.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Williams, David R. (15 April 2005). "Venus Fact Sheet". NASA. Retrieved 12 October 2007.
  6. ↑ "Report on the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements of the planets and satellites". International Astronomical Union. 2000. Archived from the original on 10 August 2011. Retrieved 2007-04-12.
  7. ↑ Mallama, Anthony; Krobusek, Bruce; Pavlov, Hristo (2017). "Comprehensive wide-band magnitudes and albedos for the planets, with applications to exo-planets and Planet Nine". Icarus. 282: 19–33. arXiv:1609.05048. Bibcode:2017Icar..282...19M. doi:10.1016/j.icarus.2016.09.023. ISSN 0019-1035.
  8. ↑ Haus, R.; et al. (July 2016). "Radiative energy balance of Venus based on improved models of the middle and lower atmosphere". Icarus. 272: 178–205. Bibcode:2016Icar..272..178H. doi:10.1016/j.icarus.2016.02.048. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |last1= (help)
  9. ↑ Mallama, A. (2011). "Planetary magnitudes". Sky and Telescope. 121 (1): 51–56.
  10. ↑ "HORIZONS Web-Interface for Venus (Major Body=299)" (Geophysical data). JPL Horizons On-Line Ephemeris System. 27 February 2006. Retrieved 2010-11-28. (Using JPL Horizons you can see that on 2013-Dec-08 Venus will have an apmag of −4.89)
  11. ↑ Espenak, Fred (1996). "Venus: Twelve year planetary ephemeris, 1995–2006". NASA Reference Publication 1349. NASA/Goddard Space Flight Center. Archived from the original on 4 December 2016. Retrieved 2006-06-20.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Williams, David R. (15 آوریل 2005). "Venus Fact Sheet". NASA. Archived from the original on 10 March 2016. Retrieved 12 October 2007.
  13. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام VSOP87 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  14. ↑ «زُهره، ناهید» [نجوم] هم‌ارزِ «Venus»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ زُهره)
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ www.yjc.ir https://www.yjc.ir/fa/news/6870175/نزدیک‌ترین-سیاره-به-زمین-را-بشناسید. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۰۸. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  16. ↑ SNN.IR، خبرگزاری دانشجو | (۱۳۹۹/۰۷/۱۴ - ۱۷:۰۰). «از ونوس صفر تا صد دنیا را نارنجی ببینید / سیاره‌ای با ویژگی‌هایی به نام زنان برجسته زمین و چشم‌انتظار کاوشگر‌های مقاوم». fa. دریافت‌شده در 2024-01-01. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  17. ↑ دانشچی (۲۰۱۹-۰۹-۲۶). «تحقیق در مورد سیاره زهره (ناهید) + ویژگی های آن». دانشچی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۰۱.
  18. ↑ دانشمندان اکسیژن را در جو سمی سیاره زهره شناسایی کردند، یورونیوز.
  19. ↑ https://www.theguardian.com/science/2020/sep/20/the-search-for-life-from-venus-to-the-outer-solar-system
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ ۲۰٫۲ ۲۰٫۳ ۲۰٫۴ ۲۰٫۵ ۲۰٫۶ ۲۰٫۷ ۲۰٫۸ حامد الطافی مهربانی (۱۲ خرداد ۱۳۹۴). «سیارهٔ ناهید: یک قدم تا جهنم». وب سایت علمی بیگ بنگ. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ آوریل ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۹.
  21. ↑ "Why is a day on Venus longer than a year? The atmosphere may be to blame" (به انگلیسی). ۲۹ آوریل ۲۰۲۲. Retrieved 2023-11-24.
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ "Atmosphere of Venus". The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflght. Archived from the original on 2 April 2019. Retrieved 29 April 2007.
  23. ↑ Frankel, Charles (1996). Volcanoes of the Solar System. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-47770-3.
  24. ↑ ۲۴٫۰۰ ۲۴٫۰۱ ۲۴٫۰۲ ۲۴٫۰۳ ۲۴٫۰۴ ۲۴٫۰۵ ۲۴٫۰۶ ۲۴٫۰۷ ۲۴٫۰۸ ۲۴٫۰۹ «سیاره ناهید». هفت‌آسمان. ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۶.
  25. ↑ Goettel, K. A.; Shields, J. A.; Decker, D. A. (16–20 March 1981). "Density constraints on the composition of Venus". Proceedings of the Lunar and Planetary Science Conference. Houston, TX: Pergamon Press. pp. 1507–1516. Bibcode:1982LPSC...12.1507G.
  26. ↑ Dolginov, Sh.; Eroshenko, E. G.; Lewis, L. (September 1969). "Nature of the Magnetic Field in the Neighborhood of Venus". Cosmic Research. 7: 675. Bibcode:1969CosRe...7..675D.
  27. ↑ Kivelson G. M.; Russell, C. T. (1995). "Introduction to Space Physics". Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-45714-9. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  28. ↑ https://p4.hosteagle.club/article/why-venus-spins-the-wrong/?__cpo=aHR0cHM6Ly93d3cuc2NpZW50aWZpY2FtZXJpY2FuLmNvbQ[پیوند مرده]
  29. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ Taylor, Fredric W. (2014). "Venus: Atmosphere". In Tilman, Spohn; Breuer, Doris; Johnson, T. V. (eds.). Encyclopedia of the Solar System. Oxford: Elsevier Science & Technology. ISBN 978-0-12-415845-0. Archived from the original on 29 September 2021. Retrieved 12 January 2016.
  30. ↑ دهخدا: بیدخت بایگانی‌شده در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine و بیلفت
  31. ↑ دهخدا: بیدخت.
  32. ↑ فرهنگ لغت، دهخدا.
  33. ↑ «مرتبط با لوسیفر». ویکی‌پدیا: لوسیفر/انسان‌های فرشته نما.
  34. ↑ دگانی، مایر - «نجوم به زبان ساده»، تهران مؤسسهٔ جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی ۱۳۸۶، شابک ‎۹۷۸−۹۶۴−۳۴۲−۲۵۴−۷
  35. ↑ اولین تصاویر ونوس‌اکسپرس از سیاره زهره بایگانی‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine، از وبگاه دانش فضایی، بازدید: ۲۲ خرداد ۱۳۸۹
  36. ↑ "EVE - European Venus Explorer". University of Vienna (به انگلیسی).
  37. ↑ Goldstein, Bernard R. (March 1972). "Theory and Observation in Medieval Astronomy". Isis (journal). University of Chicago Press. 63 (1): 39–47 [44]. doi:10.1086/350839.
  38. ↑ S. M. Razaullah Ansari (2002). History of Oriental Astronomy: Proceedings of the Joint Discussion-17 at the 23rd General Assembly of the International Astronomical Union, Organised by the Commission 41 (History of Astronomy), Held in Kyoto, August 25–26, 1997. اشپرینگر ساینس+بیزینس مدیا. p. 137. ISBN 978-1-4020-0657-9.
  39. ↑ Boyce, Mary. "ANĀHĪD". w:Encyclopaedia Iranica. Center for Iranian Studies, Columbia University. Archived from the original on 1 May 2008. Retrieved 2010-02-20.
  40. ↑ Schmidt, Hanns-Peter. "MITHRA". w:Encyclopaedia Iranica. Center for Iranian Studies, Columbia University. Archived from the original on 12 July 2008. Retrieved 2010-02-20.
  41. ↑ MacKenzie, D. N. (2005). A concise Pahlavi Dictionary. London & New York: Routledge Curzon. ISBN 0-19-713559-5.
  42. ↑ Mo'in, M. (1992). A Persian Dictionary. Six Volumes. Vol. 5–6. Tehran: Amir Kabir Publications. ISBN 1-56859-031-8.
  43. ↑ «شاهنامه/آغاز کتاب».
  44. ↑ «حافظ (غزلیات)/به کوی میکده هر سالکی که ره دانست».

منابع

ویرایش
  • "Venus." Britannica Student Library. Ultimate Reference Suite.
 
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ زهره موجود است.

پیوند به بیرون

ویرایش
برگرفته از «https://fa.wiki.x.io/w/index.php?title=زهره&oldid=40545289»