سوسن (مادر حسن عسکری)
سوسن ملقب به نرجس، سلیل، حدیث، صقیل و ریحانه ، بنابر اعتقاد شیعیان، همسر علی النقی و مادر حسن عسکری، امام یازدهم شیعیان است. او در ابتدا به عنوان کنیز وارد خانه محمد تقی شد و پس از مدتی به همسری علی النقی درآمد. سوسن پس از تولد حجت بن الحسن، به جده شهرت یافت.
سوسن | |
|---|---|
| درگذشت | |
| آرامگاه | حرم عسکریین، سامرا |
| دیگر نام‌ها | حدیث، سلیل |
| همسر | علی‌النقی |
| فرزندان |
|
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
پس از درگذشت حسن عسکری، به گفته حکیمه خاتون، مسئولیت شیعیان به عهده سوسن بود و او یکی از نایبان نوه‌اش حجت بن الحسن بوده است. او تا زمان غیبت صغری زنده بود و در شهر سامرا درگذشت.
نام، کنیه و لقب
ویرایشدر منابع تاریخی و روایی برای مادر حسن عسکری چند نام بیان شده، که عبارتند از:سُوسَن، حُدَیْث، سَلیل، حُدَیْثه، حَرْبیّه، سَمانه، نرجس، صقیل. بنا به نوشته عیون المعجزات: «اسم مادر امام علیه‌السلام ، بر اساس آنچه محدّثان بیان نموده‌اند، «سلیل» است...» تعدّد نام در بین عرب‌ها رایج بوده، به‌ویژه برای کنیزان؛ چرا که ورود آنها به سرزمین غیر مادری یا به خانه مولا و مالک جدید، زمینه نامگذاری و تغییر اسامی را در پی‌داشته است. لذا موّرخان و محدّثان پیش از معرّفی نام این بانو، یادآور شده‌اند که: «و امّه امّ ولد یقال لها...؛ و مادر امام عسکری علیه‌السلام کنیز و جاریه بود که نامیده شده به...».البتّه برخی نیز بر این باورند که بیشتر این اسامی، از القاب او است. سوسن پس از تولّد فرزندش حسن عسکری با کنیه «امّ‌الحسن» و «امّ ابی‌محمّد» نامیده شد و با تولّد نوه یگانه‌اش (حجت بن الحسن )، با لقب و عنوان «جدّه» شهرت یافت.[۱] شیخ عباس قمی در منتهی‌الآمال نام مادر حسن عسگری را «سوسن» می‌داند و البته از القاب ایشان به سلیل، حدیث و جدّه اشاره می‌کند.[۲]
زادگاه
ویرایشنسب و دودمان سوسن چندان مشخّص نیست؛ امّا از تعابیری چون «امّ ولد» و «حربیّه» می‌توان نتیجه گرفت که وی به عنوان «کنیز» در مدینه زندگی می‌کرد و شاید همراه خانواده و اقوامش در یکی از جنگ‌های عصر حکومت بنی‌عباس به مدینه آمده است؛ همان‌گونه که برخی گفته‌اند: «وی در ولایت و کشور خودش، پادشاه‌زاده بوده...» زمان ولادت او را می‌توان این گونه تخمین زد که: سوسن در بین سال‌های ۲۱۸ ـ ۲۱۵ ق. به دنیا آمده است.
زندگی
ویرایشسوسن در حدود سال‌های ۲۲۵ تا ۲۲۹ ق. به ازدواج علی هادی در آمد. حسن عسکری خاطره نخستین روز آشنایی پدر و مادرش را چنین بیان می‌کند: زمانی که سلیل ـ یا سوسن ـ به علی هادی رسید، امام دهم شیعیان گفت: «سلیل، مسلولهٌ من الآفات و العاهات و الأرجاس و الأدناس (الأنجاس)؛ سلیل، از بدی‌ها، پلیدی‌ها، زشتی‌ها، ناپاکی‌ها و آلودگی‌ها، پاک و عاری است.» علی هادی در ادامه چنین بشارت داد: «سیهب اللّه حجّته علی خلقه یملأ الأرض عدلاً کما ملئت جوراً؛ به زودی خداوند (از دامن و نسل سلیل) حجّت الهی بر خلق خود (مهدی موعود) را موهبت و عطا می‌کند. او زمین را از عدل و داد پر می‌نماید، همان طور که از جور و ستم پرشده باشد.»۸
فرزندان
ویرایشاگر بپذیریم که سوسن تنها همسر علی هادی می‌باشد، فرزندان آنان عبارتند از: ۱. حسن عسکری (۲۳۱ ـ ۲۶۰ ق.). ۲. سیّد محمّد (متوفّای حدود ۲۵۲ ق.)؛ مردی پارسا که در زمان پدرش رحلت کرد. وی فرزند ارشد خانواده بود. ۳. سیّد حسین؛ مردی پرهیزکار و عابد بود که قبل یا بعد از پدرش رحلت کرد. ۴. جعفر (۲۲۶ ـ ۲۷۱ ق.)؛ وی به سبب عملکرد منفی‌اش به «جعفر کذّاب» معروف شد. لذا علی هادی از ولادت او احساس سرور نکرده و از فتنه وی خبر داد. ۵. علّیه (عالیه، عایشه)؛ وی تنها دختر علی هادی است. آرامگاه همه فرزندان علی هادی در کنار قبر پدرشان بوده و فقط سیّد محمّد در خارج از شهر سامرا ـ نزدیک شهر بلد ـ واقع شده است.
منابع
ویرایش- ↑ جلاء العیون (تاریخ چهارده معصوم علیهم لسلام)، علامه مجلسی، تحقیق سید علی امامیان، انتشارت سرور، ۱۳۸۳، شابک: ۳- ۳- ۹۱۴۶۷- ۹۶۴
- ↑ قمی، شیخ عباس (۱۳۸۱). منتهی الآمال. تهران:فراوردی.
- جلاء العیون (تاریخ چهارده معصوم علیهم لسلام)، علامه مجلسی، تحقیق سید علی امامیان، انتشارت سرور، ۱۳۸۳، شابک: ۳- ۳- ۹۱۴۶۷- ۹۶۴
- منتهی الآمال، شیخ عباس قمی
- سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، مؤسسه امام صادق، ۱۳۸۱، شابک: ۸- ۱۰۶- ۳۵۷- ۹۶۴
- فرهنگ شیعه، نویسندگان: محمد خطیبی و دیگران، انتشارات زمزم هدایت، ۱۳۸۵، شابک: ۷- ۷۳- ۸۷۶۹- ۹۶۴