سهراب شهید ثالث
سهراب شهید ثالث (۷ تیر ۱۳۲۳ تهران – ۱۰ تیر ۱۳۷۷ شیکاگو، ایلینوی)[۱] کارگردان، فیلمنامهنویس، مترجم و تدوینگر سینما بود. این کارگردان مطرح ایرانی به عنوان یکی از آغازگران موج نوی سینمای ایران شناخته می‌شود. او مدّتِ کوتاهی عضوِ کانون سینماگران پیشرو بود و ریتم فیلم‌هایش اغلب کند و شبیه به زندگی واقعی است. برخی از مهم‌ترین آثار او با نام‌های یک اتفاق ساده (۱۳۵۲)، طبیعت بی‌جان (۱۳۵۳) و در غربت (۱۳۵۴) برنده جوایز معتبر بین‌المللی شده‌اند. شهیدثالث بسیار دوستدار آثار آنتون چخوف و لوئیس بونوئل بود.
سهراب شهید ثالث | |
|---|---|
 سهراب شهید ثالث | |
| زادهٔ | ۷ تیر ۱۳۲۳ سه شنبه ۲۸ ژوئن ۱۹۴۴ |
| درگذشت | ۱۰ تیر ۱۳۷۷ ۱ ژوئیهٔ ۱۹۹۸ (۵۴ سال) |
| ملیت |  ایران |
| تحصیلات | فارغ‌التحصیل سینما از مدرسه پروفسور کراس |
| پیشه | کارگردان فیلمنامهنویس مترجم تدوینگر |
| سال‌های فعالیت | ۱۳۴۵ تا ۱۳۷۷ |
| فرزندان | ماشا |
| جوایز | خرس نقره‌ای سال ۱۳۵۳ |
زندگی
ویرایشسهراب شهید ثالث ۷ تیر ۱۳۲۳ در یک خانوادهٔ متوسط در تهران به دنیا آمد. او در سال ۱۳۴۲ ایران را به مقصد وین به منظور تحصیل در رشته سینما ترک کرد و در مدرسه کارگردانی و بازیگری پروفسور کراوس وین مشغول به تحصیل شد، اما تحصیلات او به علت تشخیص نشانه‌های بیماری سل در وی قطع شد. در میانه درمان او به پاریس رفت تا تحصیلات سینمایی خود را در مدرسه کنسرواتوار مستقل سینمای فرانسه ادامه دهد. وی سال ۱۳۴۷ به ایران بازگشت و در وزارت فرهنگ و هنر مشغول به کار شد. او در این دوران چند فیلم مستند با موضوع رقص‌های محلی در میان اقوام مختلف ایران ساخت. شهید ثالث در دوران اقامتش در ایران دو فیلم یک اتفاق ساده (۱۳۵۲) و طبیعت بی‌جان (۱۳۵۳) را ساخت که هر دو به دلیل نگاه واقع‌گرایانه اجتماعی و سبک سینمایی نوآور و تجربه‌گرایانه برنده جوایز معتبر بین‌المللی شدند. وی همچنین در اوایل دهه‌ی پنجاه شمسی، چندین مستند کوتاه در مورد شرایط ناگوار طبقه کارگر در ایران ساخت که مضامین انتقادی پنهان در آنها به مذاق مسئولانِ وقت خوش نیامد و در نهایت مجبور به ترک کشور شد. او در ایران ساخت فیلم قرنطینه را کلید زده بود که بعد از تولید حدود نیمی از کار، فیلم توقیف شد و ساخت آن نیمه‌کاره ماند.[۲]
با اقامت در آلمان از سال ۱۳۵۳ وی شروع به ساخت فیلم‌های بلند داستانی و مستندهایی برای رسانه‌های آلمانی کرد که این فیلم‌ها برای وی شهرت بین‌المللی بیشتری به ارمغان آورد.
شهید ثالث فیلم‌های «در غربت» (۱۳۵۴)، «زمان بلوغ» (۱۳۵۵)، «آخرین تابستان گرابه» (۱۳۵۹)، «یک زندگی، چخوف» (۱۳۶۰)، «اتوپیا» (۱۹۸۳میلادی) و … را در زمان اقامتش در آلمان ساخت.[۳] اداره مهاجرت محل اقامت او در آلمان چند بار خواست او را از آلمان اخراج کند و در گذرنامه‌اش مهری زدند با متن «اجازه اقامت جایگزین اجازه کار نیست». شهیدثالث دلگیر شد و از آلمان به چکسلواکی نقل مکان کرد. وی چند سال پیش از مرگش به آمریکا رفت و در شیکاگو، ایلینوی اقامت کرد و از آن پس نتوانست فیلمی بسازد.
او در ۱۰ تیرِ ۱۳۷۷ بر اثر خونریزی شدید به علت از کار افتادن کبد و عودکردن سرطان روده (به نقل از عمویش در کتاب یادنامه[۴]) در شیکاگو درگذشت.[۵][۶]
میراث
ویرایشدر سال ۱۳۹۵ فیلم مستند پرتره‌ای با عنوان «سفر سهراب» دربارهٔ مقطعی از زندگی و کار سهراب شهیدثالث به کارگردانی امید عبدالهی ساخته شد و در این فیلم برای نخستین بار تصاویر ویدئویی و عکس‌های دیده نشده‌ای از سهراب شهیدثالث به نمایش درآمد.
همچنین در سال ۱۳۹۶، مستند «ستارهٔ دنباله‌دار» به کارگردانی محمود بهرازنیا درباره دورهٔ زندگی و فیلم‌سازی شهیدثالث در آلمان ساخته شد.[۷]
فیلم‌شناسی (کارگردان)
ویرایش| نام فیلم | سال | توضیحات |
|---|---|---|
| قفس | ۱۳۴۸ | فیلم کوتاه |
| بزم درویشان | ۱۳۴۸ | گزارشی از مراسم ذکر و سماع دراویش در کردستان |
| مهاباد | ۱۳۴۸ | |
| رستاخیز (تعمیر آثار باستانی تخت جمشید) | ۱۳۴۸ | مستند/ تصاویری از خرابه‌های تخت جمشید و مرمت و بازسازی بخش‌هایی از آن |
| دومین نمایشگاه آسیایی (نمایشگاه ۴۸) | ۱۳۴۸ | گزارشی از آماده‌کردن غرفه‌ها، افتتاح نمایشگاه در تاریخ ۱۳ مهر و بازدید مردم تا ۲ آبان همان سال |
| رقص‌های تربت جام | ۱۳۴۸ | مستند / نمایش رقص سنتی و محلی تربت‌جام توسط رقصندگان حرفه‌ای وزارت فرهنگ و هنر |
| رقص بجنورد | ۱۳۴۸ | مستند / گروهی از مردان و زنان رقص سنتی و محلی بجنورد را به نمایش می‌گذارند. |
| رقص‌های محلی ترکمن | ۱۳۴۸ | اجرای رقص‌های سنتی و محلی ترکمن توسط مردان |
| آیا…؟ | ۱۳۵۰ | فیلم کوتاه |
| سیاه و سفید | ۱۳۵۱ | فیلم کوتاه / برنده جایزه ویژه جشنواره لس آنجلس و جایزه ویژه جشنواره سانفرانسیسکو |
| یک اتفاق ساده | ۱۳۵۲ | جایزه اینتر فیلم و جایزه هیئت ژوری کاتولیک از جشنواره فیلم برلین، جایزه منتقدان بین‌المللی جشنواره جهانی فیلم تهران[۵][۸] |
| طبیعت بی‌جان | ۱۳۵۳ | جایزه خرس نقره‌ای، جایزه فیپرشی، جایزه اینتر فیلم و جایزه هیئت ژوری کاتولیک از جشنواره فیلم برلین[۹] |
| در غربت | ۱۳۵۴ | جایزه فیپرشی، جایزه اینتر فیلم و جایزه هیئت ژوری کاتولیک از جشنواره فیلم برلین[۱۰] |
| وقت بلوغ (زمان بلوغ) Reife Zeit | ۱۹۷۶ | |
| خاطرات یک عاشق (یادداشت‌های روزانه یک عاشق) Tagebuch eines Liebenden | ۱۹۷۷ | |
| تعطیلات طولانی لوته ایزنر (Die Langen Ferin der Lotte Eisner) | ۱۹۷۹ | ۱۶ میلی‌متری |
| نظم/ همه چیز روبراه است (Ordnung) | ۱۹۸۰ | نامزد جایزه هوگو طلایی از جشنواره شیکاگو.[۱۱] |
| آخرین تابستان گرابه (Grabbes Letzter Sommer) | ۱۹۸۰ | ۱۶ میلی‌متری / برنده جایزه بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر مرد، به علاوه پنج هزار مارک و برنده جایزه بهترین فیلم تلویزیونی |
| آنتون پ. چخوف: یک زندگی Anton P. Tschechow: Ein Leben | ۱۹۸۱ | ۱۶ میلی‌متری |
| اوتوپیا Utopia | ۱۹۸۳ | برنده جایزه آکادمی هنرهای تجسمی به عنوان بهترین فیلم سال |
| گیرنده ناشناس Empfanger Unbekannt | ۱۹۸۳ | ۱۶ میلی‌متری |
| هانس، نوجوانی از آلمان Hans, ein Junge im Deutschland | ۱۹۸۵ | |
| درخت بید Der Weidenbaum | ۱۹۸۴ | |
| فرزندخواندهٔ ویرانگر *Wechselbag | ۱۹۸۷ | |
| گل‌های سرخ برای آفریقا Rosen fur Afrika | ۱۹۹۲ |
کتاب‌شناسی
ویرایش- پرویزی، خسرو. ۲۰۲۰. از بی‌ستاره‌ها تا چلچراغ: یادمانده‌های خسرو پرویزی، به کوشش مهین پرویزی، لس آنجلس: شرکت کتاب.
منابع
ویرایش- ↑ مهدی سررشته‌داری؛ بر لوح روزگار، گفتگو با سهراب شهیدثالث؛ صفحهٔ ۱۵ (+ویکی‌پدیای انگلیسی و آلمانی)
- ↑ «سهراب شهید ثالث». filmba.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۲-۱۳.
- ↑ «SHAHID SALESS, Sohrab». The Encyclopædia Iranica. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۴ می ۲۰۱۵.
- ↑ علی دهباشی (۱۳۷۸)؛ یادنامهٔ سهراب شهیدثالث؛انتشارات سخن
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ لادن پارسی (۲۹ ژوئن ۲۰۰۴). «از مرگ سهراب شهید ثالث شش سال گذشت». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۲ مهر ۱۳۸۸.
- ↑ [OBITUARY]. Chicago Tribune (به انگلیسی): 185. Friday, July 17, 1998.
{{cite journal}}:|trans-title=requires|title=or|script-title=(help); Check date values in:|تاریخ=(help); External link in|پیوند مرده= - ↑ «ساخت مستند «ستاره دنباله‌دار» در آلمان به اتمام رسید». خبرگزاری موج. ۲۰۲۴-۰۶-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۳۰.
- ↑ "Yek Etefagh sadeh (1974)" (به انگلیسی).
- ↑ "Tabiate bijan (1974)" (به انگلیسی).
- ↑ "Dar Ghorbat (۱۹۷۵)" (به انگلیسی). Internet Movie Database. Retrieved 12 Mayر 1388.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بازدید=(help) - ↑ "Ordnung (1980)" (به انگلیسی).
- روزنامه ابتکار، شماره ۹۴۷–۱۳۸۶/۰۴/۱۰.
نامه ای از کابل نام فیلمی ا زشهید ثالث است که در سال ۱۹۸۷ ساخت
پیوند به بیرون
ویرایش- مدخل ایرانیکا
- علی امینی نجفی: شهید ثالث، شورشی نومید
- بی‌بی‌سی فارسی: سهراب - دیوار - کیارستمی
- اوتوپیا
- خبرگزاری مهر: مراسم افتتاحیه سیزدهمین جشنواره فیلم «نهال» (بزرگداشت شهیدثالث) (۱۳۹۵)
- گزارش ویژهٔ بزرگداشت سهراب شهیدثالث در افتتاحیه سیزدهمین جشنواره نهال در شمارهٔ اول مجله‌ی پدیدار
- مصاحبه با پرویز صیاد دربارهٔ‌ی سهراب شهیدثالث (۵۷-۱۳۵۶) در شمارهٔ اول مجله‌ی پدیدار
- نوستالژی جای دیگر