سعید حنایی

برای استاد فلسفه دانشگاه شهید بهشتی، سعید حنایی کاشانی را ببینید.

سعید حنایی (۱۶ فروردین ۱۳۴۱ – ۲۸ فروردین ۱۳۸۱) یک قاتل زنجیره‌ای ایرانی بود که کارگران جنسی را با انگیزه‌های دینی در مشهد به قتل می‌رساند. وی کارگری بود که به‌همراه همسر و دو فرزند دختر و یک پسر در مشهد زندگی می‌کرد. او در ۴۰ سالگی در مشهد اعدام شد.

سعید حنایی
سعید حنایی
زادهٔ	۱۶ فروردین ۱۳۴۱ مشهد، ایران
درگذشت	۲۸ فروردین ۱۳۸۱ (۴۰ سال) زندان مرکزی، مشهد، ایران
علت مرگ	اعدام
دیگر نام‌ها	قاتل عنکبوتی شکارچی کارگران جنسی مشهد
مجازات جنایی	اعدام
جزئیات
قربانیان	۱۶ نفر
بازهٔ زمانی جنایت‌ها	۷ مرداد ۱۳۷۹ – ۱۶ مرداد ۱۳۸۰
کشور	ایران

سعید حنایی معروف به «قاتل عنکبوتی»، «شکارچی زنان خیابانی» و «قاتل سریالی»؛ از مرداد ۱۳۷۹ تا مرداد ۱۳۸۰، ۱۶ زن را به قتل رساند. او فردی مذهبی بود، سابقه حضور در جبهه داشت و با همسرش در کلاس‌های قرآن شرکت می‌کرد. اهالی محل می‌گفتند فردی آرام و سر به زیر بود، ولی همسرش به روزنامه ایران گفته بود «به جامعه بدبین» بود. او در تمام جلسه‌های بازپرسی و دادگاه، انگیزه‌اش را دینی و خیرخواهانه و با هدف از بین بردن «فساد در جامعه» عنوان می‌کرد. وی در یکی از مصاحبه‌هایش گفت:

«تا پیش از کشتن این آدم‌ها، باران نمی‌آمد و قحطی شده بود. همین که اطراف حرم را از وجود زن‌های تن‌فروش پاک کردم، باران آمد. آن موقع فکر کردم که باران به معنی تأیید اعمال من توسط خداست.»

فاطمه حنایی، همسر سعید حنایی، دلیل واقعی این جنایت‌ها را، تعرض ناموفق یک راننده تاکسی به خودش عنوان کرد. او روایت کرده بود که یک شب از یک تاکسی که راننده‌اش او را با کارگران جنسی اشتباه گرفته بود، خود را بیرون انداخته و وقتی بی‌رمق و با پای پیچ‌خورده به خانه آمده، سعید حنایی متوجه موضوع شده و از همان زمان تصمیم به «تنبیه» این زنان گرفته‌است. گفته شده او ابتدا مردان را هدف قرار داده بود، ولی بعد از چندین برخورد و ضرب و شتم، به سراغ زنانی رفت که از منظر قانون و اجتماع، بی‌دفاع بودند.

نماینده دادستان در رد مذهبی بودن انگیزه قتل‌ها گفته بود که او با ۱۳ نفر از مقتولان خود پیش از کشتن آنها «رابطه جنسی برقرار کرده بود.» همچنین بخشی از گروه‌های تندروی مذهبی و حکومتی، عمل او را بر مبنای «مجوزهای شرعی» تأیید می‌کنند. تعدادی از رسانه‌های محلی در آن زمان او را «شهید راه امر به معروف و نهی از منکر» توصیف کرده بودند. قاضی منصوری حکم اعدام وی را صادر کرد و در ۲۸ فروردین ۱۳۸۱ در مشهد اعدام شد.

در مورد زندگی حنایی فیلم مستند و عنکبوت آمد (۲۰۰۱) و دو فیلم سینمایی عنکبوت (۱۳۹۸) و عنکبوت مقدس (۱۴۰۱) ساخته شده‌است.

قتل‌ها

او توسط قاضی غلامرضا منصوری در جلسات متعدد دادرسی محاکمهو در پروندهٔ وی ۱۱ قتل ثبت شده بود که وی پس از دستگیری خودش به ۵ مورد دیگر اعتراف کرد. وی طی مرداد ۷۹ تا مرداد ۸۰ به ۱۶ فقره قتل دست زد که به قرار زیر است:

1. ۷ مرداد ۱۳۷۹، افسانه کریم‌پور زنی ۳۰ ساله که دختری ۹ ساله نیز داشت، ناپدید شد.
2. ۱۰ مرداد ۱۳۷۹، زنی به نام لیلا آشفته در حالی که خفه شده بود، در زیر بوته‌زارهای گوجه فرنگی در حوالی جاده خین‌عرب مشهد پیدا شد.
3. ۱۱ مرداد ۱۳۷۹، در محله سجادشهر مشهد، جسد زنی به نام فریبا رحیم‌پور در یک گونی زرد رنگ کشف شد. او هم خفه شده بود.
4. ۳ دی ۱۳۷۹، کمی بالاتر از شرکت ایران خودرو مشهد، چادری مشکی که جسد زنی در آن پیچیده شده بود، کشف گردید. این زن معصومه نام داشت.
5. ۱۶ بهمن ۱۳۷۹، باز هم در روبه‌روی ایران خودرو، جسد زنی پیچیده در چادر کشف شد. نام این زن، سارا رحمانی ۲۷ ساله بود.
6. ۲۹ بهمن ۱۳۷۹، جسد زنی ۴۵ ساله به نام اعظم عبدی، در حالی که خفه شده بود در حوالی جاده خین‌عرب کشف شد.
7. ۱۹ اسفند ۱۳۷۹، جسد زن ۵۰ ساله‌ای به نام سکینه کیهان‌زاده در شمال شرقی مشهد کشف شد. جسد این زن نیز در چادری سیاه پیچیده شده بود.
8. ۲۳ اسفند ۱۳۷۹، جسد زن دیگری به نام خدیجه کامل قصری که با روسری خفه شده بود، در روستای دوست‌آباد حوالی مشهد کشف شد.
9. ۱۲ فروردین ۱۳۸۰، در حاشیه جاده قوچان - مشهد، در جوار میدان شهید فهمیده و جاده خین‌عرب، جنازه زنی پیچیده در چادر مشکی کشف شد. این زن مرضیه سعادتیان ۳۵ ساله بود
10. ۱۴ فروردین ۱۳۸۰، جسد مریم، ۳۵ ساله در حالی که خفه شده و در چادری پیچیده شده بود در درگز کشف گردید.
11. ۱۵ فروردین ۱۳۸۰، جسد طوبی جشن‌آبادی، ۳۵ ساله، در چادری پیچیده شده بود، کشف شد.
12. ۲۴ فروردین ۱۳۸۰، عذرا حاجی‌زاده ۳۱ ساله خفه شده بود. جسد در خیابان خیام شمالی مشهد کشف شد.
13. ۳ تیر ۱۳۸۰، جسد مریم بیگی ۲۸ ساله در بلوار شهید موسوی مشهد و اجساد شیوا و زهرا نیز در نقاطی در همان نزدیکی کشف شد. هر سه آن‌ها خفه شده بودند.
14. ۱۱ تیر ۱۳۸۰، جسد لیلا، ۲۰ ساله که خفه شده بود در مشهد پیدا شد.
15. ۲۴ تیر ۱۳۸۰، جسد محبوبه الهی ۱۸ ساله در جاده قدیم قوچان کشف شد.
16. مرداد ۱۳۸۰، زهرا صدخسروی ۳۳ ساله آخرین قربانی بود که رسانه‌ها قاتل این زنان را «قاتل عنکبوتی» نامیدند.

انگیزه قاتل

او در تمام جلسه‌های بازپرسی و دادگاه، انگیزه‌اش را دینی و خیرخواهانه و با هدف از بین بردن «فساد در جامعه» عنوان می‌کرد.

دستگیری

مژگان، آخرین هدف حنایی بود که توانست از دست او بگریزد. پس از گذشت یک‌هفته مژگان در طرح ویژه پلیس دستگیر شد و در بازجویی به ماجرای سوء قصد به جانش اقرار کرد و با آدرسی که مأموران از وی گرفتند، موفق به دستگیری سعید حنایی شدند، سردار مؤمنی در پاسخ به این سؤال که آیا یک اتفاق ویژه سبب لو رفتن قاتل شد یا اینکه دقیقاً برنامه‌ریزی شده موفق به دستگیری شدید گفت: دقیقاً برنامه‌ریزی کرده بودیم. ایشان سر همه صحنه‌های قتل خود، حاضر می‌شد حتی در برخی از مواقع به جابه‌جایی جنازه‌ها کمک می‌کرد. یک بار نیز دستگیر شده بود اما با رد گم کردن توانست از دست پلیس خلاص شود؛ ولی نهایتاً با طراحی که صورت گرفت و تمام نیروهای انتظامی منطقه را برای دستگیری بسیج کردیم دستگیر شد.

عنوان‌های اتهامی

نماینده مدعی‌العموم با اشاره به «شواهد موجود، از جمله اقرار صریح، روشن و مکرر متهم، بازسازی صحنه‌های قتل توسط وی و انطباق با شواهد موجود، کشف اجساد مقتولان، اظهارات خانم مژگان حیدری که از دست متهم فرار کرده بود و معاینات پزشکی قانونی»، اتهامات وی را «سرقت، جعل کارت بسیج و جعل کارت امر به معروف و نهی از منکر و ارتکاب ۱۳ مورد زنای محصنه» عنوان کرد و از ریاست دادگاه خواستار اشد مجازات برای متهم شد. وی با اشاره به گفته‌های حنایی در جلسه دوم دادگاه که انگیزه خود را خیرخواهانه بیان کرده بود، گفت: «اگر انگیزهٔ خیرخواهانه‌ای در کار بوده‌است، پس چرا در ۱۳ مورد از ۱۶ مورد قتلش دست به تجاوز زده‌است.»

اعدام

حکم اعدام عامل قتلهای عنکبوتی به جرم قتل ۱۶ نفر در شهر مشهد و اطراف آن سحرگاه ۲۸ فروردین ۱۳۸۱ با حضور مقامات قضایی، اولیای دم و مأموران نیروی انتظامی در محوطه زندان وکیل‌آباد مشهد اجرا شد.

در رسانهٔ هنری

فیلم مستندی به نام و عنکبوت آمد به کارگردانی مازیار بهاری دربارهٔ سعید حنایی و قتل‌های او ساخته شده که شامل مصاحبه با او است. در سال ۱۳۹۸ فیلمی به نام عنکبوت به کارگردانی ابراهیم ایرج‌زاد با بازی محسن تنابنده در نقش سعید حنایی ساخته شد.

در سال ۱۴۰۱ فیلم دیگری دربارهٔ زندگی او به نام عنکبوت مقدس با بازی زر امیرابراهیمی و مهدی بجستانی، به کارگردانی علی عباسی در کشور اردن ساخته شد که به بخش اصلی رقابتی جشنواره فیلم کن ۲۰۲۲ راه یافت و زر امیرابراهیمی برنده جایزه بهترین بازیگر زن رقابتها شد.

جستارهای وابسته

• فهرست قاتلان زنجیره‌ای در ایران
• عنکبوت (فیلم)
• و عنکبوت آمد (فیلم)
• عنکبوت مقدس (فیلم)

منابع

• «همسر قاتل زنان خیابانی: دوست داشتم قاتل را ببینم!». روزنامه ایران - صفحه حوادث - شماره ۱۸۶۶ - سال هفتم - یکشنبه. ۷ مرداد ۱۳۸۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ آوریل ۲۰۰۹.
• قاتل زنان خیابانی مشهد امروز اعدام می‌شود
• سعید حنایی اعدام شد
• «قاتل زنان خیابانی اعدام شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ دسامبر ۲۰۰۷.
• قاتلان سریالی زنان یا مجریان خودسر طرح امنیت اجتماعی
• «سعید حنایی زنده‌است». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۴.
• فیلم مصاحبه با سعید حنایی مخوف‌ترین قاتل زنجیره‌ای ایران

پیوند به بیرون

• The Guardian: The beast of Mashhad گزارش