سروش پلاس
سروش‌پلاس که پیش‌تر با نام سروش شناخته می‌شد یک نرم‌افزار پیامرسان ایرانی است.[۳][۴][۵] این پیامرسان دارای نسخه‌های رسمی اندروید و آی‌اواس برای تلفن‌های همراه هوشمند، و نسخه‌های آزمایشی برای ویندوز، مک و لینوکس برای رایانه‌های شخصی می‌باشد.
 | |
 | |
| توسعه‌دهنده(ها) | ستاک هوشمند شریف[۱] (مدیرعامل: مرتضی رحیمی)[۲] |
|---|---|
| سیستم‌عامل | گوگل اندروید، اپل آی‌اواس، مایکروسافت ویندوز، مکینتاش، لینوکس |
| در دسترس به | فارسی، انگلیسی، عربی |
| وبگاه | |
پس از فراگیر شدن تلگرام در ایران، این نرم‌افزار از جمله پیام‌رسانی‌هایی بود که به عنوان جایگزین تلگرام پیشنهاد شد.[۶] به ادعای برخی منتقدان، این پیامرسان کپی‌برداری از کد منبع باز تلگرام است[۷] اما سرورهای آن در ایران قرار دارد.[۸] با این حال، مدیر تیم فنی پیام رسان سروش این ادعا که در این نرم‌افزار از کد تلگرام کپی‌برداری شده تکذیب کرده‌است.[۹]
وبگاه رسمی این پیامرسان در مورد شمار نصب سروش ادعا کرد تا ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ بیش از ۱۰ میلیون بار نصب شده‌است.[۱۰][۱۱]
بر پایه مصوبهٔ شورای عالی فضای مجازی، دولت ایران موظف شده از پیام‌رسان‌های ایرانی از جمله سروش حمایت کند. اما پیام‌رسان‌ها هنوز از عدم حمایت کافی و عمل نکردن دولت به این مصوبه، گله‌مندند.[۱۲]
برای ترغیب هرچه بیشتر مردم برای استفاده از این پیام رسان، در ابتدای سال ۱۳۹۷ اعلام شد که حجم اینترنت استفاده شده با استفاده از این پیامرسان تا آخر سال ۱۳۹۷ رایگان است و تبلیغات گسترده‌ای بر این موضوع انجام شد.[۱۳][۱۴] اما تنها پس از گذشت چند ماه در ابتدای تیر ماه سال ۱۳۹۷ بدون هیچ گونه اعلام قبلی این ویژگی حذف شد و هزینه اینترنت مصرفی توسط این پیامرسان مانند بر مشترکین تحمیل شد.[۱۵][۱۶] چندی بعد مدیرعامل این پیامرسان رسماً اعلام کرد که اینترنت مصرفی این پیامرسان رایگان نیست.[۱۷]
با وجود صرف هزینهٔ بسیار و تلاش‌های گسترده برای جا انداختن پیامرسان سروش به جای تلگرام، در اسفند ۱۳۹۸ سازمان صداوسیما فراخوان مزایدهٔ سروش را آگهی کرد.[۱۸]
در سال ۱۳۹۸ با افزوده شدن برخی قابلیت‌های جدید به سروش پلاس تغییر نام داد.[۱۹]
پیشینه
نرم‌افزار سروش در بهمن ۱۳۹۴ نسخهٔ آزمایشی خود را به بازار عرضه کرد و تا بهمن ۱۳۹۵ نزدیک به ۷۰۰ هزار کاربر فعال داشت.[۲۰] قرار بود این پیامرسان تا پایان زمستان ۱۳۹۵ به‌طور رسمی رونمایی شود.
این نرم‌افزار تحت حمایت سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران گسترش یافته و بخش عمده‌ای از سهام این شرکت متعلق به صدا و سیما است.[۲۱][۲۲]
در فروردین ۱۳۹۷، به دلیل تحریم‌های ایالات متحدهٔ آمریکا این پیامرسان از اپ استور حذف شد.[۲۳]
امنیت کاربران
طبق ادعای سروش، این پیامرسان اطلاعات مخاطبان را ذخیره و از آنها استفاده می‌کند،[۲۱] اما این اطلاعات را در اختیار شخص یا شرکت ثالثی قرار نمی‌دهد؛ هرچند که درستی این ادعا جای تأمل دارد.[۲۱]
- در بند ۵ قوانین شرایط عضویت آمده‌است که:
«سروش مجاز است در هر زمان که مشخص شد شناسه(ID) انتخاب شده مغایر با مشخصات سازنده یا مدیران کانال است با/بدون اطلاع قبلی شناسه کانال را تغییر یا کانال را غیرفعال نماید. مرجع تشخیص در این زمینه، سروش است.»[۲۴][۲۵]
- در بند ۲ قوانین محتوای رد و بدل شده در سروش آمده‌است که:
کاربران مجاز به انتشار محتوای خلاف واقع، غیراخلاقی و غیرقانونی نمی‌باشند و عواقب آن برعهده خود کاربر خواهد بود.[۲۴][۲۵]
- در بند ۵ قوانین شرایط استفاده آمده‌است که:
کاربر آزاد است تا در چهارچوب قوانین این توافقنامه و قوانین جمهوری اسلامی ایران، اقدام به استفاده از بخش‌های مختلف سروش نماید. لازم است ذکر شود عواقب تخطی از این بند، بر عهده خود کاربر می‌باشد. در این خصوص سروش خود را توسعه دهنده سرویس دانسته و مسئولیت نحوه استفاده از این سرویس بر عهده کاربر است.[۲۴][۲۵]
- در بند ۶ قوانین شرایط استفاده آمده‌است که:
سروش می‌تواند حساب کاربری کاربران ناقض قوانین، و همچنین کاربرانی که بیش از یک سال از آخرین فعالیت آنها می‌گذرد را با/بدون اطلاع قبلی به صورت موقت یا دائم غیرفعال نماید.[۲۴][۲۵]
مشکلات امنیتی
در سال ۱۳۹۷ میلاد نوری (برنامه‌نویس و کارشناس امنیت ایرانی) ضعف امنیتی این پیامرسان را در صفحه مجازی خود منتشر کرد که از طریق آن به شماره تلفن همراه اعضای یک گروه دسترسی پیدا کرده بود و شماره محمد جواد آذری جهرمی (وزیر وقت ارتباطات) را به عنوان نمونه در یافته‌های خود ذکر نمود.[۲۶][۲۷][۲۸] این پیامرسان از شمارهٔ تلفن همراه کاربران به عنوان آی‌دی استفاده می‌کرد در نتیجه شمارهٔ تلفن همراه کاربران یک گروه توسط سایر اعضا و مدیر گروه قابل مشاهده بود.[۲۹][۳۰] به گفتهٔ سید میثم سیدصالحی، مدیر وقت پیامرسان سروش، این مشکل در ۱۵ فروردین ۱۳۹۷ برطرف شد.[۳۱][۳۲]
جایگزین تلگرام
قرار است این نرم‌افزار در تلویزیون ایران پشتیبانی تبلیغاتی شود و اعتراضات اجتماعی به حذف تلگرام را برای ۴۵ میلیون کاربر ایرانی آن کاهش دهد.[۲۱] همچنین این پیامرسان از اردیبهشت ۱۳۹۷ قابلیتی برای کاربرانش فراهم ساخت که بتوانند با استفاده از یک ربات تلگرامی محتواهای مهم خود را از تلگرام به سروش منتقل و آرشیو کنند.[۳۳] اما از سوی دیگر برخی آن را کپی ضعیفی از تلگرام می‌دانند و سرعت پایین در اتصال، سرعت پایین در انتقال پیام، سرعت پایین در آپلود یا دانلود فیلم را از نقاط ضعف پیامرسان سروش می‌دانند.[۳۴] با این حال مدیر تیم فنی پیام رسان سروش این ادعا که در این نرم‌افزار از کد تلگرام کپی‌برداری شده تکذیب کرده‌است.[۹]
به ادعای ایسپا (که تحت مدیریت حسام‌الدین آشنا مشاور حسن روحانی قرار دارد) به نقل از یورونیوز، در نظرسنجی ای که در مهر ماه ۱۳۹۷، حدود ۶ ماه پس از فیلترینگ تلگرام، توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران انجام شد، مشخص شد که علی‌رغم فشار گسترده حکومت ایران برای مجبور کردن مردم به استفاده از پیام رسانهای داخلی به جای تلگرام، باز هم اکثریت کاربران از این پیام رسان استفاده می‌کنند. طبق این نظرسنجی، ۶۲٫۵ درصد از پاسخگویان اعلام کردند قبل از فیلتر تلگرام از این پیامرسان استفاده می‌کردند و در مهر ماه ۱۳۹۷، ۴۷٫۳ درصد از کل پاسخگویان اعلام کرده‌اند همچنان از تلگرام استفاده می‌کنند که این عدد نسبت به خرداد ماه تقریباً ثابت مانده‌است.[۳۵] بر اساس یافته‌های این نظرسنجی پیامرسان سروش که قبل از فیلترینگ تلگرام دو درصد کاربر داشته‌است در خرداد ماه سال جاری تعداد کاربرانش به ۱۳٫۲ درصد افزایش داشته اما در مهر ماه این رقم به ۴٫۳ درصد کاهش یافته‌است.[۳۵] برخی نسخه‌های غیررسمی تلگرام که توسط حاکمیت کنترل می‌شوند بدون فیلتر ولی با سانسور در اختیار عموم قرار دارد.[۳۶]
شکست و فروش
در اردیبهشت ۱۳۹۸ معاون وزیر ارتباطات ایران اذعان کرد که پیام‌رسان‌های‌های داخلی به علت فیلترینگ تلگرام و جایگزینی آن با پیامرسان ایرانی مورد استقبال قرار نگرفته و با شکست مواجه شدند.[۳۷] در اسفند همان سال سازمان صدا و سیما، طی یک آگهی پیامرسان سروش را به مزایده گذاشت.[۳۸]
امکانات
- تبادل پیام بین دو یا چند نفر
- ایجاد کانال
- ارسال و آپلود فایل (شامل عکس و فیلم و فایل) تا حداکثر ۱۰۲۴ مگابایت[۳۹][۴۰]
- برقراری تماس صوتی (مصرف حجم اینترنت: ۹کیلوبایت بر ثانیه[۳۹] یعنی حدود یک و نیم برابر مصرف حجم تلگرام[۴۱][۴۲])
- همچنین سروش مدعی شده که تماس صوتی را حداقل دو سال زودتر از واتس‌اپ ارائه کرده‌است[۴۳][۴۴] در حالیکه واتس‌اپ امکان تماس صوتی را در آخر سال ۱۳۹۳ معرفی کرده‌است و در تیر ماه ۱۳۹۵ (حدود ۱۵ ماه پس از معرفی این امکان) رکورد صد میلیون تماس صوتی روزانه را ثبت کرده‌است.[۴۵] (مقایسه شود با تاریخ تأسیس سروش در سال ۱۳۹۴[۴۳])
- سروش مدعی شده‌است که تماس صوتی در این پیام رسان ارزانترین روش برقراری تماس است و روش‌های دیگر برقراری تماس صوتی اینترنتی را دقیقه ای ۳۷ تومان محاسبه کرده‌است[۴۳] این در حالیست که این پیام رسان در هر دقیقه حدود ۶۰۰ کیلوبایت حجم اینترنت مصرف می‌کند[۴۳] اما واتس اپ به‌طور متوسط برای هر تماس صوتی کمتر ۳۰۰ کیلوبایت در دقیقه مصرف می‌کند.[۴۶] که مطابق قیمت اینترنت ادعا شده در وبلاگ سروش، هزینه این تماس تنها ۱٫۳ تومان بر دقیقه خواهد شد.
- سایر امکانات مانند مکان نمایی، سرویس آب و هوا، خرید شارژ آسان، پرداخت قبوض و سرویس اوقات شرعی[۴۷]
دیدگاه کاربران
کاربران نظرات مختلفی در مورد این برنامه اندرویدی دارند که این نظرات ممکن است متأثر از جناح‌گیری سیاسی افراد برای حمایت یا انتقاد از آن باشد.
طبق نظرات درج شده کاربران در گوگل پلی، عموم کاربران از امنیت اطلاعاتشان در سروش ابراز نگرانی می‌کنند. همچنین مشکلات قابل ملاحظه‌ای در رابطه با سرعت و کیفیت تبادل اطلاعات در این پیامرسان گزارش شده‌است. محمدجواد آذری جهرمی، وزیر وقت ارتباطات، نیز به عدم اعتماد مردم به این پیامرسان اذعان کرد.[۴۸][۴۹]
ادعای ایجاد حساب کاربری بدون اجازه کاربران
تعدادی از کاربران مدعی شدند با نام، عکس و شماره تلفن آنها در سروش حساب کاربری ساخته شده‌است.[۵۰][۵۱][۵۲] افزایش این ادعاها باعث شد برخی نمایندگان مجلس نسبت به این موضوع و خدشه دار شدن اعتماد در پیام‌رسان‌های داخلی ابراز نگرانی کنند.[۵۳]
این موارد منجر به واکنش توییتری مدیر سروش شد وی در توییتی اعلام کرد: «تمامی کاربران سروش واقعی هستند و وجود هرگونه اکانت بدون اطلاع صاحب شماره به هیچ عنوان ممکن نیست. تنها روش فعال‌سازی اکانت در سروش اعلام شماره همراه و ورود کد فعال‌سازی است، کاربران سروش پس از وارد کردن شماره همراه خود در پیامرسان کد فعال‌سازی خود را از طریق پیامک در تلفن همراه دریافت می‌کنند و صرفاً با وارد کردن کد دریافتی می‌توانند از امکانات پیامرسان استفاده کنند. اگر فردی مدعی است حسابی با شماره شخصی خود و بدون اطلاع قبلی در سروش دارد می‌تواند موضوع را از طریق پشتیبانی سروش پیگیری کند.»
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز دربارهٔ این موضوع واکنش نشان داد و گفت: «در مورد ابهاماتی که در خصوص عضویت بی‌اختیار در پیامرسان سروش به وجود آمده، مرکز ملی فضای مجازی در حال بررسی است. مطالبی که به ما واصل شده را در اختیار مرکز ملی قرار داده‌ایم.»[۵۴]
جستارها وابسته
منابع
- ↑ «برنامه‌های Android از Setak Houshmand Sharif در Google Play». play.google.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۱۱.
- ↑ روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران | آگهی تغییرات شرکت توسعه فناوری رسانه سروش
- ↑ ایران، عصر. «پیام رسانهای داخلی؛ دولت حمایت کرده یا کم لطفی؟!». عصر ایران. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۳.
- ↑ «آغاز کوچ مسوولان از تلگرام». fa.alalam.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۳.
- ↑ «کانال رسمی رئیس‌جمهوری در پیام‌رسان‌های سروش و گپ آغاز به کار کرد». ایسنا. ۲۰۱۸-۰۴-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۳.
- ↑ خبرگزاری باشگاه خبرنگاران (۲۰۱۷-۰۹-۰۹). «شبکه بومی پیامرسان سروش جایگزین شبکه‌های خارجی». خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | YJC. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۹.
- ↑ بازی تاج و تخت در صداوسیما
- ↑ خبرگزاری باشگاه خبرنگاران (۲۰۱۸-۰۱-۱۶). «سِروِرهای پیامرسان سروش در کجا قرار دارد؟». خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | YJC. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۱۶.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ «مدیر فنی پیامرسان سروش: تمامی کدهای سروش از صفر تا صد توسط تیم فنی نوشته شده‌است». پانا. ۲۳ بهمن ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۱۷ فوریه ۲۰۱۹.
- ↑ «پیامرسان سروش ۱۰میلیونی شد». تسنیم. ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۷.
- ↑ «پیامرسان سروش 10 میلیونی شد». جام جم آنلاین. ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷.
- ↑ «آیا دولت واقعاً به پیام‌رسان‌ها کمک کرد». روزنامهٔ فرهیختگان. ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۷.
- ↑ خبرگزاری باشگاه خبرنگاران (April 3, 2018). "مصرف اینترنت در پیامرسان سروش تا پایان سال رایگان است". خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | YJC. Retrieved June 28, 2018.
- ↑ "اینترنت کاملاً رایگان در سروش! +عکس". مشرق نیوز. April 22, 2018. Retrieved June 28, 2018.
- ↑ "پیامرسان سروش دیگر رایگان نیست". سایت اقتصادی ایران جیب. June 28, 2018. Retrieved June 28, 2018.
- ↑ "هزینه اینترنت پیامرسان سروش یک سوم محاسبه می‌شود/ اینترنت رایگان نسخه موبایل فعلاً حذف شد". خبرگزاری فارس. June 27, 2018. Retrieved June 28, 2018.
- ↑ "حجم مصرفی اینترنت کاربران در پیامرسان سروش دیگر رایگان نیست". دیجیاتو (به عربی). June 27, 2018. Retrieved June 28, 2018.
- ↑ «صداوسیما، پیامرسان سروش را به فروش گذاشت». asriran.com. عصرایران. ۱۸ اسفند ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۹ اسفند ۱۳۹۸.
- ↑ YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | (۲۴ تیر ۱۳۹۸). «سروش پلاس؛ ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدیدترین و تنها نسخه فعال پیامرسان سروش». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۱۱.
- ↑ «یک سال بعد ۱۰ میلیون کاربر داریم». خبرگزاری تسنیم - Tasnim. ۲۰۱۷-۰۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۹.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ ۲۱٫۳ «آخرین نفس‌های تلگرام زیر تیغ فیلترینگ». خبرگزاری تسنیم - Tasnim. ۲۰۱۶-۱۱-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۹.
- ↑ "پیامرسان «سروش» رقیب ضعیف تلگرام". جستجوگر اخبار تی نیوز tnews.ir. 2017-10-08. Archived from the original on 17 January 2018. Retrieved 2018-01-16.
- ↑ «پیامرسان سروش از اپ استور حذف شد +فیلم». باشگاه خبرنگاران جوان. ۹ آوریل ۲۰۱۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۹ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ ۲۴٫۳ سروش, پیامرسان; سروش, پیامرسان. "قوانین و مقررات". پیامرسان سروش. Archived from the original on 15 December 2018. Retrieved April 3, 2018.
- ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ ۲۵٫۲ ۲۵٫۳ «پیوند پایدار به صفحه قوانین پیامرسان سروش». دریافت‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۸.[پیوند مرده]
- ↑ «قدردانی از کاشف باگ سروش +عکس». مشرق نیوز. ۲۰۱۸-۰۴-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۱.
- ↑ «اثبات ناامنی پیام‌رسان‌های داخلی». روزنامه جهان صنعت. ۲۰۱۹-۱۱-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۱.
- ↑ «مشکل بزرگ پیام رسان سروش (+عکس)». عصر ایران. ۱۴ فروردین ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۱.
- ↑ «امنیت پیامرسان سروش در هاله‌ای از ابهام، آیا تمام باگ‌ها برطرف می‌شوند؟». دیجیاتو. ۱۵ فروردین ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ پارسینه (۲۰۱۸-۰۴-۰۴). «پیامرسان سروش هک شد! +تصاویر». پارسینه|Parsine. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۰۴.
- ↑ «از پیام مدیر سروش در "توئیتر فیلتر شده" تا پیوند پیام رسان‌ها و خودروسازان داخلی». عصر ایران. ۱۵ فروردین ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ «سروش هک نشد/ از کاشف باگ سروش قدردانی شد». خبرگزاری تسنیم. ۱۵ فروردین ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ «امکان انتقال اطلاعات از تلگرام به سروش فراهم شد + تصویر». خبرگزاری تسنیم. ۸ اردیبهشت ۱۳۹۷.
- ↑ «نقاط ضعف و قوت پیام رسانهای جایگزین تلگرام». خبرفوری. ۱۲ دی ۱۳۹۶.
- ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ "نظرسنجی ایسپا؛ محبوبیت تلگرام و شکست پیام رسانهای داخلی در ایران". euronews (به عربی). 2018-10-15. Retrieved 2018-10-16.
- ↑ «وزیر ارتباطات از سرمایه‌گذاری ۲۰ هزار میلیارد تومانی برای توسعه پهنای باند کشور خبر داد». خبرگزاری صداوسیما. ۲۱ مهر ۱۳۹۷.
- ↑ «معاون جهرمی: پیام‌رسان‌های داخلی شکست خوردند!». jahannews.com. جهان نیوز. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۹ اسفند ۱۳۹۸.
- ↑ «صداوسیما پیام رسان سروش را به مزایده گذاشت؛ میلیاردها هزینه برای هیچ!». gadgetnews.net. گجت‌نیوز. ۱۸ اسفند ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۸ اسفند ۱۳۹۸.
- ↑ ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ "پیام رسان سروش | سوالات متداول". پیامرسان سروش. Archived from the original on 11 April 2019. Retrieved April 3, 2018.
- ↑ «پیوند پایدار به صفحه سوالات متداول سروش». وبگاه پیامرسان سروش. سروش. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ خبرگزاری باشگاه خبرنگاران (۲۰۱۷-۰۴-۱۵). «تماس صوتی تلگرام چقدر اینترنت مصرف می‌کند؟». خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | YJC. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۰۴.
- ↑ انتخاب، پایگاه خبری تحلیلی (۲۰۱۸-۰۴-۰۴). «تماس صوتی تلگرام چقدر اینترنت مصرف می‌کند؟». پایگاه خبری تحلیلی انتخاب | Entekhab.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۰۴.
- ↑ ۴۳٫۰ ۴۳٫۱ ۴۳٫۲ ۴۳٫۳ "با سروش ۶۰ برابر ارزان‌تر تماس بگیرید". وبلاگ سروش. 2019-01-19. Archived from the original on 23 January 2019. Retrieved 2019-01-23.
- ↑ "با سروش ۶۰ برابر ارزان‌تر تماس بگیرید". وبلاگ سروش. 2019-01-19. Archived from the original on 23 January 2019. Retrieved 2019-01-23.
- ↑ Perez, Sarah (June 24, 2016). "WhatsApp hits 100 million calls per day". TechCrunch. Retrieved June 24, 2016.
- ↑ "WhatsApp Voice Call: Everything You Need to Know". MakeUseOf. 2018-05-29. Retrieved 2019-01-23.
- ↑ «۷ دلیل برای آنکه از پیامرسان سروش استفاده کنیم!». آی تی رسان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ "پیشنهاد وزیر ارتباطات برای کاهش اقبال به پیام‌رسان‌های خارجی: باید با مردم صحبت کنیم". خبرگزاری تسنیم - Tasnim. May 18, 2018. Retrieved June 28, 2018.
- ↑ "رفع وابستگی به تلگرام در گرو تغییر نگاه متولیان رسانه/ پاسخ به ایرادات تسهیلات ۵ میلیارد تومانی برای پیام‌رسان‌ها". خبرگزاری فارس. March 12, 2018. Retrieved June 28, 2018.
- ↑ "اعتراض به عضویت افراد در پیامرسان سروش 'بدون اطلاع آنها'". BBC News فارسی (به پشتو). 2018-05-28. Archived from the original on 2018-11-27. Retrieved 2019-01-03.
- ↑ «عضویت بدون اجازه مردم در سروش؛ بیانیه مرکز ملی فضای مجازی در مورد این ادعا». جستجوگر اخبار تی نیوز tnews.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۰۳.
- ↑ «عضویت بدون اجازه مردم در سروش؛ بیانیه مرکز ملی فضای مجازی در مورد این ادعا». تکراتو - اخبار روز تکنولوژی. ۲۰۱۸-۰۶-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۰۳.
- ↑ «از کاربران اصرار و از سروش انکار؛ آیا اکانت‌ها بدون اجازه ساخته شدند؟». دیجیاتو. ۲۰۱۸-۰۵-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۰۳.
- ↑ آریا پارساپور (۲ ژوئن ۲۰۱۸). «از کاربران اصرار و از سروش انکار؛ آیا اکانت‌ها بدون اجازه ساخته شدند؟». دیجیاتو.