سران فتنه
«سران فتنه» عبارتی است که پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ ایران، در ادبیات نظام جمهوری اسلامی به رهبران اصلاح‌طلب مخالف دولت به ویژه میرحسین موسوی، مهدی کروبی و سید محمد خاتمی گفته می‌شود.[۱][۲] همچنین از پیامدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ به عنوان «فتنه» یا «جریان فتنه» یاد شده‌است. موسوی این واژه را پروپاگاندای حکومت می‌داند.
پیشینه و ریشه‌شناسی
ویرایشفتنه از مادهٔ «فِتْن» به معنای داخل نمودن طلا در آتش است، و به معنای داخل نمودن انسان در آتش نیز آمده‌است. کلمه «فتنه» در قرآن به معناهای گوناگون آمده‌است. به معنای عذاب، محصول عذاب، آزمایش و امتحان و واقع نمودن خود یا دیگران در عذاب.[۳] جعفر سبحانی می‌گوید: «فتنه گاهی به معنای شورش‌های کور به کار می‌رود که نه هدف مشخصی دارند و نه مقدس هستند. گاهی به معنی انقلاب اسلامی به کار می‌رود.[۴]
بنا به گزارش برزو دراگاهی از لس آنجلس تایمز، از لحاظ شریعت اسلامی، «فتنه‌گر» می‌تواند مستحق مجازات اعدام باشد.[۵] در صدر اسلام، کشمکش‌ها و جنگ‌های داخلی که در دو قرن اول هجری در جامعه مسلمانان به وجود آمد فتنه نامیده می‌شد. مواردی مانند کشمکش‌های بین علی و معاویه که با رسیدن معاویه به مسند حکومت اسلامی پایان یافت، خروج حسین علیه یزید در کربلا، خروج عبدالله بن زبیر علیه یزید در مکه، جنبش سیاه‌جامگان که به سرنگونی امویان منجر شد. همچنین از شکل‌گیری و انشقاق مسلمانان و تشکیل شیعه و سنی نیز به عنوان فتنه یاد می‌شده‌است.[۶]
فتنه پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در سال ۱۳۸۸
ویرایشدر ادبیات حکومتی نظام جمهوری اسلامی، به پیامدها و حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۱۳۸۸، با عنوان «جریان فتنه»[۷] یا «فتنه سال ۸۸»[۸] یاد می‌شود. این‌گونه عبارت‌ها در توصیف جنبش اعتراضی پس انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸، در میان مقامات و رسانه‌های دولتی و وابسته به نظام جمهوری اسلامی، به صورتی گسترده به کار برده می‌شوند.[۹]
موضع‌گیری‌ها
ویرایشمیرحسین موسوی حکومت را در استفاده این واژه‌ها به «تبلیغات سیاسی» متهم کرده‌است.[۱۰] سید محمد خاتمی که نسبت به دیگر رهبران اصلاح‌طلب، همواره نقش میانه روتری داشته و رئیس‌جمهور پیشین نیز بود، بیشتر از سوی منتقدان اصولگرا به «مرد خاکستری اصلاحات» لقب داده شد. برخی از اصولگرایان از نام بردن او به عنوان سران فتنه امتناع کردند؛ برای نمونه محمدرضا باهنر از نمایندگان اصولگرای مجلس که از سوی بعضی اصولگرایان به عنوان اینکه در خصوص جریان پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ مواضع صریحی ندارد مورد انتقاد قرار می‌گرفت، سه سال بعد، بلافاصله پس از انتخابات مجلس و انتخاب مجدد خود در مجلس اردیبهشت ۱۳۹۱، بصورتی شفافتر از پیش، موسوی و کروبی را از سران فتنه خواند[۱۱] و دربارهٔ نقش خاتمی در جریان پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ اظهار داشت: «خاتمی در جریان فتنه به نظام خیلی ظلم کرد، اما از سران فتنه نبود.»[۱۲]
حبیب‌الله عسکراولادی، فعال در هیئت مؤتلفه اسلامی گفته که موسوی و کروبی را «مجرم در فتنه [فتنه‌گر] نمی‌شناسم اما آنها را گرفتار در فتنه [فتنه زده] می‌دانم.»[۱۳] حسین شریعتمداری در آذر ۱۳۹۳ مدعی شد که «بر اساس مدارکی که وی در اختیار دارد، ایده اولیه اجرای تحریم‌های علیه ایران را سران فتنه به آمریکا پیشنهاد داده‌اند».[۱۴] حیدر مصلحی در جواب بخشش سران فتنه گفت «سران فتنه به هیچ وجه قابل مقایسه با حر نیستند.»[۱۵]
در ۴ آذر ۱۳۹۲ بدنبال زمزمه‌ها، اظهارنظرها و پیشنهادهای ضمنی و غیررسمی بعضی اصلاح طلبان دربارهٔ پایان دادن به حصر موسوی و کروبی، احمد جنتی در خطبه‌های نماز جمعه، عدالت واقعی دربارهٔ ایندو را به عنوان محارب، حکم اعدام دانست و گفت که این حکم بواسطه رأفت اسلامی جای خود را به حصر خانگی داده‌است. در پی این موضع‌گیری محقق داماد اظهارات جنتی در نماز جمعه را خلاف شرع دانست و موسوی و کروبی را از مصادیق محارب ندانست.[۱۶] علی مطهری با رد صریح نظرات جنتی، ضمن باورداشتن به تقصیراتی از سوی موسوی و کروبی، مخالفان آن دو را عامل اصلی بحران سال ۱۳۸۸ دانست.[۱۷] موضع‌گیری مطهری مورد تقدیر مرتضی جوادی آملی فرزند آیت‌الله جوادی آملی واقع شد.[۱۸]
سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، اعتراضات سال ۱۳۸۸ را اقدام دشمنان دانست و گفت «سران فتنه، کسانی بودند که دشمن این‌ها را هل داد وسط صحنه. البته گناه کردند. نبایستی انسان بازیچهٔ دشمن شود؛ باید فوراً قضیه را بفهمد. اگر اول غفلتی کرده‌است، وسط کار وقتی فهمید، بلافاصله بایستی راه را عوض کند. خوب، نکردند.»[۱۹]
در دولت یازدهم
ویرایشبا انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس دولت یازدهم ایران، استفاده از واژگان «فتنه» و «فتنه‌گر» کاربردی جدید یافت. انتقاد از روحانی به موجب حمایت فتنه‌گران از وی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲) اولین نمونه از این دست بود که با واکنش روحانی مواجه شد. در موردی دیگر، در خلال جلسات رای اعتماد به کابینه حسن روحانی، برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی، برخی وزرای پیشنهادی روحانی را به «عضویت در جریان فتنه» متهم کرده و سعی در عدم کسب رأی اعتماد آنها می‌کردند.[۲۰]
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ «خشم کیهان از «بیانیه اعتراضی» آیت‌الله موسوی اردبیلی». رادیو فردا. ۶ مارس ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۲۲.
- ↑ «جدیدترین تصاویر منتشرشده ازضیافت سران فتنه». مرکز اسناد انقلاب اسلامی. ۲۹ مه ۲۰۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژانویه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۲۲.
- ↑ «ریشه‌شناسی کلمه فتنه». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۱.
- ↑ معانی فتنه در کلام جعفر سبحانی[پیوند مرده]
- ↑ Daragahi, Borzou (2011-02-17). "Iran's opposition calls for more protests". Los Angeles Times (به انگلیسی). Retrieved 2022-11-01.
- ↑ Juan Eduardo Campo, ed. (2009). "Fitna". Encyclopaedia of Islam (1st ed.). New York: Infobase Publishing. pp. ۲۴۱–۲۴۲.
- ↑ «دادستان تهران: موسوی و کروبی در منازلشان هستند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۱۱-۰۳-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۱.
- ↑ «رهبر ایران: فتنه سال ۸۸ چالش بزرگی بود». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۱۰-۱۲-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۱.
- ↑ Bahmani، Arash (۱۴ مه ۲۰۱۱). «Clerical Elites Not Supportive of Supreme Leader». روز آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۲۲.
- ↑ «Mousavi: Propaganda of Iran regime worse than that of Goebbels - Haaretz Daily». Haaretz. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۱.
- ↑ «۹ دی». هفته نامه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی (۴۷): ۱۵. ۲ اردیبهشت ۱۳۹۱.
- ↑ «۹ دی». هفته نامه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی (۴۸): ۱۶. ۹ اردیبهشت ۱۳۹۱.
- ↑ «عسگراولادی: موسوی و کروبی مجرم نیستند؛ گرفتارند». مجله خبری مهر. ۲۶ دی ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۲۲.
- ↑ «حسین شریعتمداری: تحریم‌ها را "سران فتنه" به آمریکا پیشنهاد دادند». عصر ایران. ۱۵ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۲۲.
- ↑ «روایت مصلحی از فاحشه‌ای که 500 نفر را به خیابان کشاند». مشرق نیوز. ۲۰۱۴-۱۲-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۱.
- ↑ «آیت الله محقق داماد: اظهارات آقای جنتی در نماز جمعه گذشته، خلاف شرع بود». خبرآنلاین. ۲۰۱۳-۱۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۱.
- ↑ «واکنش علی مطهری به سخنان دیروز آیت‌الله جنتی دربارهٔ موسوی و کروبی». خبرآنلاین. ۲۰۱۳-۱۱-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۱.
- ↑ «تقدیر فرزند آیت الله جوادی آملی از مواضع علی مطهری». خبرآنلاین. ۲۰۱۳-۱۱-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۱.
- ↑ «بیانات در دیدار مردم قم در سالروز قیام ۱۹ دی». پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای. ۹ ژانویه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۲۲.
- ↑ «فتنه بازی برای اختلال در فضای امید». ابتکار. ۲۵ نوامبر ۲۰۱۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۲۲.