زمین‌لرزه ۲۰۱۰ هائیتی

زمین‌لرزه هائیتی در ۲۰۱۰، زمین‌لرزه ای در تاریخ ۱۲ ژانویه ۲۰۱۰ (در ساعت ۱۶:۵۳:۰۹ به وقت محلی) با قدرت ۷ ریشتر بود که کانون آن در ۱۰۵ کیلومتری جنوب پورتو پرنس، پایتخت کشور هائیتی، واقع شده بود و خسارات بسیاری را به این شهر وارد کرد. این زمین‌لرزه که کشور هائیتی را لرزاند و در جمهوری دومینیکن نیز احساس شد، بدترین زلزله در کشورهای حوضه کارائیب طی دو سدهٔ اخیر بود. رنه پِرِوال، رئیس‌جمهوری هائیتی، گفت مجموع قربانیان این حادثه احتمالاً به ۳۰۰ هزار نفر بالغ می‌شود، که در اینصورت زمین‌لرزهٔ هائیتی مرگ‌آورترین فاجعه در تاریخ مدرن بشر خواهد بود.

زمین‌لرزه هائیتی

زمان UTC	؟؟
رویداد ISC
USGS-ANSS
تاریخ محلی
زمان محلی
بزرگی	۷ ریشتر
ژرفای کانونی	۱۰۵ کیلومتر
مناطق آسیب‌دیده	هائیتی، پورتو پرنس
کل آسیب	۱۱۱٬۴۸۱ کشته تا ۲۰۰٬۰۰۰ کشته (جسدهای دفن‌شده توسط خانواده را شامل نمی‌شوند)

تصویری از کاخ ریاست جمهوری هائیتی که پس از وقوع زلزله ویران شد.

مرگبار ترین ترین زلزله های تاریخ معاصر جهان

در بین زلزله‌های رخ داده در تاریخ معاصر جهان (از سال 1900 به بعد) این زلزله با بیش از 316 هزار کشته به عنوان مخرب ترین و مرگبار ترین بلایای طبیعی رخ‌داده به شمار می رود که بعد از آن زلزله هایوان 1920 چین (با حدود 273 هزار نفر کشته)، زلزله ی تانگشان 1976 چین (با حدود 242 هزار نفر کشته)، زلزله ی سوماترا 2004 اندونزی (با حدود 227 هزار نفر کشته) و زلزله‌ی کانتو 1923 ژاپن (با حدود 142 هزار نفر کشته) در رتبه ی دوم تا پنجم قرار دارند.

گروه‌های امدادی زیادی از کشورهای گوناگون وارد هائیتی شدند ولی نبود زیرساخت‌های مناسب و از میان رفتن تأسیسات موجود در این کشور کمک‌رسانی به قربانیان را با دشواری روبه‌رو ساخت. دولت هائیتی به دنبال زمین‌لرزه مهیب این کشور، کنترل موقت فرودگاه اصلی این کشور را به آمریکا واگذار کرد.

سازمان ملل این زمین‌لرزه را بدترین فاجعه‌ای خوانده‌است که تا سال ۲۰۱۰ با آن روبرو بوده‌است. آنچه کمک‌ها را دشوار می‌کرد آسیب دیدن ساختارهای مدیریت این کشور است که استفاده از کمک‌های خارجی را نیز با مشکل روبرو کرد.

وضعیت اقتصادی

هائیتی با رتبه 145 از 169 در شاخص توسعه انسانی سازمان ملل، فقیرترین کشور در نیمکره غربی است. این کشور بالاترین میزان مرگ و میر را در میان نوزادان، کودکان زیر 5 سال و در دوران زایمان در میان سایر کشورهای نیمکره غربی دارد. همچنین این کشور از نظر صادرات در وضعیت بسیار بدی قرار داشت و صادرات این کشور از ۱۰درصد تولید ناخالص داخلی آن فراتر نمی‌رود عملکرد ضعیف اقتصادی هائیتی تا حدی نتیجه زوال بخش کشاورزی آن است که به نوبه خود تا حد زیادی به دلیل تخریب محیط زیست است. هائیتی در بین 163 کشور در رتبه 155 از نظر تخریب عمومی محیط زیست قرار دارد. برای سال‌ها، هائیتی‌ها درخت‌ها را قطع می‌کردند تا از آن به عنوان سوخت برای آشپزی استفاده کنند، در زمان رخداد زلزله کمتر از 3 درصد از هائیتی پوشیده از جنگل بود، که کاملاً در برخلاف چیزی است که در کشور همسایه هائیتی، یعنی جمهوری دومنیکن مشاهده‌می‌شد. تخریب محیط زیست نتیجه‌ای جز بالابردن آسیب‌پذیری هائیتی در برابر حوادث و بلایای طبیعی بدنبال نداشت.

وضعیت فرهنگی و اجتماعی

زبان رسمی کشور هائیتی کریول هائیتی و فرانسوی می باشد. زبان کریول هائیتی رایج ترین زبان است و اکثریت مردم در ارتباطات روزمره از آن استفاده می کنند و به کار گیری زبان فرانسه در محاورات روزمره در این کشور به دلیل سال های طولانی در استعمار فرانسه بودن، مرسوم می باشد.

این کشور به دلیل سال های طولانی استعمار، بلایای طبیعی متعدد همچون زلزله و طوفان، همواره با مشکلات متعدد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مواجه بوده است. نرخ مشارکت نیروی کار در این کشور رقم بسیار کم  60.3% می باشد که این مقدار، حتی 6% کم تر از میانگین کل قاره آمریکای مرکزی می باشد. یکی دیگر از مشکلات عدیده این کشور فقر می باشد. میزان فقر در این کشور بیداد می کند و تا قبل از وقوع زلزله حدود 60% جامعه این کشور کم تر از یک دلار آمریکا در روز درآمد داشتند.

نرخ مرگ و میر و آسیب دیدگی براساس گروه های سنی مختلف

تا سال های قبل از وقوع زلزله میزان امید به زندگی در این کشور در سال تولد، در حال افزایش بود ولی با این حال این مقدار حتی از میانگین آمریکای مرکزی هم حدود 10-15% کم تر می باشد. همچنین میزان مرگ تا قبل از پنج سال در این کشور رقم بسیار بالای 76% می باشد که در مقایسه با میانگین آمریکای مرکزی یعنی 26.4% بسیار زیاد می باشد.

وقوع زلزله

بزرگی و کانون

هائیتی در مرز صفحات تکتونیکی دریای کارائیب و آمریکای شمالی قرار دارد. این موقعیت زمین‌شناسی آن را مستعد فعالیت‌های لرزه‌ای می‌کند شدت این زمین لرزه 7.0 در واحد ریشتر بوده که آن را به یک رویداد بزرگ لرزه‌ای تبدیل کرده‌است. مرکز (کانون) آن، در حدود 16 مایلی جنوب غربی پورتو پرنس، پایتخت هائیتی قرارداشت. نزدیکی آن به یک منطقه شهری پرجمعیت و همچنین عمق کم وقوع این زمین‌لرزه که تقریباً در 8 مایلی (13 کیلومتری) زیر سطح زمین قرار داشت، ویرانی ناشی از این زلزله را تشدیدکرد.

---

تخریب و تلفات

زلزله هائیتی ۲۰۱۰ خسارات بسیار زیادی داشت به چند دلیل:

- زلزله در نزدیکی پایتخت و شهرهای مهم هائیتی رخ داد و در عمق کمی از زمین بود، که باعث شد امواج لرزشی قوی‌تری منتشر شوند.

- ساختمان‌ها و زیرساخت‌های هائیتی از مقاومت کافی در برابر زلزله برخوردار نبودند و بیشتر از ساختمان‌های قدیمی و ضعیف تشکیل شده بودند.

- هائیتی یکی از کشورهای فقیر جهان بود و دچار بحران‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی متعدد بود. این موضوع باعث شد که آمادگی و پاسخگویی در برابر زلزله کمتر باشد و کمک‌رسانی به قربانیان با مشکلات زیادی مواجه شود.

- زلزله باعث ریزش کوه‌ها و سیل‌های شدید شد که خسارات را افزایش داد. همچنین یک سونامی کوچک نیز در سواحل هائیتی ایجاد شد که چند نفر را کشت.

- زلزله باعث شد که بیماری وبا در هائیتی شیوع پیدا کند که مرگ و میر را بیشتر کرد. این بیماری از طریق آب آلوده منتقل می‌شد و به دلیل کمبود آب تمیز و تاسیسات بهداشتی، کنترل آن دشوار بود.

تاثیر این زلزله به قدری ویرانگر بود که منجر به از دست دادن حدود 230000 نفر در روزهای ابتدایی وقوع زلزله شد و بیش از 300000 نفر دیگر مجروح شدند. در اثر این زلزله بیش از 180 ساختمان دولتی و 13 ساختمان از 15 دفتر مهم دولتی از جمله کاخ ریاست جمهوری نیز فروریخت. تخریب جزئی بندر اصلی پورتو پرنس و مسدود شدن جاده‌ها از آوار، واکنش و بازیابی را برای ماه‌ها پس از زلزله با مشکل مواجه کرده بود. از دست دادن زیرساخت‌های حیاتی کشور به شدت توانایی کشور را برای ارائه کمک و امداد به جمعیت آسیب دیده، مختل و تحت تاثیر قرار داد.

خسارات وارده به زیرساخت‌های زلزله در هائیتی یکی از بیشترین خسارات تخمین‌زده شده‌است. بیش از 300000 خانه تخریب شد یا به مقدار بسیار زیادی آسیب دید. تخمین ها نشان می‌دهد حدود 60 درصد زیرساخت‌های اداری و اقتصادی کشور از بین رفته‌است، علاوه بر این 80 درصد مدارس و بیش از 50 درصد بیمارستان‌ها نیز تخریب شده یا آسیب دیده‌اند.

بر اساس داده های وزارت آمار و انفورماتیک هائیتی، نرخ مرگ و میر و آسیب دیدگی براساس گروه‌های سنی مختلف در هفت دسته‌بندی مختلف (کم تر از 10 سال، 10-19 سال،20-29 سال ... و بالای 60 سال) مورد بررسی قرار گرفته است. بیشترین میزان نرخ مرگ و میر در گروه سنی بالای 60 سال می‌باشد و کم‌ترین میزان مرگ و میر در گروه‌های سنی 40 تا 49 سال می باشد. همچنین بیش‌ترین میزان آسیب‌دیدگی در گروه‌های سنی 40 تا 49 سال و بیش‌ترین میزان آن برای گروه‌های سنی بالای 60 سال می‌باشد.

---

پیامدهای آنی ناشی از رخداد زلزله

سونامی

در پی زمین لرزه اولیه، کشور هائیتی پس لرزه ها و سونامی‌های متعددی را تجربه کرد که برخی از آن ها در نوع خود قابل توجه بودند. این پس‌لرزه‌ها بر ویرانی‌ها افزوده و تلاش‌های امدادی را با مشکلات متعدد مواجه می‌کردند.

مشکلات درمانی

مراقبت‌های بهداشتی و خدمات اورژانس هائیتی که از قبل با مشکلات بسیار فراوانی دست و پنچه نرم می‌کرد، پس از زلزله تحت تأثیر وسعت فاجعه قرارگرفتند. تأسیسات پزشکی آسیب‌دیده یا به طور کل ویران‌شدند و کمبود پرسنل پزشکی و تجهیزات، بحران بعد از آن را تشدید می‌کرد. فقدان آب تمیز، سرویس بهداشتی، و سرپناه وضعیت وخیمی را برای جمعیت آواره و آسیب دیده به وجود آورده بود. وسعت این حادثه به‌قدری بود که ۸ بیمارستان بصورت کامل ویران و ۲۲ بیمارستان نیز تخریب شدند.

رخداد این زمین‌لرزه در هائیتی نیز تاثیر شدید و فوری بر برنامه ایمنی خون این کشور داشت. با رخداد این حادثه ۴ مرکز خونگیری بصورت کامل نابودشدند و تعداد این مراکز در سطح هائيتی از ۱۷ به ۱۳ رسید و حتی تا ۴ سال پس از رخداد این فاجعه یعنی در سال ۲۰۱۴ نیز تنها ۱۶ مورد از این مراکز قابلیت ارائه خدمات را داشتند

کمک‌های بشردوستانه کشورهای مختلف

زلزله 2010 هائیتی به سرعت واکنش جهانی را برانگیخت. سازمان‌های بشردوستانه بین‌المللی، کشورهای دور و نزدیک، سازمان‌های غیردولتی و به سرعت برای ارائه کمک بسیج شدند. تیم های فوریت های پزشکی، واحدهای جستجو و نجات، و کارشناسان امداد در بلایای طبیعی از سراسر جهان به هائیتی اعزام شدند.

حضور نیروهای امدادی بین المللی، تمرکز رسانه های جهانی و سازمان هایی مانند سازمان جامعه مدنی تاحد زیادی می‌توانند در کاهش هرج و مرج موثر بوده و همچنین کمک به مشارکت آسیب دیدگان در تمامی مراحل پس از سانحه از امداد و نجات تا بازسازی یکی از اصلی ترین دلایل حرکت جامعه به سمت بازیابی و بازسازی بوده است. ساخت سرپناه ارزان قیمت با استفاده از مصالح محلی و تبدیل آن به سرپناه دائم به همراه روش های کاهش خطر، شناخت پتانسیل های بومی و آموزش افراد محلی از جمله این فعالیات و کمک هاست که  می‌تواند بازتوانی را تسریع و به ساخت جامعه ای تاب آور در برابر سوانح احتمالی آتی منجر شود.

نمونه ای از این کمک‌ها:

• ایالات متحده آمریکا: آمریکا در روزهای نخست پس از فاجعه با ارسال ۱۶۰۰۰ پرسنل نظامی به هائیتی، مشغول به پخش غذا و مواد خوراکی، برقراری فرودگاه و بیمارستانها و بنادر گردید. چندین ناو جنگی و کمکی نیز در عملیات کمک‌رسانی شرکت کردند، و اوباما قول اعطای ۱۰۰ میلیون دلار کمک را همچنین داد.
• اسرائیل: دولت اسرائیل با ارسال ۲۲۰ پزشک یک بیمارستان صحرایی دایر کرد چندین سازمان دیگر نیز از اسرائیل به ارسال تیمهای مجهز پزشکی به منطقه سریعاً مبادرت ورزیدند و ارتش اسرائیل نیز با دایر کردن امکانات ماهواره‌ای برای این بیمارستانهای سیار اسرائیلی در هائیتی، امکان برقراری ارتباطات اینترنتی را فراهم نمود. سازمان ملل متحد از اسرائیل درخواست کرد که نیروهای پلیس و بازرس به هائیتی اعزام کند.
• ایران: جمهوری اسلامی ایران یک فروند هواپیمای حامل کمکهای اولیه، خوراک، و دارو به هائیتی فرستاد.

ارزیابی آسیب‌پذیری هائیتی در برابر زلزله

وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورها پس از چنین تخریبی به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرند. و اغلب کشور را در معرض تهدیدهای دیگری قرار می‌دهد، هائیتی نیز اثرات ثانویه مانند همه‌گیری وبا را تجربه کرد، که نزدیک به 500000 نفر را در سراسر هائیتی بیمار کرد و نزدیک به 7000 نفر را کشت. با توجه به تحقیق‌ها مشخص شد که مهمترین عواملی که در حساسیت بالای هائیتی به زلزله نقش دارند عبارتند از:

1.    ساخت و ساز ضعیف و مصالح نامرغوب
2.    فقدان برنامه ریزی ومقررات ساحتمانی
3.    عدم آگاهی از بزرگ بودن تهدید زلزله
4.    فقر مطلق

در نهایت شرایط ناامن بحرانی، فشارهای دینامیکی و علل ریشه ای فاجعه زلزله هائیتی 2010 آورده شدند:

شرایط ناامن

• توسعه غیرقانونی مسکن در مناطق آسیب پذیر مانند دامنه تپه ها و دشت های سیل زده.

• به دلیل پایین بودن تولید ناخالص داخلی سرانه 1300 دلاری، مردم برای ساخت خانه چاره ای جز ساخت با مقرون به صرفه ترین مصالح و ارزان ترین و سریع ترین روش های ساخت ندارند.

• جاده های هائیتی (در مجموع 4545 کیلومتر) در وضعیت نامناسبی قرار دارند. 80 درصد از جاده های آسفالت شده و 96 درصد از جاده های اولیه نیاز به تعمیر یا بازسازی دارند. این جاده های آسفالت نشده و ضعیف منجر به دسترسی محدود و همچنین افزایش هزینه های عملیاتی خودرو می شود.

• در سال 1990، تنها 39 درصد از 5.9 میلیون نفر به آب و تنها 24 درصد به سرویس بهداشتی دسترسی داشتند. فقدان امکانات اولیه ضروری مانند آب یا سرویس های بهداشتی خارج از دسترس دولت و خدمات عمومی است و در سال 2012 این امر همچنان چالشی برای توسعه هائیت است.

فشارهای دینامیکی

•    برنامه ریزی شهری در پورتو پرنس برای کنترل توسعه سکونتگاه ها و منظم کردن مهاجران فقیر روستایی به شهر که نیاز به شیوه زندگی بهتری دارند، وجود ندارد. کمبود مسکن وجود دارد و آنهایی که وجود دارد بی کیفیت هستند.

•    در اواسط قرن نوزدهم، سیاست کشاورزی هائیتی باعث جنگل زدایی و تخریب خاک شد که کار مزارع شکر بود.

•    دولت فاقد منابع یا اراده ای برای معکوس کردن این فاجعه زیست محیطی درازمدت ساخت بشر بود. کشاورزان برای فرونشست زمین، بیش از حد به کشت خاک پرداختند و در سال های اخیر، جمعیتی که برای خرید نفت سفید یا گاز بطری فقیرتر از آن بودند، به زغال چوب جنگلی به عنوان تنها منبع سوخت پخت و پز خود روی آوردند.

علل ریشه‌ای

•    80 درصد از جمعیت 9 میلیونی هائیتی زیر خط فقر 2 دلار در روز زندگی می کنند که 54 درصد آن در فقر شدید زندگی می کنند. نرخ بیکاری 45 درصد است.

•    در اواخر قرن 18، هائیتی با ارزش ترین مستعمره فرانسه بود که 40 درصد شکر و 60 درصد قهوه مصرف شده در اروپا را تولید می کرد. در سال 1791 بردگان هائیتی شورش کردند و ارتش ناپلئون را شکست دادند. بین 1825 و 1947 هائیتی مجبور شد در ازای به رسمیت شناختن دیپلماتیک، غرامت های هنگفتی به فرانسه بپردازد. هائیتی برای به دست آوردن مقدار مورد نیاز پول از بانک های ایالات متحده، آلمان و فرانسه وام گرفت. این امر هائیتی را به یک کشور بدهکار تبدیل کرد.

•    در اوایل قرن بیستم، سیاست ایالات متحده نسبت به هائیتی استفاده از زور و اشغال بود تا اطمینان حاصل شود که هائیتی به برنامه بازپرداخت خود پایبند است. دیکتاتورهای هائیتی به جای تمرکز بر توسعه هائیتی، به غارت شخصی متوسل شدند.

پیوند به بیرون

• زلزله هائیتی در تصویر، خبر آن لاین
• بهداشت هائیتی با کمک تکنولوژی EM