زرشک
زرشک نام یک سرده از تیره زرشکیان است. این سرده دارای گونه‌های متعددی از گیاهان برگ‌ریز و همیشه‌سبز است. زرشک‌ها درختچه‌هایی عموماً دارای خار به طول ۱ تا ۵ متر هستند و در مناطق معتدل و نیمه‌گرمسیری در اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی یافت می‌شوند. شناخته‌شده‌ترین گونهٔ زرشک‌ها، زرشک اروپایی یا زرشک معمولی است که در اروپا، خاورمیانه، شمال آفریقا، و آسیای مرکزی، گونه‌ای متداول بوده و به مناطق وسیعی از آمریکای شمالی نیز معرفی شده‌است.[۱][۲]
| زرشک | |
|---|---|
| |
| شاخه و گل‌های زرشک داروین | |
| |
| شاخه و میوه‌های زرشک زینتی | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | آوندداران |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| راسته: | آلاله‌سانان |
| تیره: | زرشکیان |
| سرده: | زرشک کارل لینه |
| گونه نماد | |
| زرشک معمولی | |
بوم‌شناسی
ویرایشلارو برخی از پروانه‌سانان از جمله بیدها، آفت زرشک‌ها هستند. گونه‌های مختلف زرشک، می‌توانند، مزارع گندم و سایر غلات را به بیماری‌های قارچی گیاهی از جمله زنگ گندم، آلوده کنند.[۳] گونه‌هایی مانند زرشک معمولی و زرشک کانادایی، از گیاهان پذیرندهٔ قارچ زنگار هستند. به همین دلیل، کاشت گونه‌هایی مانند زرشک معمولی، در بسیاری از مناطق دنیا ممنوع شده‌است. ورود این گونهٔ زرشک همچنین به سراسر ایالات متحده، ممنوع است. برخی گونه‌های دیگر زرشک مانند زرشک زینتی و زرشک داروین، در برخی مناطق مانند نیوزیلند، به‌صورت یک گونه مهاجم درآمده‌اند. زرشک ژاپنی در ۳۲ ایالت آمریکا، به‌عنوان یک گونهٔ مهاجم درآمده است.[۴]
مصرف خوراکی
ویرایشزرشک معمولی، در بسیاری از مناطق آسیا و اروپا به‌طور طبیعی رشد می‌کند. میوه این گیاه، حاوی ویتامین ث بالا و دارای طعمی ترش است و در گذشته، در اروپا مصارف غذایی گسترده‌ای داشته‌است. امروزه این میوه تنها در ایران و آشپزی ایرانی و در تهیهٔ غذاهایی مانند زرشک‌پلو، مصرف عمده دارد. در شرق اروپا و روسیه، از زرشک در تهیهٔ برخی مرباها، نوشیدنی‌ها، آبنبات‌ها و شیرینی‌ها استفاده می‌شود. گونه‌های زرشک برگ‌جعبه‌ای و زرشک داروین، بومی پاتاگونیا بوده و در آرژانتین و شیلی در تهیه مربا مورد استفاده‌اند.
در ایران
ویرایشکشور ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زرشک در دنیا است که در این میان استان خراسان جنوبی با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.[۵] شهرستان‌های زیرکوه و قائنات مرکز اصلی تولید آن است.
استفاده درمانی
ویرایشاین مقاله نیازمند منابع پزشکی بیشتری برای اثباتپذیری است و یا بیش از اندازه بر مبنای منابع اولیه نگاشته شده‌است. |  |
میوه‌های خشک‌شده زرشک معمولی، در گیاه‌درمانی مورد استفاده است.[۶] این گیاه، حاوی آلکالوئیدهای ایزوکوئینولین مانند بربرین است. در سال ۲۰۱۴ در مطالعه‌ای در ایران، فهرستی از مواد شیمیایی گیاهی در زرشک معمولی، شناسایی و منتشر شد.[۷] تا کنون ایمن بودن مصرف درمانی بربرین، توسط پژوهش‌های علمی معتبر و از طریق روش‌های پزشکی مبتنی بر شواهد، تأیید نشده‌است.[۸] مادهٔ بربرین، در ایجاد اثرات نامطلوب دارویی، دارای پتانسیل بالایی است و می‌تواند موجب تداخل در جذب و متابولیسم داروهای نسخه‌ای شده و تأثیر داروهای مصرفی را کاهش دهد.[۹] مصرف بربرین به‌عنوان دارو، به‌ویژه در کودکان، غیرایمن ارزیابی شده‌است.[۹]
مطالعه‌ای روی مقایسه مصرف ۵۰۰ میلی‌گرم بربرین (دو تا سه بار در روز و به مدت ۳ ماه) با مصرف داروی معمول برای کنترل دیابت، متفورمین، انجام‌شده که نشان می‌دهد بربرین قادر به کنترل قند خون و سوخت‌وساز چربی به همان میزان متفورمین است. به همین دلیل پژوهشگران بربرین را به‌عنوان یک عامل هیپوگلیسمیک خوراکی قوی توصیف می‌کنند.
مطالعات دیگری نشان می‌دهند که بربرین، سوخت‌وساز قند و چربی را بهبود می‌دهد. پژوهش منتشرشده‌ای در Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine نشان می‌دهد که بربرین می‌تواند حساسیت به انسولین را با تنظیم ترشح آدیپوکین بهبود بخشد.
به سبب وجود آلکالوئید بربرین در آن قادر به درمان اعتیاد با تریاک است.[۱۰] این اثربخشی در جانوران آزمایشگاهی که به‌طور مصنوعی به مرفین معتاد گردیده بودند، به اثبات رسیده‌است.[۱۱]
خواص درمانی زرشک
ویرایش- در درمان پرکاری تیروئید مؤثر است.
- نوشیدن یک الی دو فنجان از آب آن روزی دو بار صبح و شب قبل از غذا برای درمان سوء مزاج کلیه، آبسه کبد، پاک کردن معده، روده، کبد و کلیه بسیار مفید است.
- میوه زرشک ضد گرمی، دیابت، اوره، نقرس و روماتیسم است. همچنین دفع کننده سنگ کیسه صفرا، کاهش دهنده چربی، ضد سیروزکبدی و کبد چرب می باشد.
- ویتامین C موجود در میوه آن برای تقویت کبد سرد و تر و باز کردن انسداد و مجاری کبدی و سردی روده مفید است. برای تقویت هاضمه نیز تجویز می شود. همچنین تصفیه کننده خون، علاج بیماری آسم و تب می باشد.
- دمکرده برگ آن را در موقع آنژین و گلو درد و غرغره کنید.
- مسواک زدن به سائیده ریشه آن جلادهنده دندان و ترمیم کننده لثه می باشد.
- خوردن یک فنجان از دمکرده آن روزی 3 مرتبه مخصوصاً قبل از خواب برای بهبودی امراض قلب مفید است.
- از غرغره دمکرده آن می توانید برای برطرف کردن ناراحتی های دهان استفاده کنید.
- جوشانده ریشه آن برای درمان یرقان، زردی انسدادی و بیلیروبین، نقرس و روماتیسم قابل استفاده است.
- جوشانده پودر ریشه و پوست ساقه زرشک، صفرابر و پاک کننده و تنظیم کننده دستگاه گوارش و سوء هاضمه است و در رفع بی اشتهایی و یبوست مورد استفاده قرار می گیرد.
- دمکرده برگ زرشک آب آوردگی بافت بدن را برطرف می کند. همچنین در درمان اسهال های مزمن و بیماری اسکوربوت مفید است.
کاربردهای دیگر
ویرایشئدر گذشته برای تولید رنگ زرد، از شاخه، ریشه و ساقه زرشک‌ها استفاده می‌شد.[۱۲] از خارهای زرشک نیز برای تمیز کردن سکه‌های طلای قدیمی استفاده می‌شد.
نگارخانه
ویرایش
جستارهای وابسته
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ "Berberis fremontii in Flora of North America @ efloras.org". www.efloras.org.
- ↑ Flora of China Vol. 19 Page 715 小檗属 xiao bo shu Berberis Linnaeus, Sp. Pl. 1: 330. 1753.
- ↑ "Biologists Spot First UK Case Of An Ancient Crop Disease In Six Decades". IFLScience (به انگلیسی). Retrieved 2021-12-09.
- ↑ By (۲۰۱۸-۰۸-۳۱). «You're less likely to get a tick bite if you steer clear of these spots». Popular Science (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۰۹.
- ↑ http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=94773
- ↑ «Barberry | University of Maryland Medical Center». web.archive.org. ۲۰۱۳-۰۸-۰۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اوت ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۰.
- ↑ Mokhber-Dezfuli N, Saeidnia S, Gohari AR, Kurepaz-Mahmoodabadi M. Phytochemistry and pharmacology of berberis species. Pharmacogn Rev. 2014;8(15):8–15. doi:10.4103/0973-7847.125517
- ↑ "Berberine: MedlinePlus Supplements". MedlinePlus, National Library of Medicine, US National Institutes of Health. 19 January 2019. Retrieved 15 February 2019.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ "Berberine: MedlinePlus Supplements". medlineplus.gov (به انگلیسی). Retrieved 2021-12-10.
- ↑ List P.H (۱۹۷۲). Hagers Handbuch der Parmazeutischen Praxis. vol. 3.
- ↑ Dehghan. G،؛ و دیگران (۱۹۹۱). The study of mode of action of Berberis vulgaris in the reduce of morphine withdrawal syndrome signs in the male mouse. Abst of the 10 th Iranian Congress of Physiology and Pharmacology.
- ↑ C. Tomlinson (1866). Berberis. Tomlinson's Cyclopaedia of Useful Arts. Vol. I. London: Virtue & Co. p. 97.
پیوند به بیرون
ویرایش