زبان نیاایرانی
(تغییرمسیر از زبان پیشا ایرانی)
زبان نیاایرانی (به انگلیسی: Proto-Iranian یا Proto-Iranic)، نیازبان بازسازی‌شدهٔ فرضیِ شاخهٔ زبان‌های ایرانی خانوادهٔ زبان‌های هندواروپایی است، و بدین روی، نیای زبان‌های ایرانی همچون فارسی، سغدی، مازندرانی، کردی، آسی و … است. بر پایه فرضیه کورگان[۱] گمان می‌شود که نیا-ایرانیانِ انگاشته، در آغاز هزارهٔ دوم پیش از میلاد زندگی می‌کرده‌اند و به حوزه‌های باستانیِ نیاهندوایرانی و آندرونوو یا برخی تمدن‌های فلات ایران مرتبط می‌شوند.
| نیاایرانی | |
|---|---|
| بازسازی | زبان‌های ایرانی |
نیاکان بازسازی‌شده | |
نیا-ایرانی یک زبان سَتِم برخاسته از زبان نیاهندوایرانی بوده، که خود پورواهندوایرانی نیز از زبان نیا-هندواروپایی بوده‌است. این زبان بر پایه برخی برآوردها ظاهراً کمتر از یک هزاره از زبان اوستایی و کمتر از دو هزاره از زبان نیا-هندواروپایی فاصلهٔ نسل داشته‌است.
دسته بندی زبان‌های نیاایرانی
ویرایشمعادل هایِ واجی
ویرایش| فرضی نیاهندواروپایی | اوستایی | فرضی نیاهندواروپایی | اوستایی | |
|---|---|---|---|---|
| *p | → | p | *ph?ater "پدر" | pitar- "پدر" |
| *bʱ | → | b | *bʱréhater "برادر" | bratar- "برادر" |
| *t | → | t | *tuhxóm "تو" | tvm "تو" |
| *d | → | d | *doru "چوب" | dar- "چوب" |
| *dʱ | → | d | *dʱohxneha- "غله" | dana- "غله" |
| *kʲ | → | s | *dékʲm? "ده" | dasa "ده" |
| *gʲ | → | z | *gʲónu "زانو" | zanu- "زانو" |
| *gʱʲ | → | z | *gʱʲimós "سرد" | z?maka- "توفان زمستانی" |
| *k | → | x ~ c | *kruharós "خونی" | xrura- "خونی" |
| *g | → | g ~ z | *haéuges- "نیرو" | aojah "نیرو" |
| *gʱ | → | g ~ z | *dl?hxgʱós "دراز" | dar?ga- "دراز" |
| *kʷ | → | k ~ c | *kʷós "چه کسی؟" | ko "چه کسی؟" |
| *gʷ | → | g ~ j | *gʷou- "گاو" | gau- "گاو" |
| فرضی نیاهندواروپایی | اوستایی | پارسی باستان | پارسی | کردی | سنسکریتِ ودایی |
|---|---|---|---|---|---|
| *aćva ("horse") | aspa | asa (native word)[۲] | اسب asb (horse) | (h)esp | aśvaḥ |
| *bʱag- | baγa | baj- (baji; "tribute") | باج bâj (tax) | bac | bhag- (bhaga) |
| *bʱratr- ("brother") | brātar | bratar | برادر barâdar (brother) | b(i)ra | bhratŗ |
| *bʱumi ("earth", "land") | bumi | بوم bum | -bû(m) | bhumi | |
| *martya ("mortal", "man") | mašiia | martya | مرد mard (man) | mêr(d) (man) | martya |
| *masa ("moon") | māh- | maha | ماه mâh (moon, month) | mang (moon), meh (month) | masa |
| *vasara ("early") | vahara ("spring") | بهار bahâr (spring) | be/ihar (spring) | vasara ("morning") | |
| *arta ("truth") | aša | arta | راست râst (right) | rast | ŗta |
| *draugʱ- ("falsehood") | druj | draug- | دروغ dorugh (lie) | d(i)ro, d(i)roz- (lie) | druh- |
| *sauma "pressed (juice)" | haoma | soma |
منابع
ویرایش- ↑ از جمله فرضیه‌های مهاجرت آریایی ها
- ↑ Fortson, Benjamin (2004). Indo-European language and Culture: An Introduction. Wiley-Blackwell. pp. 238. ISBN 978-1-4051-0316-9.
- Proto-Iranian language، ویکی‌پدیای انگلیسی، برداشت شده در ۲۶ خرداد ۱۳۸۹.