زبان مجاری
زبان مَجاری (به مجاری: magyar nyelv) زبانی از خانواده زبانهای فینو-اوگری و شاخه زبانهای اوگری و بیپیوند با دیگر زبانهای هندواروپایی است.
مجاری | |
---|---|
مجاری: magyar | |
بیان | [ˈmɒɟɒr ˈɲɛlv] |
زبان بومی در | مجارستان و مناطقی از: رومانی |
شمار گویشوران | ۱۵ میلیون[۱] |
اورالی
| |
لاتین (الفبای مجاری) | |
وضعیت رسمی | |
زبان رسمی در | مجارستان، اتحادیه اروپا، اسلواکی (زبان محلی), اسلونی (زبان محلی), صربستان (زبان محلی), اتریش (زبان محلی), برخی از حقوق رسمی در رومانی، اوکراین و کرواسی |
تنظیمشده توسط | انجمن زبانشناسی مجارستان |
کدهای زبان | |
ایزو ۱–۶۳۹ | hu |
ایزو ۲–۶۳۹ | hun |
ایزو ۳–۶۳۹ | hun |
این زبان ۱۳ تا ۱۵ میلیون گویشور دارد که ۹٫۵ تا ۱۰میلیون از آنان در مجارستان کنونی و نزدیک به دو میلیون در سرزمینهایی میزیند که تا پیش از جنگ جهانی یکم در پادشاهی مجارستان جای میگرفتند. بزرگترین بخش از این گروه با ۱٫۴ میلیون در ترانسیلوانی، رومانی و باقی در کشورهای اسلواکی، کرواسی، صربستان، اوکراین، اتریش و اسلوونی سکنی دارند. از این گذشته نزدیک به یک میلیون مجاریزبان هم در سراسر جهان پراکندهاند.
دستهبندی و تاریخچه
ویرایشزبان مجاری عضوی از خانواده زبانهای اورالی است.[۲][۳] ارتباط بین مجاری و سایر زبانهای اورالی در دهه ۱۶۷۰ مورد توجه قرار گرفت و خانواده زبانی، که در آن زمان فینو-اوگری نامیده میشد در سال ۱۷۱۷ تأسیس شد. مجاری به همراه زبانهای مانسی و خانتی سیبری غربی (در منطقه خانتی-مانسی) بهطور سنتی به شاخه زبانهای اوگری در گروه فینو-اوگری منصوب میشد، اگرچه اعتبار این گروه دیگر مشخص نیست.[۴][۵][۶][۷] با اضافه کردن زبانهای سامویدی به این خانوادهٔ زبانی در ابتدا تصور میشد که زبانهای فینی و اوگری (فینو-اوگری) نزدیکی بیشتری باهم نسبت به شاخه زبانهای سامویدی دارند، اما این مطلب اکنون مورد تردید است.[۸][۹][۱۰]
نام مجارستان (به لاتین: Hungaria) میتواند نتیجه تغییرات صوتی منظم اوگری/اونگری باشد و به نظر میرسید این واقعیت که اسلاوهای شرقی از مجارها به عنوان اُگری/اُگرُو یاد میکنند این مطلب را تأیید میکند.[۱۱] همچنین واژهٔ لاتین شدهٔ اونْگْرُی (به یونانی بیزانسی: Οὔγγροι) خود وامگرفته از واژهٔ غز اُن-اُگور، به معنی ۱۰طایفهٔ اُگور است. اُگور نام مشترک طایفههایی بود که به کنفدراسیون قبایل بلغار پیوستند و در بخشهای شرقی مجارستان پس از آوارها فرمانروایی کردند.[۱۲][۱۳][۱۴]
پیوند آوایی
ویرایشآواهای بیشماری بین مجاری و سایر زبانهای اوگری مرتبط است. به عنوان مثال، /a:/ در مجاری در موقعیتهای خاص مربوط به /o/ در خانتی بوده و همچنین /h/ در مجاری مربوط به /x/ در خانتی است؛ همچنین /z/ مجاری در آخر واژه به حرف خانتی /t/ در آخر مرتبط است. به عنوان مثال: ház [haːz] در مجاری را میتوان به خانتی xot [xot] هر دو به معنی «خانه» و مجاری száz [saːz] را به خانتی сот [sot] به معنی «صد» همانند کرد.[۱۵]
فاصله بین زبانهای اوگری و فینی بیشتر است، اما همانندی منظمی دارند.
آوای [f] در مجاری در زبانهای فنلاندی و استونیایی برابر با آوای [p] است:
مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
---|---|---|---|
fa | puu | puu | درخت |
fél | pelätä | pelgama | ترسیدن |
fészek | pesä | pesa | آشیانه |
[k] در مجاری منطبق با [k] در فنلاندی و استونیایی پیش از واکههای جلویی است:
مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
---|---|---|---|
könny | kyynel | küünistama | اشک |
kéz | käsi | käsi | دست، بازو |
kő | kivi | kivi | سنگ |
[h] مجاری برابر با [k] در فنلاندی و استونیایی پیش از واکههای پشتی است:
مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
---|---|---|---|
hal | kala | kala | ماهی |
ház | kota | koda | خانه (مجاری)، کلبه (فنلاندی و استونیایی) |
húgy | kusi | kusi | پیشاب |
[t] در مجاری منطبق است با [t] در آغاز واژه در فنلاندی و استونیایی:
مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
---|---|---|---|
tél | talvi | talv | زمستان |
tud | tuntea | teadma, tundma | دانستن |
tavasz | touko | teki (گرفتهشده از 'tekkima') | بهار |
در میان واژههای [z] مجاری به [t] در فنلاندی و [d] یا [t] در استونیایی تطبیق وجود دارد:
مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
---|---|---|---|
ház | kota | koda | خانه (مجاری)، کلبه (فنلاندی) |
kéz | käsi: käte- | käsi: käte- | دست، بازو |
fazék | pata | pada | دیگ |
الفبا
ویرایشA | Á | B | C | Cs | D | Dz | Dzs | E | É | F |
G | Gy | H | I | Í | J | K | L | Ly | M | N |
Ny | O | Ó | Ö | Ő | P | (Q) | R | S | Sz | T |
Ty | U | Ú | Ü | Ű | V | (W) | (X) | (Y) | Z | Zs |
حرفهای درون دوکمان تنها برای واژگان بیگانه کاربرد دارند.
نمونههای زبانی
ویرایش- Jó napot (:یو ناپُت) :روزخوش
- Viszlát (ویسلات):بدرود (نیمهرسمی)
- Elnézést! (النیزیشت) :ببخشید!
- Köszönöm (کؤسؤنؤم) :سپاسگزارم
- Mennyi? (مِننی) :چه اندازه؟
- Igen :آره
- Nem :نه
- Nem értem (نِم ایرتِم) :نمیدانم
- víz (ویز):آب
- bor :باده
- sör (شؤر): آبجو
- tea (تهآ):چای
- tej (تِی):شیر (نوشیدنی)
- Szeretlek (سِرِتلِک): دوستت دارم.
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ Balázs، Géza (۲۰۰۰). The Story of Hungarian. A Guide to the Language. Budapest: Corvina Books. شابک ۹۶۳-۱۳-۴۹۴۰-۳.
- ↑ Michalove, Peter A. (2002) The Classification of the Uralic Languages: Lexical Evidence from Finno-Ugric. In: Finnisch-Ugrische Forschungen, vol. 57
- ↑ Salminen, Tapani (2002): Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studies
- ↑ Lehtinen, Tapani (2007). Kielen vuosituhannet [The millennia of language]. Tietolipas (به فنلاندی). Vol. 215. انجمن ادبیات فنلاند. ISBN 978-951-746-896-1.
- ↑ Janhunen, Juha (2009). "Proto-Uralic—what, where and when?" (PDF). In Jussi Ylikoski (ed.). The Quasquicentennial of the Finno-Ugrian Society. Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia 258. Helsinki: Société Finno-Ougrienne. ISBN 978-952-5667-11-0. ISSN 0355-0230.
- ↑ Kulonen, Ulla-Maija (2002). "Kielitiede ja suomen väestön juuret" [Linguistics and the roots of the Finnish population]. In Grünthal, Riho (ed.). Ennen, muinoin. Miten menneisyyttämme tutkitaan [In times gone by. How to study our past]. Tietolipas (به فنلاندی). Vol. 180. انجمن ادبیات فنلاند. pp. 104–108. ISBN 978-951-746-332-4.
- ↑ Michalove, Peter A. (2002). "The Classification of the Uralic Languages: Lexical Evidence from Finno-Ugric". Finnisch-Ugrische Forschungen. 57.
- ↑ Salminen, Tapani (2002). "Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studies". Лингвистический беспредел: сборник статей к 70-летию А. И. Кузнецовой [Linguistic chaos: a collection of articles on the 70th anniversary of A. I. Kuznetsova]. Moscow: Izdatel'stvo Moskovskogo Universiteta. pp. 44–55. Archived from the original on 2019-01-13.
- ↑ Michalove, Peter A. (2002). "The Classification of the Uralic Languages: Lexical Evidence from Finno-Ugric". Finnisch-Ugrische Forschungen. 57.
- ↑ Kulonen, Ulla-Maija (2002). "Kielitiede ja suomen väestön juuret" [Linguistics and the roots of the Finnish population]. In Grünthal, Riho (ed.). Ennen, muinoin. Miten menneisyyttämme tutkitaan [In times gone by. How to study our past]. Tietolipas (به فنلاندی). Vol. 180. انجمن ادبیات فنلاند. pp. 104–108. ISBN 978-951-746-332-4.
- ↑ Lebedynsky, Iaroslav, Les Nomades: Les peuples nomades de la steppe des origines aux invasions mongoles [The Nomads: the steppe nomad people from origins to Mongol invasions] (به فرانسوی), p. 191.
- ↑ Sugar, Peter F. A History of Hungary (به انگلیسی). Indiana University Press. p. 9.
- ↑ Maxwell, Alexander (2004). "Magyarization, language planning, and Whorf: The word uhor as a case study in linguistic relativism". Multilingua. 23 (4): 319–337. doi:10.1515/mult.2004.23.4.319. S2CID 143937903.
- ↑ Marcantonio, Angela (2002). The Uralic Language Family: Facts, Myths and Statistics. Blackwell Publishing. p. 19.
- ↑ "Comparison of Finno-Ugric languages". sziszki.hu (به انگلیسی). Archived from the original on 9 July 2021. Retrieved 4 July 2021.