قسمت رنگی هر چشم همان عنبیهٔ چشم است. عنبیه رنگی است؛ زیرا در الیاف آن رنگ‌دانه‌هایی، برای حفاظت آن از آسیب نور نهفته‌است. بیشتر رنگ‌دانه‌ها در قسمت عقب عنبیه گرد آمده‌اند و در قسمت جلو، رنگ‌دانهٔ چندانی وجود ندارد. به همین دلیل قسمت جلوی عنبیه بسیار شفاف و بی‌رنگ است.

رنگ چشم‌های مختلف در انسان
عارضهٔ ناهمرنگی عنبیه در گربه

امواج نور برخی رنگ‌ها را به‌هنگام عبور نور، به خود جذب می‌کند؛ ازاین‌رو بازتاب نور در رنگ‌دانه‌ها سبب می‌شود که عنبیه «رنگی» بنماید. رنگ چشم بازتاب رنگ‌دانه‌هایی است که در قسمت پشت عنبیه گرد آمده‌اند.

اگر رنگ‌دانه‌ها در قسمت جلوی عنبیه افزایش نیابند، چشم در تمام عمر آبی خواهد بود؛ اما اگر زیاد باشند و در قسمت جلو نیز پخش شوند، آن را به رنگ قهوه‌ای درخواهند آورند. به‌اصطلاح به کسانی که چشمان دورنگ دارند، هتروکروماتیک گفته می‌شود.

علت ژنتیکی در تفاوت رنگ چشم

ویرایش

رنگ چشم یک صفت ارثی است که تحت تأثیر بیش از یک ژن قرار دارد.[۱][۲] این ژنها با استفاده از ارتباطات برای تغییرات جزئی در ژنها و ژنهای همسایه مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تغییرات به عنوان پلی مورفیسم تک نوکلئوتیدی یا SNP شناخته می‌شوند. تعداد واقعی ژن‌هایی که به رنگ چشم کمک می‌کنند در حال حاضر ناشناخته است، اما تعداد کمی از نامزدهای احتمالی وجود دارد. یک مطالعه در روتردام (۲۰۰۹) نشان داد که با استفاده از تنها شش SNP، می‌توان رنگ چشم را با دقت بیش از ۹۰٪ برای قهوه ای و آبی پیش‌بینی کرد.[۳] شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه ۱۶ ژن مختلف می‌توانند مسئول رنگ چشم در انسان باشند. با این حال، دو ژن اصلی مرتبط با تغییر رنگ چشم OCA2 و HERC2 هستند و هر دو در کروموزوم ۱۵ قرار گرفته‌اند.[۴]مطالعات آکادمی چشم پزشکی آمریکا در سال ۲۰۱۴ نشان داد فقط ۹ درصد از مردم جهان چشم سبز دارند، در حالی که ۴۵ درصد چشمان قهوه ای، ۱۸ درصد چشم های فندقی و ۲۷ درصد چشمان آبی دارند.[۵]

تغییر رنگ چشم

ویرایش

اکثر نوزادان تازه متولد شده که اصل و نسب اروپایی دارند، چشمانی با رنگ روشن دارند. با رشد کودک، ملانوسیت‌ها (سلول‌هایی که در عنبیه چشم انسان و همچنین فولیکول‌های پوست و مو وجود دارد) به آرامی شروع به تولید ملانین می‌کنند. از آنجا که سلول‌های ملانوسیت به‌طور مداوم رنگدانه تولید می‌کنند، از نظر تئوری می‌توان رنگ چشم را تغییر داد. رنگ چشم افراد معمولاً بین ۳ تا ۶ ماهگی برقرار می‌شود، البته این می‌تواند بعداً هم رخ دهد.[۶] مشاهده عنبیه یک نوزاد از کنار با استفاده از تنها نور منتقل شده و بدون بازتاب از قسمت پشت عنبیه، می‌توان از وجود یا عدم وجود مقادیر کم ملانین استفاده کرد. عنبیه که در این روش مشاهده آبی رنگ به نظر می‌رسد، در سنین شیرخوار به احتمال زیاد آبی رنگ می‌شود. عنبیه که به نظر می‌رسد طلایی است، حاوی مقداری ملانین حتی در این سنین پایین است و احتمالاً در سنین نوزادی از آبی به سبز یا قهوه ای روی می‌آورد.

رنگ‌های مختلف چشم

ویرایش

رنگ بندی چشم انسان به ۷ دسته تقسیم می‌شود:

چشم کهربایی

ویرایش
 
چشمان کهربا در نور خورشید - نمایش رنگ نارنجی به جای قهوه‌ای

چشم‌های کهربایی از رنگی قوی برخوردار بوده و دارای رنگ زرد مایل به طلایی و مس است. این ممکن است به دلیل رسوب رنگدانه زرد به نام لیپوکروم در عنبیه باشد که در چشم‌های سبز نیز یافت می‌شود.[۷][۸] چشم‌های کهربایی نباید با چشم عسلی (فندقی) اشتباه گرفته شود. اگرچه چشم‌های عسلی ممکن است دارای عناصر سنگ کهربا یا طلا باشند، اما معمولاً رنگ‌های دیگری از جمله سبز، قهوه ای و نارنجی را شامل می‌شوند. همچنین، به نظر می‌رسد که چشم‌های عسلی تغییر رنگ می‌دهند و رگه رگه و متغیر هستند، در حالی که چشم کهربایی از رنگ طلایی جامد برخوردار است. اگرچه کهربایی مانند طلایی در نظر گرفته می‌شود، اما بعضی از افراد دارای چشمان کهربایی یا مس رنگ هستند که بسیاری از افراد با چشم عسلی اشتباه می‌گیرند، گرچه رنگ فندقی به نظر می‌رسد کسل کننده تر است و همان‌طور که در بالا ذکر شد حاوی سبز با پشته‌های قرمز / طلایی است. چشم‌های کهربایی همچنین ممکن است حاوی مقادیری خاکستری-طلایی روشن باشد.

چشم آبی

ویرایش
 
چشم آبی

هیچ رنگدانه آبی در عنبیه یا مایع چشم وجود ندارد. کالبدشکافی نشان می‌دهد که اپیتلیوم رنگدانه عنبیه به دلیل وجود ملانین سیاه قهوه ای است.[۹] بر خلاف چشم‌های قهوه‌ای، چشم‌های آبی غلظت کم ملانین در استروم عنبیه را دارند که جلوی اپیتلیوم تیره قرار دارد. طول موج‌های طولانی‌تر از نور توسط اپیتلیوم زیرین تاریک جذب می‌شوند، در حالی که طول موج‌های کوتاه‌تر منعکس شده و تحت پراکندگی رایلی (Rayleigh) در محیط پرتلاطم استروما قرار می‌گیرند.[۱۰] این همان وابستگی فرکانس پراکندگی است که ظاهر آبی آسمان را به خود اختصاص می‌دهد.[۱۱][۱۱][۱۲]

چشم قهوه‌ای

ویرایش
 
چشم قهوه‌ای روشن

در انسان، چشمان قهوه ای ناشی از غلظت نسبتاً بالایی از ملانین در استروم عنبیه است، که باعث می‌شود نور هر دو طول موج کوتاه‌تر و طولانی‌تر جذب شود.[۱۳]

چشمان قهوه ای تیره در انسان غالب است[۱۴] و در بسیاری از نقاط جهان، تقریباً تنها رنگ عنبیه موجود است.[۱۵] رنگدانه تیره چشم‌های قهوه ای در اروپا، آسیای شرقی، آسیای جنوب شرقی، آسیای میانه، آسیای جنوبی، آسیای غربی، اقیانوسیه، آفریقا و قاره آمریکا رایج است.[۱۶] اکثر مردم جهان به‌طور کلی چشم‌های قهوه ای یا چشم‌های قهوه ای تیره دارند.

چشمان قهوه‌ای با رنگ روشن یا متوسط نیز معمولاً در اروپای جنوبی، در میان قاره آمریکا و بخش‌هایی از آسیای میانه (خاورمیانه و آسیای جنوبی) یافت می‌شود.

چشم سبز

ویرایش
 
چشمان سبز

هیچ رنگدانه سبزی در چشم‌های سبز وجود ندارد. مانند رنگ چشم‌های آبی، یک توهم نوری است. شکل ظاهری آن با ترکیب رنگ‌های قهوه ای یا کهربایی از استروما ایجاد می‌شود، که توسط غلظت کم یا متوسط ملانین داده می‌شود و رنگ آبی آن توسط پراکندگی نور منعکس شده توسط Rayleigh منتقل می‌شود.[۱۷] چشم‌های سبز بیشتر در اروپای شمالی و مرکزی متداول است.[۱۸][۱۹] آنها همچنین در اروپای جنوبی،[۲۰] غرب آسیا، آسیای مرکزی و آسیای جنوبی یافت می‌شود. در ایسلند، ۸۹٪ از زنان و ۸۷٪ از مردان یا رنگ چشم آبی یا سبز دارند.[۲۱] مطالعه ای در مورد بزرگسالان ایسلندی و هلندی نشان داد که چشم‌های سبز در زنان بسیار شایع تر از مردان است.[۲۲]

چشم خاکستری

ویرایش
 
چشم خاکستری

مانند چشم‌های آبی، چشم‌های خاکستری دارای اپیتلیوم تیره در قسمت پشت عنبیه و استروما نسبتاً شفاف در قسمت جلویی است. یکی از توضیحات احتمالی در مورد تفاوت در شکل ظاهری چشمهای خاکستری و آبی این است که چشمان خاکستری دارای رسوب بیشتری از کلاژن در استروما هستند، به طوری که نوری که از اپیتلیوم منعکس شده‌است، تحت پراکندگی Mie (که به شدت وابسته به فرکانس نیست) است. از پراکندگی ریلی (که در آن طول موج کوتاهتر از نور بیشتر پراکنده می‌شود). این می‌تواند شبیه به تغییر رنگ آسمان باشد، از آبی که توسط ریلی پراکندگی نور خورشید توسط مولکول‌های کوچک گاز هنگام آسمان روشن است، به رنگ خاکستری ناشی از پراکندگی قطرات بزرگ آب وقتی آسمان ابری است. از طرف دیگر، پیشنهاد شده‌است که چشمان خاکستری و آبی ممکن است در غلظت ملانین در جلوی استروما متفاوت باشد.[۲۳]

رنگ چشم سیاه وجود ندارد، بلکه یا فقط قهوه‌ای تیره است یا مردمک بزرگ چشم باعث می‌شود سیاه به نظر برسد.[۲۴]

چشم عسلی

ویرایش
 
چشمان عسلی

چشم‌های عسلی به دلیل ترکیبی از پراکندگی ریلی و مقدار متوسطی از ملانین در لایه مرزی قدامی عنبیه است.[۱۰][۲۵] رنگ چشمان عسلی یا فندقی اغلب به نظر می‌رسد که از قهوه ای به سبز تغییر می‌کند. اگرچه فندقی بیشتر از قهوه ای و سبز تشکیل شده‌است، رنگ غالب در چشم می‌تواند قهوه ای / طلایی یا سبز باشد. به این ترتیب بسیاری از افراد چشم‌های فندقی را کهربایی و برعکس اشتباه می‌گیرند.[۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲] این ممکن است گاهی اوقات عنبیه بسیار رنگی ایجاد کند، یعنی چشم را به رنگ قهوه ای روشن / کهربایی در نزدیکی مردمک و زغال چوب یا سبز تیره در قسمت بیرونی عنبیه (یا برعکس) در هنگام مشاهده در نور آفتاب مشاهده کنید.

چشم قرمز

ویرایش
 
چشمان قرمز

چشم افراد مبتلا به اشکال شدید آلبینیسم به دلیل وجود مقادیر بسیار کم ملانین، ممکن است تحت شرایط خاص روشنایی قرمز به نظر برسد،[۳۳] اجازه می‌دهد رگ‌های خونی از طریق آن ظاهر شوند. علاوه بر این، عکاسی با فلش گاهی اوقات می‌تواند باعث ایجاد «اثر چشم قرمز» شود، که در آن، نور بسیار روشن ناشی از فلاش، شبکیه را باز می‌کند، که به وفور عروقی است، باعث می‌شود مردمک در عکس قرمز رنگ شود.[۳۴] اگرچه چشمان آبی عمیق برخی از افراد مانند الیزابت تیلور در بعضی مواقع ممکن است بنفش به نظر برسد، اما چشم‌های بنفش «واقعی» فقط به دلیل آلبینیسم رخ می‌دهند.[۳۵]

تفاوت دید در رنگ‌های مختلف چشم

ویرایش

در شرایط محیطی یکسان ممکن است بر سر رنگ یک جسم بین دو فرد مختلف اختلاف نظر ایجاد شود و عاملی که باعث این اختلاف نظر می‌شود، رنگدانه‌هایی به نام ملانین هستند که اساسی‌ترین عوامل تعیین رنگ چشم هستند. هرچقدر مقدار این رنگدانه‌ها در عنبیه زیادتر بوده و بافتشان متراکم‌تر باشد، رنگ چشم شخص تیره‌تر خواهد بود؛ همین تراکم ملانین هم به عوامل فراوانی مانند عوامل وراثتی، محیطی، و عواملی دیگر بستگی دارد. مهم‌ترین نقش ملانین‌های چشم، حفاظت از چشم در برابر پرتوهای مضر خورشید است.[۳۶] افرادی که چشمان روشن (عسلی، آبی یا سبز) دارند، چشم‌شان نسبت به دیگر افراد، در برابر پرتوهای خورشیدی از عوامل حفاظتی کمتری برخوردار است. به همین جهت آن‌ها باید بیشتر از سایر افراد از چشمان خود در برابر آفتاب محافظت کنند.[۳۷] چشم انسان شامل دو نوع گیرنده‌های نوری و رنگی در قسمت شبکیه است. سلول‌های استوانه‌ای گیرنده‌های نوری چشم هستند که دیدی سیاه و سفید داشته و بسته به مقدار نور دریافتی از محیط، میزان تیرگی و روشنی اجسام را مشخص می‌کنند. تعداد سلول‌های استوانه ای از گیرنده‌های رنگی بیشتر بوده و حدوداً به ۱۲۰ میلیون می‌رسند؛ سلول‌های مخروطی که تعدادشان نسبت به گیرنده‌های نوری کمتر است، دید رنگی داشته و به سه دسته متمایز تقسیم شده‌اند که هر کدام یکی از رنگ‌های آبی، قرمز و سبز را تشخیص می‌دهند و باعث می‌شوند فرد رنگ‌ها را از هم تشخیص دهد.[۳۸]

هنگامی که فردی در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، پرتوهای نور خورشید به قسمتی از عقب چشم که لکهٔ زرد نامیده می‌شود، اصابت می‌کنند. سلول‌های استوانه‌ای این پرتوها را دریافت می‌کنند، از آن‌ها پیامی عصبی ساخته و به قسمت پس سری مغز می‌فرستند تا در آنجا بررسی شده و در صورت نیاز پاسخی به آن داده شود. در این هنگام، مقدار زیادی پرتو فرابنفش توسط چشم دریافت می‌شود و قسمت‌هایی از گیرنده‌های نوری را از بین می‌برد.[۳۹] از آنجا که افرادی با چشمان روشن، مقدار ملانین چشمشان کمتر از افرادی است که چشمان تیره دارند، بنابراین کمتر بودن این عامل حفاظتی، باعث می‌شود که گیرنده‌های نوری چشم این افراد، بیشتر از سایر مردم آسیب دیده و از بین بروند. این تفاوت در تعداد گیرنده‌های نوری در چشم افراد مختلف، باعث تفاوت در میزان نوری که از محیط دریافت می‌کنند، می‌شود؛ به همین علت افرادی که چشمان روشن دارند رنگ‌ها را مقداری تیره‌تر از دیگران می‌بینند؛ اما این مقدار آن‌قدر جزئی است که در زندگی روزمره چندان به چشم نمی‌آید و فقط در حد اختلاف نظر جزئی بین افرادی با رنگ چشم‌های متفاوت نمود پیدا می‌کند.[۴۰]

طیف رنگ‌های چشم انسان

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. Sturm RA, Frudakis TN (2004). "Eye colour: portals into pigmentation genes and ancestry" (PDF). Trends Genet. 20 (8): 327–32. doi:10.1016/j.tig.2004.06.010. PMID 15262401. Archived from the original (PDF) on 9 September 2006.
  2. Grant MD, Lauderdale DS (2002). "Cohort effects in a genetically determined trait: eye colour among US whites". Ann. Hum. Biol. 29 (6): 657–66. doi:10.1080/03014460210157394. PMID 12573082.
  3. "DNA test for eye colour could help fight crime", New Scientist 14 March 2009. Liu, Fan; Van Duijn, Kate; Vingerling, Johannes R.; Hofman, Albert; Uitterlinden, André G.; Janssens, A. Cecile J.W.; Kayser, Manfred (2009). "Eye color and the prediction of complex phenotypes from genotypes". Current Biology. 19 (5): R192–R193. doi:10.1016/j.cub.2009.01.027. PMID 19278628.
  4. "Genotype–phenotype associations and human eye color", Journal of Human Genetics January 2011. White, Désirée; Rabago-Smith, Montserrat (2011). "Genotype-phenotype associations and human eye color". Journal of Human Genetics. 56 (1): 5–7. doi:10.1038/jhg.2010.126. PMID 20944644.
  5. قاصد (۲۰۲۳-۰۶-۱۴). «کمیاب ترین رنگ چشم انسان». قاصدک خبر. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژوئن ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۱۴.
  6. Burroughs, A. and Leifer, G. (2001) Maternity Nursing: An Introductory Text, W.B. Saunders Medical, p. 172
  7. Howard Hughes Medical Institute: Ask A Scientist بایگانی‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine. Hhmi.org. Retrieved on 23 December 2011.
  8. Larry Bickford Eye Color بایگانی‌شده در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine. Eyecarecontacts.com. Retrieved on 23 December 2011.
  9. Menon IA, Basu PK, Persad S, Avaria M, Felix CC, Kalyanaraman B (1987). "Is there any difference in the photobiological properties of melanins isolated from human blue and brown eyes?". Br J Ophthalmol. 71 (7): 549–52. doi:10.1136/bjo.71.7.549. PMC 1041224. PMID 2820463.
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Huiqiong Wang; Stephen Lin; Xiaopei Liu; Sing Bing Kang (2005). Separating Reflections in Human Iris Images for Illumination Estimation. Tenth IEEE International Conference on Computer Vision. Vol. 2. pp. 1691–1698. CiteSeerX 10.1.1.87.418. doi:10.1109/ICCV.2005.215. ISBN 978-0-7695-2334-7.
  11. ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ Fox, Denis Llewellyn (1979). Biochromy: Natural Coloration of Living Things. University of California Press. ISBN 978-0-520-03699-4.
  12. Mason, Clyde W. (1924). "Blue Eyes". Journal of Physical Chemistry. 28 (5): 498–501. doi:10.1021/j150239a007.
  13. Fox, Denis Llewellyn (1979). Biochromy: Natural Coloration of Living Things. University of California Press. p. 9. ISBN 978-0-520-03699-4.
  14. Eiberg H, Mohr J (1996). "Assignment of genes coding for brown eye colour (BEY2) and brown hair colour (HCL3) on chromosome 15q". Eur. J. Hum. Genet. 4 (4): 237–41. doi:10.1159/000472205. PMID 8875191.
  15. Online 'Mendelian Inheritance in Man' (OMIM) SKIN/HAIR/EYE PIGMENTATION, VARIATION IN, 1; SHEP1 -227220
  16. Sulem, Patrick; Gudbjartsson, Daniel F; Stacey, Simon N; Helgason, Agnar; Rafnar, Thorunn; Magnusson, Kristinn P; Manolescu, Andrei; Karason, Ari; et al. (2007). "Genetic determinants of hair, eye and skin pigmentation in Europeans". Nat. Genet. 39 (12): 1443–52. doi:10.1038/ng.2007.13. PMID 17952075.
  17. Fox, Denis Llewellyn (1979). Biochromy: Natural Coloration of Living Things. University of California Press. p. 9. شابک ‎۰−۵۲۰−۰۳۶۹۹−۹.
  18. Blue Eyes Versus Brown Eyes: A Primer on Eye Color بایگانی‌شده در دسامبر ۸, ۲۰۱۲ توسط Archive.today. Eyedoctorguide.com. Retrieved on December 23, 2011.
  19. Why Do Europeans Have So Many Hair and Eye Colors?. Cogweb.ucla.edu. Retrieved on December 23, 2011.
  20. Herbert Risley, William Crooke, The People of India, (1999)
  21. Rafnsson V, Hrafnkelsson J, Tulinius H, Sigurgeirsson B, Olafsson JH (2004). "Risk factors for malignant melanoma in an Icelandic population sample". Prev Med. 39 (2): 247–52. doi:10.1016/j.ypmed.2004.03.027. PMID 15226032.
  22. Genetic determinants of hair, eye and skin pigmentation in Europeans. Retrieved on August 7, 2012.
  23. Lucy Southworth. "Are gray eyes the same as blue in terms of genetics?". Understanding Genetics: Human Health and the Genome. Stanford School of Medicine. Archived from the original on 27 September 2011. Retrieved 19 October 2011.
  24. «نادرترین رنگ چشم در جهان کدام است؟ چرا رنگ چشم برخی از افراد صورتی یا بنفش است؟». یورونیوز فارسی. ۶ ژوئن ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۳.
  25. Lefohn A, Budge B, Shirley P, Caruso R, Reinhard E (2003). "An Ocularist's Approach to Human Iris Synthesis". IEEE Comput. Graph. Appl. 23 (6): 70–5. doi:10.1109/MCG.2003.1242384.
  26. Zhu, Gu; Evans, David M.; Duffy, David L.; Montgomery, Grant W.; Medland, Sarah E.; Gillespie, Nathan A.; Ewen, Kelly R.; Jewell, Mary; Liew, Yew Wah; Hayward, Nicholas K.; Sturma, Richard A.; Trenta, Jeffrey M.; Martina, Nicholas G. (2004). "A genome scan for eye color in 502 twin families: most variation is due to a QTL on chromosome 15q". Twin Res. 7 (2): 197–210. doi:10.1375/136905204323016186. PMID 15169604.
  27. Albert, DM; Green, WR; Zimbric, ML; Lo, C; Gangnon, RE; Hope, KL; Gleiser, J (2003). "Iris melanocyte numbers in Asian, African American, and Caucasian irides" (PDF). Trans Am Ophthalmol Soc. 101: 217–21, discussion 221–2. PMC 1358991. PMID 14971580. Archived from the original (PDF) on 21 August 2008.
  28. Mitchell R, Rochtchina E, Lee A, Wang JJ, Mitchell P (2003). "Iris color and intraocular pressure: the Blue Mountains Eye Study". Am. J. Ophthalmol. 135 (3): 384–6. doi:10.1016/S0002-9394(02)01967-0. PMID 12614760.
  29. Lindsey JD, Jones HL, Hewitt EG, Angert M, Weinreb RN (2001). "Induction of tyrosinase gene transcription in human iris organ cultures exposed to latanoprost". Arch. Ophthalmol. 119 (6): 853–60. doi:10.1001/archopht.119.6.853. PMID 11405836.
  30. Frank RN, Puklin JE, Stock C, Canter LA (2000). "Race, iris color, and age-related macular degeneration". Trans Am Ophthalmol Soc. 98: 109–15, discussion 115–7. PMC 1298217. PMID 11190014.
  31. Regan S, Judge HE, Gragoudas ES, Egan KM (1999). "Iris color as a prognostic factor in ocular melanoma". Arch. Ophthalmol. 117 (6): 811–4. doi:10.1001/archopht.117.6.811. PMID 10369595.
  32. Hawkins TA, Stewart WC, McMillan TA, Gwynn DR (1994). "Analysis of diode, argon, and Nd: YAG peripheral iridectomy in cadaver eyes". Doc Ophthalmol. 87 (4): 367–76. doi:10.1007/BF01203345. PMID 7851220.
  33. NOAH — What is Albinism? بایگانی‌شده در ۱۴ مه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine. Albinism.org. Retrieved on 23 December 2011.
  34. Dave Johnson (16 ژانویه 2009). "HOW TO: Avoid the red eye effect". New Zealand PC World. Archived from the original on 24 February 2010. Retrieved 9 January 2010.
  35. Palmer, Roxanne (25 March 2005). "Elizabeth Taylor: Beautiful Mutant". Slate. Archived from the original on 23 June 2011. Retrieved 26 March 2011.
  36. "Melanins: Skin Pigments and Much More—Types, Structural Models, Biological Functions, and Formation Routes" [Eye color change and the affecting factors]. binaii.com. Retrieved 7 June 2021.
  37. [Potential of herbs in skin protection from ultraviolet radiation "Potential of herbs in skin protection from ultraviolet radiation"] [Harmful effects of sunlight on the eyes]. NCBI. Retrieved 7 June 2021. {{cite web}}: Check |url= value (help)
  38. «Structure and function of photoreceptors». Britannica. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۲۱.
  39. "Ultraviolet (UV) Radiation" [Ultraviolet (UV) Radiation]. American Cancer Society. Retrieved 31 May 2021.
  40. «Structure and function of photoreceptors». Britannica. دریافت‌شده در ۱۸ مه ۲۰۲۱.

پیوند به بیرون

ویرایش