رقص بختیاری
این مقاله نیازمند ویکیسازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوهنامه، محتوای آن را بهبود بخشید. |
این مقاله شامل فهرستی از منابع، کتب مرتبط یا پیوندهای بیرونی است، اما بهدلیل فقدان یادکردهای درونخطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. |
صدای ساز تُشمال و زنان و مردانی که دایره وار و با تکان دادن دستمال‌های رنگارنگ و با حرکاتی موزون می‌رقصند، مشخصهٔ مراسم عروسی و شادی در بین لرهای بختیاری است. زنان با لباسهای رنگارنگ محلی و مردان با شلوار دَبیت و چوقا می‌رقصند و هراز گاهی صدای کِل زدنِ زنها و گالِهٔ مردان به گوش می‌رسد.
انواع رقصها
ویرایشرقصهای بختیاری به دو گروه تقسیم می‌شوند.
گروه اول
ویرایشرقصی که فقط توسط مردان انجام می‌شود چو بازی[۱] است که به آن تَرکه بازی و جنگنومه هم می‌گویند.
چوبازی
ویرایشدر این رقص تنها دونفر مرد شرکت کرده و بقیه در اطراف آن‌ها ایستاده و به نوبت وارد رقص می‌شوند. یکی از دونفر چوب بزرگی که به آن دِرَک می‌گویند و دیگری یک عدد ترکهٔ نازک را در دست دارند. کسی که ترکه را در دست دارد سعی می‌کند به هر شکل که شده به پای طرف مقابل ضربه بزند و دیگری هم با کمک دِرَک تلاش می‌کند جلو ضربه را بگیرد و پس از هر ضربه چوبها را عوض می‌کنند. معمولاً پس از یکی دو بار تعویض چوبها، افراد دیگری وارد رقص شده و جای نفرات قبلی را می‌گیرند.
گروه دوم
ویرایشرقصهایی که توسط مردان و زنان و معمولاً به صورت مختلط انجام می‌شوند مانند دوپا، سه پا، چهار دستمالی، هِی دِتِه، جیران جیران، رقص مجسمه، چوپی، سرناز
رقص سه پا
ویرایشدر رقص سه‌پا منوال بدین‌گونه است که رقصندگان با پای راست رقص (به لُری: بازِنه یا باختِه یا دس گِرتِه) را آغاز می‌کنند و سه گام به جلو برمی‌دارند. در رقصهای لری به‌مانند اکثر رقصهای گروهی ایرانی، آغاز حرکت با پای راست است. رقصندگان پس از برداشتن سه گام، ابتدا پای راست و بعد پای چپ را خم می‌کنند. دست‌های رقصندگان در این رقص پنجه به پنجه در هم گره می‌خورند و شانه‌های آنان به یکدیگر تکیه دارند (معنای تحت‌اللفظی رقص به لری (دَس گِرتِه)، همین پیوند دستها در هنگام رقص است)
چهار دستمالی
ویرایشمانند رقص سه پا است با این تفاوت که رقصندگان بعد از برداشتن سه قدم، دیگر دو گام به عقب برنگشته بلکه تنها دوگام به صورت درجا برمی‌دارند و بقیهٔ مراحل مشابه رقص سه پا است.
رقص هِی دِتِه
ویرایشدر این رقص حرکت دستها و پاها سریع بوده و بدن باید انعطاف خوبی داشته باشد.[۲]
جیران جیران
ویرایشاز رقصهای گروهی است و مرد وزن در کنار هم می‌رقصند.
رقص مجسمه
ویرایشدر این رقص زن و مرد درکنارهم و باصدای ساز می‌رقصند. تشمال هر از گاهی نواختن را قطع می‌کند و در این زمان، رقصنده باید در هرحالتی که هست ثابت و بی حرکت بایستد.[۳] در این حال عده‌ای با دادن انعام و شیرینی از تُشمال می‌خواهند تا مجدداً ساز بزند. به این ترتیب نوای موسیقی باردیگر و بی خبرشروع شده و رقص به همین شکل ادامه پیدا می‌کند. مهارت رقصنده در این است که بتواند به موقع توقف کرده، حالت خود را حفظ و به موقع حرکت نماید.
رقص دوپا
ویرایشاین رقص معمولاً پس از سه‌پا با تندترشدن آهنگ نوازندگان و رقصندگان انجام می‌گیرد و حرکات پاها و دستها در این رقص همانند رقص سنگین‌سَما (رقص آغازین) است. معمولاً کهنسالان در حرکات آغازین سنگین‌سَما بیشتر مشارکت می‌کنند و حرکات سه‌پا و دوپا که نیاز به انرژی و پویایی بیشتر است بیشتر درمیان جوانان طرفدار دارد، این رقص بیشتر در میان چهارلنگ‌های لرستان و شمال خوزستان و هفت لنگ‌های لرستان و شهر دزفول متداول است.