حمیرا زمردی

حمیرا زمردی (زاده ۱۳۴۷) استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و رئیس مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی است. ریاست او بر این مؤسسه حواشی فراوانی را به دنبال داشته‌است.

حمیرا زمردی
زادهٔ	۱۳۴۷
تحصیلات	دکتری زبان و ادبیات فارسی
محل تحصیل	دانشگاه تهران
همسر	محمدحسین محمدی
پیشینه علمی
محل کار	دانشگاه تهران
پایان‌نامه	نگرش تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی و منطق‌الطیر (۱۳۷۷)
استاد راهنما	مظاهر مصفا

ریاست بر مؤسسه لغت‌نامه دهخدا

انتصاب

حمیرا زمردی در تاریخ ۱۶ تیر سال ۱۴۰۱ با حکم سید محمد مقیمی،‌ رئیس دانشگاه تهران، رئیس مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی شد، منصبی که پیش از آن محمود بی‌جن‌خان، زبان‌شناس ایرانی، آن را بر عهده داشت. به گفته مقیمی در مراسم معارفه زمردی، این جایگزینی پس از آن صورت گرفته که او مسئولیت بررسی کاستی‌های مؤسسه را به عبدالرضا سیف، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، محول کرده بود. همچنین سیف در جلسه‌ای گفته بود که مؤسسه دهخدا «مربوط به دانشکده ادبیات است» و رئیسش باید از گروه زبان و ادبیات فارسی و نه گروه زبان‌شناسی باشد.

انتقال سرپرست بخش تألیف مؤسسه و قطع همکاری مؤلفان لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی

زمردی کمتر از یک ماه پس از آغاز به کار در مؤسسه، حکم انتقال اکرم سلطانی، سرپرست بخش تألیف مؤسسه، را صادر کرد. این تصمیم ابتدا موجب خداحافظی حسن انوری با مؤسسه و سپس قطع همکاری اکثر اعضای هیئت تألیف لغت‌نامه بزرگ فارسی با مؤسسه شد. اعضای هیئت تألیف این لغت‌نامه در اطلاعیه قطع همکاری‌شان اعلام کردند:

پیرو اقدام شتاب‌زده و غیرکارشناسانۀ خانم دکتر حمیرا زمردی، رئیس جدید مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا، مبنی بر صدور حکم غیرضروری بودن حضور خانم اکرم سلطانی، سرپرست بخش تألیف در مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا، و بی‌توجهی به درخواست مکتوب مؤلفان و بی‌حرمتی به دکتر حسن انوری، ‌ما، هیئت مؤلفان لغت‌نامۀ بزرگ فارسی ضمن نگرانی از سرنوشت این مؤسسه که نام بزرگانی چون علامه علی‌اکبر دهخدا، دکتر محمدمعین، دکتر سیدجعفر شهیدی، دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی بر پیشانی آن می‌درخشد، موقتاً همکاری خود را با این مؤسسه قطع می‌کنیم.

پس از چند روز «پایگاه خبری-تحلیلی دانشگاه تهران» با انتشار تصویری از دیدار زمردی و رسول شایسته، سرپرست بخش تألیف لغت‌نامه بزرگ پارسی، ادعا کرد «استاد رسول شایسته با ابراز بی‌اطلاعی از این اطلاعیه، امضا ذیل هر گونه اطلاعیه‌ای را رد کرد.» با این حال روزنامه هم‌میهن در گزارشی خبر روابط عمومی دانشگاه را کذب خواند و نوشت: «رسول شایسته، حسن انوری، ایرج شهبازی، مریم میرشمسی، ایرج مهرکی، مهری جلیلی و پگاه خدیش در گفت‌وگو با «هم‌میهن»، امضای خود بر آن نامه را تأیید کردند و به این ترتیب اطمینان حاصل شد که آن‌ها این بیانیه را با آگاهی و اراده امضا کرده‌اند. لازم به یادآوری است که صفرزاده این نامه را امضا نکرده بودند.» چند روز بعد نیز هشت نفر از هیئت مؤلفان لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی در نامه‌ای سرگشاده به وزیر علوم که در وبگاه مؤسسهٔ میراث مکتوب منتشر شد، اعلام کردند:

در پی تصمیمات کارشناسی‌نشده و شتاب‌زدۀ رئیس جدید، نیروهای کاردان، وظیفه‌شناس و مسئولیت‌پذیر از مؤسسه عزل یا رانده شدند. مؤلفان طی نامه‌ای از رئیس جدید مؤسسه تقاضا کردند که در تصمیم‌های خود بازنگری کند، جوابی داده نشد. بار دیگر همگی در مؤسسه حاضر شدند و خواهان ملاقات و مذاکره با ایشان شدند، پیغام فرستادند که تصمیم‌گیری در این مورد در حوزۀ اختیارات ایشان نیست. همۀ اینها موجبات آزردگی خاطر کسانی شد که مدت همکاری برخی از ایشان با مؤسسه بالغ بر ۶۰ سال است. در پی آن، مسئولان امر در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها منکر این برخوردها و قطع همکاری مؤلفان شدند و اطلاعیۀ مؤلفان را جعلی دانستند و در رسانه‌ها چنین نمایاندند که در مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا آب از آب تکان نخورده‌است. مؤلفان مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا ضمن اعلام مجدد تعطیلِ موقتِ تألیف لغت‌نامۀ بزرگ فارسی و قطع همکاری خود با مؤسسه لازم دانستند که ضمن معرفی «لغت‌نامۀ بزرگ فارسی» ضرورت و اهمیت آن را برای جناب‌عالی شرح دهند و از جناب‌عالی بخواهند که اجازه ندهید چراغی را که علامه دهخدا صد سال پیش برافروخت و شاگردان و رهروان او آن را تا امروز روشن نگاه داشته‌­اند، خاموش شود.

برنامه‌ها

طرح «یک متن، یک فرهنگ»

زمردی در ۳۱ام مردادماه، بهروز صفرزاده را به عنوان سرپرست بخش تألیف مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا منصوب کرد. صفرزاده اعلام کرده قصد دارد در مؤسسهٔ لغت‌نامه طرحی به نام «یک متن، یک فرهنگ» را اجرا کند که در آن «برای هر یک از متون کهن نثر فارسی یک فرهنگ نوشته می شود زیرا زبان نثر طبیعی‌تر است و پیچیدگی های کمتری دارد.» احمدرضا قائم‌مقامی، استاد زبان‌های باستانی دانشگاه تهران، در نقد این طرح نوشته است:

تصمیم اخیری که در “دهخدا” گرفته‌اند که به جای لغت‌نامهٔ فارسی، لغت‌نامهٔ متون را بنویسند، یعنی مثلاً “فرهنگ تاریخ بیهقی”، “فرهنگ قابوسنامه” و جز اینها بکلی غلط و به منزلهٔ از معنی تهی شدن آن سازمان است.

دوره‌های آزاد

در شهریورماه سال ۱۴۰۱ اعلام شد قرار است چندین دورهٔ آموزشی آزاد در مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا برگزار شود. مدت کوتاهی پس از انتشار خبر برگزاری این دوره‌ها، میرجلال‌الدین کزازی، شاهنامه‌پژوه، که قرار بود دوره‌ای تحت عنوان «شاهنامه و اسطوره» برگزار کند، اعلام کرد: «ناچارم که بگویم از همکاری با لغت‌نامهٔ دهخدا معذورم. نیازی نمی‌بینم که انگیزهٔ این واگشت را بازنمایم. اما به هر روی در این زمان شایسته نمی‌بینم که این همکاری انجام بشود.»

تخلفات علمی

• حمیرا زمردی به همراه محمد فیاض در شماره ۱۱۸ام مجله «دانش» فصلنامه مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان مقاله‌ای با عنوان «نقد و بررسی هشت کتاب مهم تاریخ ادبیات فارسی تألیف‌شده در پاکستان در قرن اخیر» منتشر کرد. در شماره ۱۲۰ام این مجله، دست‌اندرکاران مجله اعلام کردند این مقاله به‌کل اقتباسی است از پایان‌نامه دکتری محمد شریف برای دریافت مدرک دانشنامه دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران. به گفته دست‌اندرکاران این مجله «اقتباس چنان است که می‌بایست نام محمد شریف به جای نام آن دو [زمردی و فیاض] می‌نشست.» در ادامه آمده‌است که «آقای محمد فیاض برای این کوتاهی از نام‌برده و خوانندگان دانش پوزش خواسته و افزون بر این دکتر شریف ناخرسندی خود از بانو حمیرا زمردی را به آگاهی دانشگاه تهران رسانده‌است.» در زمان انجام این تخلف، زمردی رئیس بخش دانشجویان خارجی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بوده‌است.

آثار

• زمردی، حمیرا. نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. زوار، ۱۳۸۷.
• زمردی، حمیرا. تاریخ تحلیلی زبان فارسی. مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۹۰.
• زمردی، حمیرا. نظریه نشانه‌شناسی حروف در متون فارسی. زوار، ۱۳۹۲.
• زمردی، حمیرا. گزینش و گزارش از تمام باب‌های حدیقةالحقیقة سنایی. میترا، ۱۳۹۳.
• زمردی، حمیرا. نظریه ناسازه‌ها در ساختار زبان عرفان. زوار، ۱۳۹۵.
• قربانی، خاور و زمردی، حمیرا. جغرافیای جامع شاهنامه. دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۷.