جیلیز

جیلیز^[۱] (بر وزن نیریز)، در واقع همان پالیز است که بارها در شاهنامه فردوسی^{[پانویس ۱]} و کتبی چون «انیس الطالبین» بخاری^{[پانویس ۲]} آمده و با ورود اعراب به ایران زمین، تبدیل به جالیز شده است.

در ترانه پائیز (کورش یغمایی) و شعر در گلستانه سهراب سپهری... به مضمون جیلیز (جالیز) اشاره شده است.

جیلیز شامل خانواده کدوییان (خیار، خربزه، هندوانه، طالبی..) می‌شود، هرچند در شاهنامه به رویش درخت سرو نیز در کنار آن اشاره شده است.

به پالیز چون برکشد سرو شاخ

سرسبز شاخش برآید به کاخ

...

در شهرهای قدیمی ایران وازه جیلیز زیاد به کار می‌رود.

جیلیز را «شته»^[۲] زده و از مترسک جیلیز^{[پانویس ۳]} هم کاری ساخته نیست.
گل جیلیز^{[پانویس ۴]} و مگس جیلیز^{[پانویس ۵]} آفت بدی برای میوه‌ها است.
جیلیزکاری، امسال برکت داشت.
بیا بریم سر جیلیز = بریم کنار مزرعه ای که خیار و صیفی‌جات در آن کاشته شده است.

یادداشت‌ها

↑ > به پالیز بلبل بنالد همی
گل از نالهٔ او ببالد همی. (فردوسی)
↑ > چون صبح شد پالیز را آب دادم و در نزدیکی پالیز پاره ای سبزی و پیاز بود آنرا هم آب دادم. (انیس الطالبین بخاری)
↑ > مَتَرسَکِ جیلیز (تنبل جیلیز)، شکلی شبیه به انسان است که از چوب و پارچه، و گاهی با لباس‌های کهنهٌ می‌سازند به منظور رماندن پرندگان و…
↑ > گل جیلیز گیاهی انگلی است که به علت نداشتن کلروفیل قادر به انجام عمل غذا سازی نیست از این رو به ریشه گیاهان می‌چسبد و از مواد غذایی آن گیاهان برای رشد خود استفاده می‌کند.. گل جیلیز می‌تواند بر روی گیاهانی مانند گوجه فرنگی، خیار، سیب زمینی، گل آفتابگردان، توتون، خربزه و هنداونه تأثیر سوء بگذارد.
↑ > مگس جیلیز از آفت‌های مهم محصولات جالیزی بوده و کرم‌های آفت مزبور با تغذیه از میوه‌ها موجب فسادو غیرقابل استفاده شدن میوه می‌شود. ضمناً از نظر اقتصادی نیز ضرر فراوانی به زارعان وارد می‌کند.