ولسوالی جبل‌سراج

جبل‌السراج یکی از ولسوالی‌ها یا شهرستان استان پروان در جنوب هندوکش یا همان کابلستان قدیم است که امروزه بنام حوزه‌ی شمالی یاد می‌شود. ولسوالی جبل‌ السراج از ولسوالی‌‌‌‌‌ های صنعتی افغانستان بشمار می‌رود. جبل‌ السراج در دامنه جنوبی هندوکش واقع شده و ١٧٣ کیلو مترمربع مساحت دارد. جمعیت آن در سال ١٣٩٩ حدود ٧٢٬٣٤٥ نفر میرسید. این ولسوالی از جنوب با ولایت کابل، از غرب با ولسوالی شینواری، از شمال با ولسوالی سالنگ و از شرق با ولایت کاپیسا هم‌مرز است.

جبل‌السراج
اطلاعات کلی
کشور	افغانستان
ولایت	پروان
مرکز ولسوالی	جبل السراج
سایر شهرها	گل‌بهار
تعداد قریه	۱۲۴
سال تأسیس	١٩٣٧ ١٣١٦
اداره
ولسوال	مولوی عبدالمعروف حقجو «دوره ا.ا.ا»
شوراهای ولایتی	شورای ولایتی ولایت پروان
مردم
جمعیت	٧٢٬٣٤٥ (١٣٩٩)
پراکندگی	٩٨٥ نفر بر کیلومتر مربع
دین	اسلام
زبان	دری
اطلاعات جغرافیا
مساحت	١٧٣ کیلومتر مربع
داده‌های دیگر
وبگاه	صفحه رسمی فیسبوک
منطقه زمانی	۴:۳۰+ (وقت استاندارد افغانستان)

فلسفه نام‌گذاری

این منطقه‌ پیش از آن که بنام جبل‌السراج نام‌گذاری شود، پروان نام داشت، یعنی پروان به معنای گذرگاه، دقیق به همین محل امروزی جبل‌السراج گفته می‌شد. زمانی‌که کارخانه‌ی برق در این محل از طرف امیرحبیب الله سراج افتتاح می‌گردید، یک کاخ سلطنتی نیز در نظر گرفته شد و بنام جبل‌السراج نام گذاری شد.

روستاها

ولسوالی جبل السراج دارای ۱۲۴ قریه خورد و بزرگ میباشد. مشهورترین‌های‌ آن عبارت اند از: تاجیکان، مناره، میانه گذر، چهار برج، گلستان خیل، عشق آباد و غیره می‌باشد. و روستا های دیگر را که یاد آور میشویم، قریه قطب الدین خیل ،

قلعه پایین گلبهار ، پای مزار ، دو آبی ، میانه کوچه ، پنجاه خانه ، ده بالای کلبهار ، لکار گلبهار،ده نو گلبهار،سبزي خیل،کل میرزا خیل، لشكر خيل ،حمید خیل،کوچه پایین،فتح خان خیل،میر خان خیل،جان نثار خیل ، خواجه محمد خېل ، قادر خېل ، عقب برج مستوفی ، خواجه خپل جبل السراج ، میدان ، مناره بالا ، چار برج حصار مناره ، مدد خېل ، عابد خبل ، عشق آباد ، سه کوتی ، قول بهلول ، كارته مامورين ، تاجکان ،ده بالا ، پشته مزار ، شاتوتک ، کلاخان خیل ، زربيها ، پل مټک ، بودلا،چشمه دراز ، شاخل زار ، سیل کندی ، خارزار ، بیخ کوتل ، خاخرم ، آهنگران آشا به ، بلندي

آشاوه بور کندا ، سموچک ، توتک ، ترسم خپل ، شامیرزا خیل ،

چهار مغرک ، خدای نور خپل ، بابه لطیف خپل ، شامراد خبل ، قلعه ندافها ، کل پیدا خېل ، اسد خیل ، شهباز خبل ، شیر باقی خیل

، گلستان خیل ، قلعه سرک ، نصرالله خیل ، عزت الله خیل ګلبهار

، صوفي خیل ګلبهار ، بوري خیل ، سنگی محمد خېل ، ناوی ها ،

قلیچ خیل ، قلعه میرا ، باقی خبل ، محمدخان خیل ، خواجه خپل ګلبهار ، دو بندی ، شیرالله خیل ، خواجه خیل قلعه نهر ، عیسی خیل ، ملک خان خیل ، حاجي خیل ، ده میرخان ، میانه گذر بالا ، میانه گذر پایین ، حصار مناره ، مناره پایین ، گذر پایین ، قلعه سرخ

گذر نورالله ، خان خپل قلعه صحرا ، احمد خیل ، قلعه صحرا میانه جوی ، سلیم خېل ، صفی خیل ، آشور بیک خیل ، میراکجی خیل

جوی بخش ، قلعه حاجی گوهر خان ، حبیب خیل ، نور محمد خیل ، جان داد خیل ، ارسله خیل ، شاد خان خیل ، ایوب خیل ، عنایت الله خیل ،  عزت خیل بالا ،عزت خیل پایین

مردم

بیشترین مردم آن تاجیک‌تبار و شماری سادات نیز ساکن اند و همه فارسی‌زبان می‌باشند.

اَرگ شاهی جبل السراج

ساختمان ارگ شاهی جبل السراج که در سال ۱۹۰۵ کار آن آغاز گردید در سال ۱۹۰۷میلادی در زمان حکومت حبیب‌الله سراج پایان یافت که بنام سراج‌الامصار یاد می‌شد. طوری‌که ابوسعید راسخ نوشته‌است: به اساس نقل قول محمد ایوب خان فرزند سرورخان پروانی قاضی خانی، که در زمان اعمار این قصر مسئوولیت امور مالی‌و نظارت کار آن را داشت، زمین این کاخ حین مراجعت امیر عبدالرحمن‌خان از بخارا در سال ١٨٨۰ میلادی به درخواست وی از سوی رفیق‌و یار همرزمش سرورخان پروانی به وی بخشیده شده بود. همچنان؛ یک برجی در بازار این شهرستان بنام سرورخان معروف است.

صنعت

فابریکه نساجی گلبهار در اوج تولید خود واقع در ولسوالی جبل‌سراج

اولین فابریکه نساجی در افغانستان بنام فابریکه نساجی گلبهار در سال ۱۳۳۲ ولسوالی جبل‌سراج به سرمایه عبدالمجید زابلی، به‌کمک آلمان ساخته شد. در آن وقت تقریباً ۱۵۰۰۰ نفر کارگر در این فابریکه مشغول کار بودند. محصولات این فابریکه به میلیون‌ها متر نسج شامل فرش، پتو (کمپل)، تکه‌های لباس، پارچه‌های پشمی، نخی و ابریشمی می‌شد که به بیرون از افغانستان به ویژه به آلمان نیز صادر می‌شد.

فابریکه سمنت جبل‌سراج در سال ۱۳۳۷ با تولید ۱۰۰ تُن در یک شبانه روز تأسیس گردید و تا سال ۱۳۷۵ فعالیت مؤثر اقتصادی داشت. بعد از جنگ‌های داخلی در افغانستان فعالیت آن متوقف شد و در سال ۱۳۹۵ خورشیدی دوباره به فعالیت آغاز کرد و اکنون در هر شبانه روز ۱۰ تُن تولید دارد.

انرژی

اولین بند برق آبی در سطح کشور (بند برق جبل‌سراج) در سال ۱۲۹۰ توسط مهندسان انگلیسی طرح‌ریزی شد و در سال ۱۲۹۳ کار آن آغاز و بالاخره در سال ۱۳۰۰ به بهره‌برداری سپرده شد. این بند برق دو توربین به‌شکل افقی دارد که ظرفیت مجموعی آن‌ها به ۱۵۰۰ کیلو وات می‌رسد. از برق تولید شده درین فابریکه برای برق‌رسانی به فابریکه سمنت جبل السراج و فابریکه نساجی گلبهار استفاده می‌شد. همچنان یک خط ولتاژ بلند برای برق‌رسانی به شهر کابل نیز از آنجا به کابل انتقال داده شده بود.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Jabal Saraj District». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۴.