تپه میل که از آن آتشکده بهرام و آتشکده ری نیز نام برده می‌شود از آثار دوره ساسانیان در شهر ری است. گمان می‌رود که این بنا آتشگاه بهرام گور بوده باشد.

آتشکده و تپه میل
Map
نامآتشکده و تپه میل
کشورایران
استانتهران
شهرستانری
بخشقلعه نو
اطلاعات اثر
نام محلیتپه میل
نام‌های دیگرآتشکده ری، آتشکده بهرام و کاخ بهرام
کاربریتپه، آتشکده
کاربری کنونیسایت موزه
دیرینگیدوره ساسانیان
دورهٔ ساخت اثردوره ساسانیان
بانی اثراحتمالاً بهرام پنجم
مالک فعلی اثرسازمان میراث فرهنگی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۴۰۷
تاریخ ثبت ملی۱۱ بهمن ۱۳۳۴

جایگاه جغرافیایی

ویرایش

در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین بر بلندای تپه‌ای پهناور در شهر قلعه‌نو ضلع شرقی روستای چاله طرخان بقایای کاخ یا آتشکده‌ای واقع است که به تپه میل مشهور گردیده و آن به سبب دو پایه بزرگ بنا می‌باشد که از دور شبیه به میل است.[۱]

مشخصات

ویرایش
 
چشم‌اندازی از چهارطاقی در فراز تپه
 

تپه میل با سنگ، ساروج، خشت و گل ساخته شده‌است. نیزارهای اطراف تپه از وجود دریاچه‌ای حکایت دارد که در گذشته در این محل وجود داشته، ولی خشک شده‌است.[۲]

بلندی تپه میل از سطح دشت اطراف ۱۸ متر است و حدود ۲۵ متر پهنا و ۲۰ متر درازا دارد. پیرامون این تپه بلند تپه‌های کم ارتفاع کوچکتر پراکنده شده که مشرف بر آنها قرار گرفته‌است. این مجموعه منطقه‌ای به وسعت ۸۰۰ در ۹۰۰ متر را شامل می‌شود. بر بالای تپه، بنای اصلی آتشکده در راستای شرقی غربی برپاست، طرح کلی بنا، تالار ستون داری بوده با دو ردیف ستون چهارگوشه سه تایی که عملاً به ۳ بخش تقسیم شده‌است.[۳]

معماری

ویرایش

جهت بنا به صورت شرقی و غربی است و در جبهه شرقی ایوانی با چهار ستون مدور بوده‌است. بخشی از بنای آتشکده ری در زمان حمله اسکندر به ایران خراب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی‌ماند.[۴][۵] بیشتر قسمت‌های غربی بنا از میان رفته، در بخش زیرین مجموعه یک راهروی کم پهنا وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می‌کند. بقایای معماری تپه معماری میل دارای ساختاری، تشکل از گل، خشت، لاشه سنگ، گچ و از نظر دیرینگی متعلق به دوره تخگیان (حدود ۱۸۰۰ سال پیش) است و به آتشکده بهرام گور نیز معروف است.[۶]

آنچه از پوشش بنا در زمان حاضر بر جاست، یک جفت قوس هلالی با نقطه بیضی است، در راستای محور اصلی تالار، راهروی کم عرض تونل مانندی سراسر طول تالار را از زیر طی می‌کند که از منتهی‌الیه غربی، راهروی هم عرض دیگری بر آن عمود می‌شود و ورودی اصلی راهروی زیرین در جبهه شرقی، زیر ایوان اصلی است.[۳]

یک بخش مرکزی عریض‌تر و دو بخش جانبی کم‌عرض‌تر، ورودی اصلی تالار آتشکده در جبهه شرقی از طریق یک ایوان چهارستونی مدور که پایه‌های سر ستون‌های آنها در گوشه‌های شمال شرقی و جنوب به شرق ایوان برپاست. تپه میل حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی حرم شاه عبدالعظیم و در ۲ کیلومتری جنوب قلعه نو بخش کهریزک روستای چال ترخان در شهرستان ری بر فراز تپه‌ای بلند قرار دارد.[۳]

کاوش‌ها و بازسازی

ویرایش

نخستین بار در سال ۱۹۱۳ میلادی «ژاک دو مورگان» فرانسوی این آتشکده و سازه‌های پیرامون آن را مرمت کرد. این بنا در سال ۱۹۳۳توسط باستان‌شناس آمریکایی به نام اریک اشمیت مورد کاوش و حفاری قرار گرفت و اخیراً فیروزه شیبانی از ایران کار حفاری آن را پیگیری کرده‌است.[۶][۷]

نگارخانه

ویرایش

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. «وبگاه متعلق به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی». ویزیت ایران.
  2. ایرنا، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران،[پیوند مرده] نسخه بایگانی شده در گوگل
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام آتشکده ری یادگاری از دوره ساسانیان وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  4. «وبگاه اطلاعات جاذبه های گردشگری ایران». وبگاه اطلاعات جاذبه های گردشگری ایران.
  5. آتشکده ری یادگاری از دوره بی‌سودی‌های سر لوله، روزنامه ایرن، شنبه ۵ خرداد ۱۳۸۶
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ معرفی تپه‌های تاریخی استان تهران، سایت مؤسسه تبیان
  7. «"تپه میل" قدیمی ترین آتشکده دوران ساسانی در"ری"». ایرنا خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۲۰ اسفند ۱۳۸۵.