تحریرالوسیله
تحریرالوسیله اثری از روح‌الله خمینی به زبان عربی شامل فتاوای وی در تمامی ابواب فقه به روش غیراستدلالی است. وی این کتاب را به عنوان حاشیهٔ کتاب وسیلة النجاة ابوالحسن اصفهانی نوشته است. نویسنده سعی کرده حاشیه خود را با کمترین تغییر در متن وسیلهٔ النجاهٔ به آن بیفزاید. وسیلة النجاة که خمینی اعتقاد بسیاری به آن داشت خود حاشیه‌ای بر کتاب ذخیرة الصالحین محمدکاظم طباطبایی یزدی است.[۲]
 تصویر جلد نسخه فارسی کتاب | |
| نویسنده(ها) | سید روح‌الله خمینی |
|---|---|
| کشور | نجف، بیروت،[۱] تهران |
| زبان | عربی |
تعداد جلد | دو |
| موضوع(ها) | فتواها در ابواب فقه[۱] |
| شمار صفحات | ۱۳۰۹ صفحه |
این کتاب اولین بار در نجف در زمان اقامت نویسنده‌اش در این شهر منتشر شد. خلاصه‌ای از آن به زبان عربی نیز به نام «زبدة الاحکام» منتشر شده است.
تحریرالوسیله اثر عمیقی نیز بر نظام حقوقی ایران در دوران جمهوری اسلامی گذاشته است. علاوه بر آن‌که در تدوین و اصلاح بسیاری از قوانین به آن رجوع می‌شود، در بسیاری از آراء دادگاه‌ها نیز به آن استناد شده است.[۳][۴]
زمینه نگارش
ویرایشاین کتاب حاشیه‌ای بر کتاب وسیلةالنجاة سید ابوالحسن اصفهانی (وفات: ۱۳۶۵ قمری) است. کتاب اصفهانی نیز حاشیه‌ای بر کتاب ذخیرة الصالحین سید محمدکاظم طباطبایی یزدی (وفات: ۱۳۳۷ قمری) است. خمینی در دوران اقامت در قم بر کتاب وسیلةالنجاة حاشیه نگاشت. اما احترام نویسنده به مرجع تقلید وقت، سید حسین بروجردی (متوفی ۱۳۴۰ خورشیدی)، مانع او از چاپ و انتشار این اثر شد. اما بعدها به‌طور جداگانه و چند بار نیز همراه با وسیلة النجاة به چاپ رسید.[۵] تبعید خمینی به شهر بورسای ترکیه در ۱۳۴۳ خورشیدی فرصتی فراهم آورد تا وی آنطور که خود می‌گوید «از فراغتش در حدود یازده ماه اقامت اجباری در آن شهر برای وارد کردن حاشیه مذکور در متن وسیلة النجاة استفاده کند و آن حواشی را به صورت متن مستقلی درآورد تا استفاده از آن آسان‌تر باشد و نیز بر آن مسائل مورد نیاز روز را بیفزاید و آن را «تحریر الوسیلة» بنامد».[۶][۷] به نظر می‌رسد در آن زمان تحریر الوسیلة مانند وسیلة النجاة به کتاب المیراث ختم می‌شده است.[۵]
ترجمه‌ها
ویرایشچندین ترجمهٔ فارسی از تحریرالوسیله موجود است. از جمله: ترجمه محمدباقر موسوی همدانی در چهار جلد،[۸][۹][۱۰][۱۱] ترجمهٔ علی اسلامی و قاضی‌زاده زیرنظر محمد مؤمن قمی و حسن طاهری خرم‌آبادی، ترجمهٔ بخش‌هایی از تحریر الوسیلة به قلم عبدالکریم بی‌آزار شیرازی با اضافات. ترجمه دیگر از هاشم نوری کرمانشاهی در چهار جلد نیز موجود است. ۱۳۶۴ تحریر الوسیله ترجمه هاشم نوریی ترجمهٔ ترکی استانبولی این کتاب هم توسط عبدالله اون آلان انجام شده و در سال ۱۳۸۹ انتشارات احسان در استانبول جلد دوم آن را با تیراژ ۱۵۰۰ نسخه منتشر کرد.[۱۲]
موضوعات مورد بررسی قرار گرفته‌شده در کتاب
ویرایشجلد اوّل:
- جلد دوم:
شرح‌ها و حاشیه‌ها
ویرایشچندین شرح بر تحریرالوسیله نیز نوشته شده که از معروف‌ترین آن‌ها «تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله» اثر محمد فاضل لنکرانی، مفصل‌ترین شرح، که در بیست و هشت جلد منتشر شده،[۱۵] شرح ناصر مکارم شیرازی به نام «انوار الفقاهه»، شرح سید مصطفی خمینی به نام «مستند تحریرالوسیله» در دو جلد،[۱۶] شرح احمد مطهری ساوجی به نام «مستند تحریر الوسیلة» در شش جلد و شرح‌هایی از فقهایی چون یوسف صانعی، محمد مؤمن قمی، محمدحسن احمدی فقیه یزدی، احمد سبط‌الشیخ انصاری، علی‌اکبر سیفی مازندرانی، عبدالنبی نمازی و زین‌العابدین احمدی زنجانی است. همچنین فقهایی چون مکارم شیرازی، فاضل لنکرانی، نوری همدانی، علوی گرگانی، یوسف صانعی، احمدی فقیه یزدی و تجلیل تبریزی نیز بر تحریرالوسیله حاشیهٔ فتوایی نوشته‌اند.[۱۷] ششم بهمن ماه ۱۳۹۱ همایش «تحریرالوسیله، شروح و تعلقات» در مرکز فقهی ائمه اطهار برگزار شد و از مجموعه بیست و هشت جلدی «تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله» اثر محمد فاضل لنکرانی رونمایی و از شارحان تحریر الوسیله تقدیر شد. عبدالله جوادی آملی، محمدجواد فاضل لنکرانی، محمد موسوی بجنوردی و محمد سروش محلاتی در این همایش به سخنرانی پرداختند و خواستار آن شدند که از کتاب تحریرالوسیله به عنوان متن اصلی درسی حوزه‌های علمیه استفاده شود.[۱۸] به‌تازگی ترجمه و شرح باب وکالت تحریرالوسیله به عنوان کتاب تحریرالوکاله تألیف بهزاد قشلاقیان توسط انتشارات مؤسسه مشاهیر مهر دادآفرین به چاپ رسیده است که منبع آزمونهای حقوقی علی‌الخصوص آزمون مشاوران حقوقی قوه قضاییه است.[۱]
چگونگی نگارش شرح‌ها
ویرایشمعمولاً، خمینی در چند دور درس خارج فقه و اصول خود، اکثر ابواب فقه را شرح داده است. شاگردان حاضر در درس وی، با استفاده از تقریراتی که پای درس استاد برداشته‌اند، دلایل صدور فتاوای تحریر الوسیله توسط استاد را مورد ارزیابی قرار داده‌اند. اگرچه، دلایلی را هم که از نظر خودشان برای اثبات تحریرالوسیله قابل توجه بوده ولی استاد به آن‌ها اشاره‌ای نکرده را هم آورده‌اند.[۱۹]
موارد استفاده
ویرایشاستفاده به عنوان منبع درس خارج فقه
ویرایشعلاوه بر مواردی که دربالا به آن اشاره شد، از کتاب تحریر الوسیله، در کنار انوار الهدایة (یکی دیگر از آثار خمینی) برای تنظیم دروس خارج مورد استفادهٔ فقها قرار می‌گیرند. اگرچه در بعضی از کرسی‌های درس خارج، به آن استناد هم می‌شود.[۲۰]
امکان لذت جنسی از شیرخواره مؤنث
ویرایشدر باب نکاح این کتاب در مسئله دوازدهم آمده است:
«نزدیکی با زوجه قبل از تمام شدن نُه سال جایز نیست ـ نکاحش دائمی باشد یا منقطع ـ و اما سایر لذت‌ها مانند لمس نمودن با شهوت و بغل گرفتن و تفخیذ (لاپایی) با او حتی در شیرخوار، اشکالی ندارد.»[۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷]
این فتوای خمینی، همواره باعث انتقادات از وی شده است.
منابع
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «آثار و تألیفات امام خمینی (ره) در یک نگاه». باشگاه خبرنگاران جوان. ۱۵ خرداد ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۸ مارس ۲۰۱۸.
- ↑ از کتاب «تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله» رونمایی شد بایگانی‌شده در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، 10 بهمن 1391
- ↑ ملاک شورای نگهبان برای تطبیق قوانین با شرع، تحریرالوسیله امام است پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، 10 بهمن 1391
- ↑ تحریرالوسیله کتابی بود که به نظام خدمت کرد پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، 10 بهمن 1391
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ حکیمیان، علی‌محمد. «تحریر الوسیله». دانشنامه جهان اسلام. ج. ۱. بنیاد دائرةالمعارف اسلامی. ص. ۳۳۲۳.
- ↑ «ویژگی‌های تحریر الوسیله امام». مؤسسه تبیان. ۲۰ تیر ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۸ مارس ۲۰۱۸.
- ↑ «کتابشناسی تحریرالوسیلة». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه. پاییز ۱۳۸۳. دریافت‌شده در ۸ مارس ۲۰۱۸.
- ↑ «تحریرالوسیله امام خمینی، جلد اول، ترجمه سیّد محمّد باقر موسوی همدانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.
- ↑ «تحریرالوسیله امام خمینی، جلد دوم، ترجمه سیّد محمّد باقر موسوی همدانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.
- ↑ «تحریرالوسیله امام خمینی، جلد سوم، ترجمه سیّد محمّد باقر موسوی همدانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.
- ↑ «تحریرالوسیله امام خمینی، جلد چهارم، ترجمه سیّد محمّد باقر موسوی همدانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.
- ↑ ترجمه کتاب "تحریر الوسیله" امام خمینی به ترکی استانبولی منتشر شد پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، ۲۲ خرداد ۱۳۸۹
- ↑ امام, خمینی (1379). تحریر الوسیله. دارالعلم.
- ↑ "کتاب خانهٔ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)-متن کتاب تحریر الوسیله". Archived from the original on 20 July 2015.
- ↑ از کتاب «تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله» رونمایی شد بایگانی‌شده در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران،10 بهمن 1391
- ↑ شهید مصطفی؛ شخصیتی جامع از نظر علمی و سیاسی پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران،10 بهمن 1391
- ↑ نگارش30 عنوان و 103 جلد کتاب درباره"تحریر الوسیلة"امام خمینی پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران،10 بهمن 1391
- ↑ همایش تحریرالوسیله؛ شروح و تعلیقات بایگانی‌شده در ۸ ژانویه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران،10 بهمن 1391
- ↑ مشکینی, علی. التعلیقهٔ الاستدلالیة علی التحریر الوسیلة الامام خمینی. p. 11.
- ↑ "آشنایی با روشی نوین در مقطع درس خارج فقه".
- ↑ http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_129444/کتاب تحریر_الوسیلة_فتاوی_الامام_الخمینی_س_ج_۲_/کتاب_النکاح
- ↑ ترجمه تحریرالوسیله امام خمینی جلد چهارم - 1 - «مسئله 12 کتاب نکاح» بایگانی‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine مرکز تعلیمات اسلامی واشینگتن
- ↑ «کتاب نکاح». www.imam-khomeini.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۰۴.
- ↑ «قوانین جمهوری اسلامی کودک‌همسری را تشویق می‌کند». independentpersian.
- ↑ «ازدواج دختر ۹ ساله و تأملی بر چند رای فقهی». ensafnews.
- ↑ ««کودک همسری» و شبهه امکان ازدواج با نوزاد». nasimonline.
- ↑ «مراجع نامدار شیعه و سکس لاپائی با دختر شیرخواره». نقد اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اکتبر ۲۰۲۰.
- علی محمد حکیمیان. تحریرالوسیله، دانشنامهٔ جهان اسلام
- تحریرالوسیله، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران