بی‌نظیر بوتو

سیاست‌مدار پاکستانی

بی‌نظیر بوتو (اردو: بینظیر بهٹو؛ ۲۱ ژوئن ۱۹۵۳ – ۲۷ دسامبر ۲۰۰۷) سیاستمدار پاکستانی بود.[۱] وی طی دو دوره از سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۰ و همچنین ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۶ نخست‌وزیر پاکستان از حزب مردم بود.

محترما

بی‌نظیر بوتو
بینظیر بُهٹو
بوتو در ۲۰۰۶
سیزدهمین نخست‌وزیر پاکستان
دوره مسئولیت
۱۸ اکتبر ۱۹۹۳ – ۵ نوامبر ۱۹۹۶
رئیس‌جمهوروسیم سجاد (کفیل)
فاروق لغاری
پس ازنواز شریف
معین‌الدین احمد قریشی (قیم)
پیش ازملک معراج خالد (قیم)
نواز شریف
یازدهمین نخست‌وزیر پاکستان
دوره مسئولیت
۲ دسامبر ۱۹۸۸ – ۶ اوت ۱۹۹۰
رئیس‌جمهورغلام اسحاق خان
پس ازمحمد خان جونیجو
پیش ازغلام مصطفی جاتوئی (قیم)
نواز شریف
دیگر منصب‌های سیاسی
رهبر اپوزیسیون
دوره مسئولیت
۱۷ فوریه ۱۹۹۷ – ۱۲ اکتبر ۱۹۹۹
پس ازنواز شریف
پیش ازفضل الرحمان
دوره مسئولیت
۶ نوامبر ۱۹۹۰ – ۱۸ آوریل ۱۹۹۳
پس ازخان عبدالولی خان
پیش ازنواز شریف
رئیس حزب مردم پاکستان
دوره مسئولیت
۱۲ نوامبر ۱۹۸۲ – ۲۷ دسامبر ۲۰۰۷
پس ازنصرت بوتو
پیش ازآصف‌علی زرداری
بلاول بوتو زرداری
اطلاعات شخصی
زاده۲۱ ژوئن ۱۹۵۳
کراچی، قلمرو پایتخت فدرال، پاکستان
درگذشته۲۷ دسامبر ۲۰۰۷ (۵۴ سال)
راولپندی، پنجاب، پاکستان
علت مرگترور
آرامگاهآرامگاه خانواده بوتو
ملیتپاکستانی
حزب سیاسیحزب مردم پاکستان
همسر(ان)آصف‌علی زرداری (ا. ۱۹۸۷)
روابط
فرزندان
والدینذوالفقار علی بوتو
نصرت بوتو
تحصیلات
امضا
لقب(ها)بی‌بی
بانوی آهنی

بی نظیر بوتو از جمله چهره‌ها و مسئولان سیاسی زن موفق در کشور پاکستان و در سرتاسر دنیا است که توانست به عنوان یک چهره سیاسی از حزب مردم کشور پاکستان به قدرت رسیده و نظر عمومی مردم پاکستان را در دوره مسئولیتش در حکومت پاکستان جلب نماید. وی اولین زن مسلمان در تاریخ جهان اسلام بود که به مقام نخست‌وزیری در یک کشور اسلامی رسید. بی نظیر بوتو یک مسئول حکومتی و یک چهره سیاسی از حزب مردم پاکستان است که با داشتن اصالت اصیل پاکستانی نه تنها در دوره‌های نخست‌وزیری اش بلکه در دوران بعد از نخست‌وزیری اش توانست خود را به عنوان یک چهره سیاسی در جامعه پاکستان بروز داده و حفظ کند. وی در طول دوران فعالیت سیاسی خود بارها به اتهام فساد مالی مواجه شده بود و به همین دلیل از مقام نخست‌وزیری برکنار شد. او نیز همچون پدرش ذوالفقار علی بوتو دارای گرایش‌های سوسیالیستی، پوپولیستی و سکولار می‌دانند.[۲] وی سرانجام در دسامبر ۲۰۰۷ در پاکستان ترور شد.
مادر بی‌نظیر بوتو، نصرت بوتو اصالتاً از ایرانیان کردزبان بود.[۳]

آغاز زندگی

ویرایش

بی‌نظیر بوتو در ۲۱ ژوئن ۱۹۵۳ در کراچی، ایالت سند به دنیا آمد.[۴] پدرش سیاستمدار ذوالفقار علی بوتو بود. مادرش بیگم نصرت بوتو در اصفهان از خانوادهٔ بازرگان ثروتمند ایرانی (که کردتبار بودند) به‌دنیا آمد.[۵] پدر ذوالفقار، سیاستمدار برجسته شاه نواز بوتو بود که به‌عنوان نخست‌وزیر دولت جوناگاد خدمت کرده بود.[۶] خانوادهٔ اشرافی بوتو[۷] از زمین‌داران ثروتمند اهل ایالت سند بودند.[۸][۹] آن‌ها مسلمانان شیعه‌مذهب بودند.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]

بی‌نظیر در زندگی‌نامه خود دختر شرق می‌گوید: «دفتر خاطرات یکی از اجدادمان با ذکر جزئیات خانواده، در زمان پدربزرگم در سیل عظیمی از بین رفت. اما در کودکی به ما می‌گفتند که یا از تبار راجپوت‌ها… یا از تبار اعراب (که از طریق استان زادگاهمان سند در سال ۷۱۲ پس از میلاد وارد هند شدند) بودیم.

برخی می‌گویند بی‌نظیر از نسل آرائین‌ها، قبیله‌ای مسلمان از پنجاب است که طایفه‌ای به نام بوتا دارند، و همچنین ادعا می‌کنند که از نسل اعراب است که در سال ۷۱۲ پس از میلاد وارد هند شدند، در حالی که برخی دیگر می‌گویند بی‌نظیر از تبار راجپوت‌ها است.[۱۴]

پدر و مادرش در سپتامبر ۱۹۵۱ ازدواج کرده بودند،[۱۵] و بی‌نظیر نخستین فرزند آنها بود.[۱۶] نام عمه‌اش را به او دادند که در جوانی فوت کرده بود. [۱۷] سه فرزند کوچکتر خانواده بوتو: مرتضی (زادهٔ ۱۹۵۴)، صنم (۱۹۵۷) و شهنواز (۱۹۵۸) بودند.[۱۸] هنگامی که شاه نواز سالخورده در سال ۱۹۵۷ درگذشت، ذوالفقار زمین‌های خانواده را به ارث برد و بسیار ثروتمند شد.[۱۹]

زبان اول بی‌نظیر انگلیسی بود. او در کودکی با اینکه به زبان اردو مسلط بود، به مراتب کمتر با این زمان صحبت می‌کرد. او کم و بیش به زبان محلی سندی صحبت می‌کرد. مادرش در کودکی زبان پارسی را به او آموخت.[۲۰][۲۱] بی‌نظیر ابتدا در مهد کودک لیدی جنینگز در کراچی تحصیل کرد.[۲۲] او سپس به صومعه عیسی و مریم در کراچی و از آن‌جا به صومعه مسیح و مریم، مدرسه شبانه‌روزی در مری، راولپندی، فرستاده شد.[۲۳] مری در نزدیکی مرز هند است، و طی جنگ هند و پاکستان در سال ۱۹۶۵، بوتو و دیگر دانش‌آموزان تحت حمله هوایی قرار داشتند.[۲۴] بوتو با شرکت در امتحانات خود در دسامبر ۱۹۶۸، سطح O تحصیلات خود را با نمرات بالا گذراند.[۲۵]

بوتو در طول دوران جوانی‌اش، احترام خیلی زیادی به پدرش می‌گذاشت،[۲۶] و پدرش نیز به نوبهٔ خود، موافق رشد تحصیلی او بود که در مغایرت با رویکردهای سنتی تحصیل زنان پاکستان در آن زمان بود.[۲۷] با این حال، روابط بین والدین در دوران کودکی او تیره بود. ذوالفقار با زنان دیگر وارد روابطه شد و وقتی نصرت ناخشنود بود، ذوالفقار او را از خانه بیرون انداخت. نصرت به ایران نقل مکان کرد، اما پس از اینکه ذوالفقار از پیوستن فرزندانش به او در ایران ممانعت کرد، شش ماه بعد به پاکستان بازگشت و در کراچی ساکن شد.[۲۸] بوتو در طول زندگی خود هرگز به‌طور علنی به اختلاف خانوادگی اذعان نکرد.[۲۹]

هنگامی که بوتو پنج ساله بود، پدرش وزیر انرژی کابینه شد و زمانی که او نه ساله بود وزیر امور خارجه کشور شد.[۳۰] او از دوران کودکی با دیپلمات‌ها و شخصیت‌های خارجی که به دیدار پدرش می‌رفتند، از جمله جئو ئن لای، هنری کیسینجر و هیوبرت هامفری رویارویی داشت.[۳۱] هنگامی که او سیزده ساله بود، پدرش از دولت استعفا کرد و یک سال بعد حزب مردم پاکستان (PPP) را تأسیس کرد.[۳۲] این حزب از یک استراتژی عوام‌گرایی برای جذب آرا استفاده کرد و وعدهٔ نان، لباس و مسکن برای هر پاکستانی می‌داد و بر بازگشت قلمرو مورد مناقشه کشمیر از کنترل هند به پاکستان اصرار داشت.[۳۳] بی‌نظیر بلافاصله به آن پیوست.[۳۴] ذوالفقار در سال ۱۹۶۸ در بحبوحه شورش‌ها علیه دولت رئیس‌جمهور محمد ایوب خان دستگیر و به مدت سه ماه زندانی شد و طی آن به بی‌نظیر نامه نوشت تا او را تشویق به تحصیل کند.[۳۵]

بازگشت به پاکستان

ویرایش
 

او پس از اینکه ۸ سال را در تبعید خودخواسته[۳۶] به سر برد در ۱۸ اکتبر ۲۰۰۷ به پاکستان بازگشت. او تبعید خود را در بریتانیا و دبی گذراند.[۳۷] بی‌نظیر بوتو در حالی که در مسیر بازگشت خود به خانه بود، مورد حمله تروریستی قرار گرفت، اما به خود وی آسیبی نرسید، ولی این حمله حداقل ۱۳۵ کشته و ۳۲۰ زخمی بر جای گذاشت.[۳۸]
بی‌نظیر بوتو ساعاتی بعد از این انفجار در گفتگو با هفته نامه فرانسوی پاری مچ، محافظه کاران هوادار ژنرال ضیاءالحق، فرمانده نظامی سابق پاکستان را به حمایت از افراطی‌هایی که قصد کشتن او را داشتند متهم کرد. خانم بوتو گفت افراطیون مسلمان نمی‌توانند بدون پشتیبانی از غارهایشان در کوه‌ها بیرون بیایند و عملیات انجام دهند.[۳۹]

او در ۹ نوامبر ۲۰۰۷ به‌مدت ۳۰ روز در بازداشت خانگی قرار گرفت،[۴۰] اما در پی در خواست جورج بوش رئیس‌جمهور آمریکا این بازداشت لغو شد.[۴۱]

اتهام فساد مالی خانواده بی‌نظیر بوتو

ویرایش

بی‌نظیر بوتو و همسرش بارها توسط دادگاه‌ها و دولت‌های پاکستان و کشورهای مختلف به فساد مالی متهم، و با حکم دادگستری پاکستان به زندان محکوم شدند. اثبات این اتهامات باعث شد که بی‌نظیر بوتو در سال ۱۹۹۶ از مقام خود برکنار شود. آصف‌علی زرداری همسر بوتو، پیش‌تر مقام وزارت سرمایه‌گذاری پاکستان را عهده‌دار بوده است.[۴۲]

در ۲۷ آوریل ۱۹۹۸، دادگاهی در پاکستان حکم به انسداد دارایی‌های بی‌نظیر بوتو و همسرش آصف‌علی زرداری داد. بر اساس این حکم، حق استفاده بوتو و شوهرش از حساب‌های بانکی و خرید و فروش املاک از آن‌ها سلب شد. پیش از این هم دادگاهی در بریتانیا خواستار تفحص در دارایی‌های این زوج شده بود.[۴۳]

در ۲۳ ژوئیه ۱۹۹۸، دولت سوئیس مدارکی را مبنی بر دست داشتن بی‌نظیر بوتو و همسرش در فساد مالی، پولشویی، و دریافت رشوه در سوئیس به دولت پاکستان تحویل داد. این اقدام در حالی صورت گرفت که همسر بی‌نظیر بوتو در رابطه با قتل برادر زنش در زندانی در پاکستان به سر می‌برد.[۴۴]

در ۷ مه ۱۹۹۹ دولت لهستان مدارکی را در اختیار دولت پاکستان قرار داد که نشان می‌داد بی‌نظیر بوتو و همسرش آصف‌علی زرداری در جریان خرید هشت هزار دستگاه تراکتور از کارخانه‌ای در لهستان، مبلغ قابل توجهی رشوه برای عقد قرارداد دریافت کرده بوده‌اند. بر اساس این مدارک، بوتو و همسرش رشوه دریافتی را به حسابی در یک بانک سوئیسی واریز کرده بودند. دولت سوئیس پیش از این مدارک مربوط به انتقال این پول را به دولت پاکستان تحویل داده بود. مدارک تحویل داده شده از سوی دولت لهستان شامل اسناد انتقال بانکی و پیام‌های فکس بین کارخانه تراکتورسازی لهستانی و دلال معامله بوده است. یک ماه پیش از این، دادگاهی در پاکستان بی‌نظیر بوتو و همسرش را به اتهام فساد مالی به ۵ سال زندان و پرداخت ۸ و نیم میلیون دلار جریمه محکوم کرده بود.[۴۵]

در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۰، دولت بریتانیا پذیرفت که اسناد و مدارک مربوط به اموال آصف‌علی زرداری، همسر بی‌نظیر بوتو را به دولت پاکستان تحویل دهد. دولت تازه‌کار پرویز مشرف همسر بوتو را به کلاه‌برداری و اختلاس میلیون‌ها دلار از پاکستان متهم کرده بود. از جمله اموالی که در گزارش بریتانیا ذکر شد، مدارک مربوط به خرید خانه‌ای ۹-خوابه و اعیانی توسط همسر بی‌نظیر بوتو به در شهر ساری در نزدیکی لندن بود. دولت پاکستان معتقد بود که این اموال با استفاده از پول‌های اختلاس شده خریداری شده‌اند و اسناد آن باید به دادگاه تحویل داده شوند.[۴۲]

 
بی‌نظیر بوتو در سال ۱۹۸۸

پدر و دو برادر بی‌نظیر بوتو نیز متهم شده بودند که مبلغ هنگفتی از شرکتی در لندن به عنوان وام دریافت کرده، اما از بازپرداخت وام سر باز زده بوده‌اند. دادگاه عالی لندن آن‌ها را گناهکار شناخت و به پرداخت ۳۲ و نیم میلیون دلار محکوم کرد.[۴۵]

ترور و مرگ

ویرایش
 
تصویر از بی‌بی‌سی

سرانجام پس از چندین رشته ترور ناموفق، بی‌نظیر بوتو در تاریخ ۲۷ دسامبر ۲۰۰۷ میلادی در یک حمله تروریستی-انتحاری در شهر راولپندی در استان پنجاب به قتل رسید. پرویز مشرف رئیس‌جمهور وقت پاکستان این ترور را به گروه‌های تروریستی نسبت داد.[۴۶] در این اقدام تروریستی بی‌نظیر بوتو از ناحیه سر گردن و سینه هدف شلیک گلوله قرار گرفت[۴۷] و نهایتاً دقایقی پس از ساعت شش به وقت محلی در بیمارستان جان سپرد. تیرانداز سپس در اقدامی انتحاری با انفجار بمبی خود را کشت. در اثر این انفجار ۲۲ نفر کشته و تعدادی زخمی شدند. این ترور باعث ایجاد شورش‌های فراوانی در سرتاسر پاکستان شد. در پی مرگ وی ۳ روز عزای عمومی در پاکستان اعلام شد.

بسیاری از رهبران جهان این عمل تروریستی را محکوم کرده‌اند.[۴۸] جرج بوش در این رابطه گفت:[۴۹]

ایالات متحده به شدت این حرکت بزدلانه تندروهای آدمکش که سعی بر تضعیف «دموکراسی پاکستان» دارند را محکوم می‌کند. کسانی که این جنایت را مرتکب شده‌اند باید محاکمه شوند.

منوچهر متکی وزیر خارجه وقت ایران نیز ضمن همدردی با ملت و خانواده بوتو اعلام کرد «مسببین این اقدام جنایتکارانه به سزای عمل خود برسند».[۵۰]

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Benazir Bhutto». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۸ اکتبر ۲۰۰۷.
  2. مهران کرمی (۲۵ شهریور ۱۳۸۶)، «بازگشت با فرجام»، شهروند امروز، ش. شماره ۱۶، ص. صفحه ۲۴
  3. https://web.archive.org/web/20190206215332/http://bhutto.org/begum-nusrat-bhutto.php
  4. Bhatia ۲۰۰۸، p. ۱۴; Suvorova ۲۰۱۵، p. ۱۰۴; Allen ۲۰۱۶، p. ۱۰.
  5. Bhargava ۱۹۹۰، p. ۱۶; Suvorova ۲۰۱۵، p. ۱۰۴; Allen ۲۰۱۶، p. ۸.
  6. Bhargava ۱۹۹۰، pp. ۱۴–۱۵; Bhatia ۲۰۰۸، pp. ۱۲–۱۳; Muñoz ۲۰۱۳، p. ۲۰; Allen ۲۰۱۶، p. ۴.
  7. Bhargava ۱۹۹۰، p. ۱۴; Lamb ۱۹۹۱، p. ۲۹.
  8. Bhatia 2008, p. x.
  9. Suvorova 2015, p. 31.
  10. Bhatia 2008, p. 12.
  11. "pakistan, a Shia-leads a Sunni Army".
  12. "From Jinnah to Benazir".
  13. "Benazir's Hindu Connections".
  14. Bhutto, Benazir (2008). Daughter of the East. pp. 25.
  15. Allen 2016, p. 9.
  16. Bhatia ۲۰۰۸، p. ۱۴; Muñoz ۲۰۱۳، p. ۱۹; Suvorova ۲۰۱۵، p. ۱۰۴.
  17. Suvorova 2015, p. 106.
  18. Bhatia ۲۰۰۸، p. ۱۴; Suvorova ۲۰۱۵، p. ۱۰۶; Allen ۲۰۱۶، p. ۱۲.
  19. Allen 2016, p. 12.
  20. "The death of an icon". 25 October 2011.
  21. Muñoz ۲۰۱۳، p. ۱۹; Suvorova ۲۰۱۵، p. ۱۰۶; Allen ۲۰۱۶، p. ۱۵.
  22. Bhatia ۲۰۰۸، p. ۱۴; Allen ۲۰۱۶، p. ۱۵.
  23. Bhatia ۲۰۰۸، pp. ۱۳, ۱۴; Suvorova ۲۰۱۵، p. ۱۰۶; Allen ۲۰۱۶، pp. ۱۵, ۱۷.
  24. Bhatia ۲۰۰۸، p. ۶۰; Allen ۲۰۱۶، p. ۱۷.
  25. Bhatia ۲۰۰۸، p. ۱۴; Allen ۲۰۱۶، p. ۲۱.
  26. Bhatia 2008, p. 16.
  27. Bhatia 2008, p. 14.
  28. Allen 2016, pp. 15–16.
  29. Allen 2016, p. 16.
  30. Bhatia ۲۰۰۸، p. ۱۳; Suvorova ۲۰۱۵، p. ۱۰۶.
  31. Bhatia 2008, p. 15.
  32. Bhatia ۲۰۰۸، p. ۱۳; Muñoz ۲۰۱۳، p. ۴۲; Suvorova ۲۰۱۵، p. ۱۰۷; Allen ۲۰۱۶، p. ۱۸.
  33. Allen 2016, p. 18.
  34. Bhatia 2008, p. 13.
  35. Bhatia ۲۰۰۸، p. ۱۴; Allen ۲۰۱۶، pp. ۱۹, ۲۰.
  36. «بی نظیر بوتو به پاکستان بازگشت». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۲.
  37. ".In pictures: Bhutto returns" (به انگلیسی). BBC News. Retrieved 2023-01-22.
  38. * استقبال خونین بی‌نظیر از بوتو
  39. «بوتو هواداران ضیاءالحق را مسئول انفجارها دانست». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۲.
  40. «بازداشت خانگی بوتو پایان یافت». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۲.
  41. BBCPersian.com
  42. ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ "کمک بریتانیا به پاکستان در تفحص مالی". BBC News (به انگلیسی). Retrieved 2023-01-22.
  43. "انسداد اموال بوتو به درخواست دادگاه" (به انگلیسی). BBC News. Retrieved 2023-01-22.
  44. "اسناد فساد مالی بوتو به پاکستان رسید" (به انگلیسی). BBC News. Retrieved 2023-01-22.
  45. ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ «ارتباط لهستان با اتهام فساد مالی بوتو». BBC News. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۲.
  46. "Benazir Bhutto killed in attack" (به انگلیسی). BBC News. Retrieved 2023-01-22.
  47. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ دسامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۰۷.
  48. «رهبران جهان ترور بوتو را محکوم کردند». edition.cnn.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۲.
  49. "Bush condemns those killed Pakistan's Bhutto" (به انگلیسی). 2007-12-27. Retrieved 2023-01-22.
  50. «بی نظیر بوتو به خاک سپرده شد». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۲.

پیوند به بیرون

ویرایش