اکبر کبیر

ابوالفتح جلال‌الدین محمد اکبر (۱۵ اکتبر ۱۵۴۲ – ۲۷ اکتبر ۱۶۰۵) که عموماً با نام اکبر کبیر، اکبر یکم و مغول اعظم شناخته می‌شود، سومین امپراتور گورکانی بود که از ۱۵۵۶ تا ۱۶۰۵ حکمرانی کرد. اکبر جانشین پدرش همایون و همچنین بزرگ‌ترین فرمانروا از سلسله گورکانیان هند بود. اکبر پادشاهی خیرخواه، شجاع و خردمند بود و از وی در کنار آشوکا به عنوان تأثیرگذارترین پادشاهان در تاریخ هند و بزرگ‌ترین پادشاه آن سرزمین یاد کرده‌اند.

اکبر کبیر
پادشاه غازی شاهنشاه هندوستان
نگاره‌ای از اکبر اثر گوردهن، پیرامون ۱۶۳۰
سومین امپراتور گورکانی
سلطنت	۱۱ فوریه ۱۵۵۶ – ۲۷ اکتبر ۱۶۰۵
تاج‌گذاری	۱۴ فوریه ۱۵۵۶
پیشین	نصیرالدین همایون
جانشین	جهانگیرشاه
نایب السلطنه	محمد بیرام خان‌خانان (۱۵۵۶–۱۵۶۰)
زاده	جلال‌الدین محمد اکبر ۱۵ اکتبر ۱۵۴۲ عمرکوت، راجپوتانا (امروزه در عمرکوت، ایالت سند، پاکستان)
درگذشته	۲۷ اکتبر ۱۶۰۵ (۶۳ سال) فاتح پور سیکری، آگره، امپراتوری گورکانی (امروزه در اوتار پرادش، هند)
آرامگاه	نوامبر ۱۶۰۵ سیکندرا، آگره، هند
ملکهٔ همسر	رقیه سلطان بیگم (ا. ۱۵۵۶) سلیمه سلطان بیگم (ا. ۱۵۶۱) جودا بای (ا. ۱۵۶۲)
همسر	راج کانواری (ا. ۱۵۷۰) ناثی بای (ا. ۱۵۷۰) باکاری بیگم (ا. ۱۵۷۲) قاسیمه بانو بیگم (ا. ۱۵۷۵) گوهرنسا بیگم بی‌بی دولت شاد روکماواتی
فرزند(ان)	حسن میرزا حسین میرزا جهانگیرشاه شهزاده خانم مراد میرزا شاکرنسا بیگم دانیال میرزا آرام بانو بیگم
نام کامل ابوالفتح جلال‌الدین محمد اکبر نام پسامرگ عرش آشیانی (ت.ت. 'در عرش آشیان داشتن')
خاندان	خاندان بابر
دودمان	دودمان تیمور
پدر	نصیرالدین همایون
مادر	حمیده بانو بیگم

اکبر به‌واسطهٔ سلطهٔ نظامی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مغول، به‌تدریج امپراتوری گورکانی را گسترش داد که بخش عمده‌ای از شبه‌قارهٔ هند را در بر می‌گرفت. او به‌منظور متحد کردن دولت پهناور مغول، یک ساختار حکومتی متمرکز ایجاد کرد و سیاست آشتی فرمانروایان مفتوح را از طریق ازدواج و دیپلماسی به کار برد. او برای حفظ صلح و نظم در یک امپراتوری که از نظر مذهبی و فرهنگی گوناگون بود، سیاست‌هایی را اتخاذ کرد که باعث حمایت شهروندان غیرمسلمانش شد؛ این سیاست‌ها شامل لغو مالیات فرقه‌ای و انتصاب غیرمسلمانان در منصب‌های عالی مدنی و نظامی می‌شد.

تحت رهبری اکبر، امپراتوری گورکانی اقتصاد برتر و پایداری را به وجود آورد که منجر به گسترش تجارت و پشتیبانی بیشتر از فرهنگ هندوپارسی شد. دربار اکبر در دهلی، آگره و فاتح پور سیکری، عالمان دینی بسیاری از مذاهب، شاعران، معماران و صنعت‌گران را به خود جذب کرد و به مراکز هنر، ادبیات و دانش مشهور شد. فرهنگ تیموری و ایرانی-اسلامی نیز با عناصر بومی هندی در سبکی متمایز از هنرهای مغول شامل نگارگری و معماری ترکیب شد. اکبر که از اسلام راست‌آیین سرخورده شده بود و احتمالاً امیدوار بود وحدتی دینی در امپراتوری به وجود بیاورد، دین الهی را ابداع کرد. این دین عمدتاً آمیزه‌ای از اسلام و هندوئیسم و نیز عناصر زرتشتی و مسیحی بود.

آغاز زندگی

پس از اینکه امپراتور گورکانی نصیرالدین همایون در نبرد چوسا (۱۵۳۹) و قنوج (۱۵۴۰) از سوی نیروهای شیرشاه سوری شکست خورد، او به‌سوی باختر، یعنی سند امروزی، گریخت. او در آن‌جا با حمیده بانو بیگمِ ۱۴ ساله، دختر شیخ علی اکبر جامی (معلم پارسی برادر کوچکتر همایون یعنی هندل میرزا) آشنا شد و او را به همسری گرفت. سال آینده، فرزندشان جلال‌الدین محمد اکبر، در ۲۵ اکتبر ۱۵۴۲ (روز پنجم رجب ۹۴۹ ه‍. ق) در دژ راجپوتِ عمرکوت در راجپوتانا (امروزه با نام سند) به دنیا آمد. این دژ جایی بود که پدر و مادرش پناه گرفته بودند.

اکبر در نوجوانی‌اش، پیرامون ۱۵۵۷ میلادی

هنگام تبعید دیرپای همایون، اکبر از سوی عموهایش، کامران میرزا و عسکری میرزا و عمه‌ها به‌ویژه همسر کامران میرزا در کابل پرورش یافت. او چرخهٔ جوانی خود را با آموختن شکار، پیمودن و پیکار گذراند. اگرچه هرگز خواندن و نوشتن را فرا نگرفت، هنگامی که در آغاز شب بیکار می‌شد، از کسی می‌خواست که برایش بخواند. در ۲۰ نوامبر ۱۵۵۱، کوچک‌ترین برادر همایون، هندل میرزا، در نبرد با نیروهای کامران میرزا جان باخت. همایون با شنیدن خبر مرگ برادرش بسیار اندوهگین شد.

در هنگام گماشتن اکبر نه ساله به عنوان والی غزنی، او با دختر هندل، رقیه سلطان بیگم، یعنی همسر نخستش، پیوند زناشویی بست. همایون فرماندهی لشکر هندل را به اکبر سپرد و تمام ثروت هندل را به او و همسرش رقیه واگذار کرد. مراسم زناشویی اکبر با رقیه در جلندر، پنجاب، زمانی که هر دو ۱۴ ساله بودند، جشن گرفته شد.

در پی هرج و مرج بر سر جانشینی اسلام شاه سوری، پسر شیرشاه سوری، همایون با ارتشی که کمابیش از سوی هم‌دست ایرانیش شاه تهماسب یکم فراهم شده بود، در سال ۱۵۵۵ بار دیگر دهلی را به‌دست‌آورد. وی در ۹۶۳ ق، اکبر را که تازه در آغاز جوانی بود، به همراه اتابکش محمد بیرام خان‌خانان به جنگ اسکندرخان افغان روانه ساخت. در میانهٔ راه خبر مرگ همایون رسید. بیرام خان، ولی اکبر، خبر مرگ پادشاه را پنهان کرد تا جانشینی اکبر به مشکل برنخورد. اکبر در ۱۴ فوریهٔ ۱۵۵۶ جانشین همایون شد. او همان زمان در گیرودارِ جنگ در برابر اسکندر شاه سوری برای بازپس‌گیری تاج و تخت گورکانی بود. در کلانور، پنجاب، اکبر ۱۴ ساله به‌وسیلهٔ بیرام خان بر سکوی به‌تازگی ساخته‌شده (که هنوز پابرجاست) بر تخت پادشاهی نشست و به‌طور رسمی نام شاهنشاه (شاه شاهان) را بر خود گرفت. تاریخ بر تخت نشستن او، یعنی ۲۷ ربیع‌الآخر ۹۶۳، مبدأ تاریخ الهی در دین الهی قرار گرفت. بیرام خان تا زمانی که اکبر به سن بلوغ رسید، به نمایندگی از او حکمرانی کرد.

نیاکان

نیاکان اکبر کبیر
۸. عمر شیخ میرزای دوم ۴. بابر ۹. قتلغ نگار بیگم ۲. نصیرالدین همایون ۵. ماهم بیگم 1. اکبر کبیر ۶. شیخ علی اکر جامی ۳. حمیده بانو بیگم ۷. ماه افروز بیگم

لشکرکشی‌ها

لشکرکشی‌های اکبر منجر به پایداری فرمانروایی گورکانیان در شبه‌قاره هند شد. اکبر دگرگونی‌های سازمانی در سامانهٔ منصب‌داری به وجود آورد که در زمان فرمانروانی پدربزرگش بابر و پدرش در ارتش گورکانی به کار رفته بود.

اصلاحات سازمانی با نوآوری‌ها در توپ، استحکامات و به‌کار بردن فیل جنگی همراه بود. اکبر همچنین به تفنگ فتیله‌ای (matchlock) علاقه‌مند بود و در درگیری‌های گوناگون از آن‌ها کمابیش استفاده می‌کرد. او از عثمانی‌ها و همچنین اروپایی‌ها، به‌ویژه پرتغالی‌ها و ایتالیایی‌ها، برای تهیهٔ سلاح‌های گرم و توپخانهٔ پیشرفته کمک گرفت. وزیر اکبر، ابوالفضل علامی، یک بار اعلام کرد که «به‌جز ترکیه، شاید هیچ کشوری [در مقایسه با هند] وجود نداشته باشد که در آن سلاح‌هایش بیشتر به منظورِ تأمین امنیت دولت باشد». محققان و مورخان برای تحلیل موفقیت مغول‌ها در هند، اصطلاح «امپراتوری باروت» را به کار برده‌اند.

حکومت

اکبر شاه وارث دولتی شد که مخالفان بسیار همچون راجه‌های هندو داشت که غالباً برضد تیموریان کار می‌کردند، و نیز امرای لشکر تیموری یا بزرگانی که به سبب مرگ ناگهانی همایون و جوانی اکبر، می‌کوشیدند او را از حکومت دور کنند و خود قدرتی بیابند. بیرم خان که رشتهٔ کارها را در دست داشت، به سرکوب ایشان پرداخت و از جمله مخالفان برجسته، نخست شاه ابوالمعالی را که از امرای همایون بود، دستگیر کرد، ولی اکبر راضی به قتل او نشد (نک: نظام‌الدین، ۲/۱۲۷؛ ابوالفضل، اکبرنامه، ۲/۱۵–۱۶). اقدام بعدی تعقیب اسکندر افغان بود که از لشکریان پیشتاز اکبر شکست خورده، و به کوهستان پناه برده بود (نظام‌الدین، همان‌جا؛ ابوالفضل، همان، ۲/۲۰). در همین سال (۹۶۳ق) میرزا سلیمان که از زمان همایون حکومت بدخشان داشت، با استفاده از آشفتگی اوضاع درصدد برآمد تا کابل را تصرف کند؛ ولی بر اثر تدبیر و مقاومت منعم‌خان که از سوی اکبر حکومت آن دیار داشت، کاری از پیش نبرد (بیات، ۲۰۶–۲۰۹؛ ابوالفضل، همان، ۲/۲۲–۲۶).

ادبیات و هنر

قلمرو امپراتوری اکبر

اکبر شاه اهل تساهل بود و طی فرمانروایی طولانی و با اقتدار خود، سهم عمده‌ای در ایجاد آرامش در شبه قاره هند و شکوفایی امپراتوری گورکانیان به عهده داشت. اکبر سعی در به توافق رساندن ادیان و مذاهب مختلف رایج در هند کرد. او همچنین دین جدیدی به نام دین الهی ابداع کرد که آمیزه‌ای از ادیان هندویسم، اسلام، سیک، مسیحیت، کارواکا و حتی زرتشتی به‌شمار می‌رفت. دوران فرمانروایی او و فرزندانش، تنها حکومت اسلامی ثبت شده در تاریخ است که بدون فشار خارجی اتباع غیر مسلمان حقوقی برابر با مسلمانان داشتند.

اکبر شاه تحت تأثیر شیخ مبارک و فرزندش ابوالفضل علامی قرار گرفت و بنیان این دین یا فرقه جدید را بنیان گذاشت. دین الهی نفس پرستی، شهوت، اختلاس، نیرنگ، افترا، ستم، ارعاب و غرور را نهی می‌کرد. کشتن حیوانات را عملی قبیح می‌شمرد و آزادگی، بردباری، پرهیز و اجتناب از دلبستگی شدید به مادیات، تقوا، ایثار، دوراندیشی، نجابت و ملاطفت را از اصول کار خود قرار داده بود. این فرقه نوزده عضو داشت که یکی از آن‌ها هندو بود. دین الهی روشی تلفیقی از آیین‌های موجود زمان بود. در حقیقت این روش به نص آسمانی اعتقاد نداشت و بیشتر یک سرگرمی روحی- فکری به‌شمار می‌رفت. در طی گذشت زمان نیز از یادها رفت و حتی خود اکبر نیز آن را فراموش کرد. این دین در واقع بیشتر همانند یک عقیده شخصی عمل کرد و کمی پس از درگذشت اکبر و همسرش به کلی محو شد.

مرگ

در ۳ اکتبر ۱۶۰۵، اکبر بر اثر دیسانتری بیمار شد و هرگز بهبود نیافت. اعتقاد بر این است که او در ۲۶ اکتبر ۱۶۰۵ درگذشت. پیکر او در آرامگاهش در آگره دفن شد. این آرامگاه یک کیلومتر از آرامگاه جودا بای، همسر مورد علاقهٔ او و ملکهٔ اصلی، فاصله دارد.

میراث

امپراتوری گورکانی در زمان فرمانروانی همایون مورد تهدیدِ افغان‌ها قرار گرفته بود. اکبر قاطعانه اقتدار امپراتوری در هند و فراتر از آن را تثبیت کرد و برتری نظامی و دیپلماتیک آن را مقرر نمود. او در دوران حاکمیت خود، یک حکومت سکولار و لیبرال با تأکید بر یکپارچگی فرهنگی به وجود آورد. او همچنین اصلاحات متعددی از جمله ممنوعیت ساتی، قانونی کردن ازدواج مجدد زنان بیوه و افزایش سن ازدواج انجام داد.

داستان‌های عامیانه‌ای پیرامون اکبر و بیربال، یکی از ناواراتان‌های او، در هند رایج است. او و همسر هندویش، مریم اوز زمانی، بسیار محبوب هستند؛ اعتقاد بر این است که مریم الهام‌بخش و نیروی محرکه‌ای برای ترویج سکولاریسم و خیرخواهی همگانی در اکبر بوده‌است.

مجلهٔ تایم با استناد به ادغام تیول نابرابر هند در امپراتوری گورکانی، و نیز میراث ماندگار «کثرت‌گرایی و تساهل» که «زیربنای ارزش‌های جمهوری مدرن هند است»، او را یکی از ۲۵ رهبر برتر در جهان نامید.

منابع

• ثروتمندترین مرد تاریخ کیست؟
• جلالی نائینی، سیدمحمدرضا. هند دریک نگاه. انتشارات شیرازه؛ تهران ۱۳۷۵، شابک: ۷-۲-۹۱۴۸۰-۹۶۴
• تاریخ مذاهب اسلامی در هند
• «اکبر پادشاه سلسله مغول بر تخت سلطنت هند». وبگاه آفتاب. ۷ بهمن ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۱۹ آذر ۱۳۸۹.
• عبدالحسین زرین کوب. از چیزهای دیگر (مجموعه نقد، یادداشت، بررسی، و نمایشواره). انتشارات سخن. ۱۳۸۳ ش شابک ‎۹۶۴-۶۹۶۱-۵۳-۳

• Abul Fazl 'Allami (1873). The Ain i Akbari. Vol. I. Translated by Blochmann, Heinrich. Calcutta: The Asiatic Society of Bengal.
• Abul Fazl 'Allami (1891). The Ain i Akbari. Vol. II. Translated by Jarrett, H. S. Calcutta: The Asiatic Society of Bengal.
• Abul Fazl 'Allami (1907). The Akbar Nama of Abu-l-Fazl. Vol. I. Translated by Beveridge, Henry (2000 reproduction ed.). Calcutta: The Asiatic Society.
• Abul Fazl 'Allami (1907). The Akbar Nama of Abu-l-Fazl. Vol. II. Translated by Beveridge, Henry. Calcutta: Asiatic Society.
• Abul Fazl 'Allami (1907). The Akbar Nama of Abu-l-Fazl. Vol. III. Translated by Beveridge, Henry. Calcutta: Asiatic Society.
• Ahloowalia, B. S. (2009). Invasion of the Genes: Genetic Heritage of India. Strategic Book Publishing. ISBN 978-1-60860-691-7. Archived from the original on 8 April 2023. Retrieved 26 March 2023.
• Ahsan, Aitzaz (2005). The Indus Saga. Roli Books Private Limited. ISBN 978-9-351-94073-9.
• Akhtar, Muhammad Saleem (February 1983). Sind under the Mughals: An Introduction to, translation of and commentary on the Mazhar-i Shahjahani of Yusuf Mirak (1044/1634) (PDF) (PhD). Australian National university. pp. 78, 79, 81. Archived (PDF) from the original on 31 October 2022. Retrieved 4 August 2023.
• Ali, M. Athar (2006). Mughal India: Studies in Polity, Ideas, Society and Culture. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-569661-5.
• Ali, Mubarak (September–October 1992). "Akbar in Pakistani Textbooks". Social Scientist. 20 (9/10): 73–76. doi:10.2307/3517719. JSTOR 3517719.
• Badayuni, Abdul Qadir (1884). Muntakhab-ut-Tawarikh (PDF). Vol. II. Translated by Lowe, W. H. Calcutta: Asiatic Society of Bengal.
• Banerji, S.K. (1938). Humāyun Bādshāh. Calcutta: Oxford University Press. OCLC 952877148.
• Beveridge, H. (January–April 1900). "The Garden of Climes". The Imperial and Asiatic Quarterly Review and Oriental and Colonial Record. IX (17–18): 145–162.
• Black, Antony (2011). The History of Islamic Political Thought: From the Prophet to the Present. Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-8878-4. Archived from the original on 22 September 2023. Retrieved 14 October 2020.
• Burke, S. M. (1989). Akbar: The Greatest Mogul. Munshiram Manoharlal Publishers.
• Busch, Allison (2011). Poetry of Kings: The Classical Hindi Literature of Mughal India. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-976592-8.<
• Chandra, Satish (2007). History of Medieval India. New Delhi: Orient Longman. ISBN 978-81-250-3226-7.
• Chandra, Satish (2001). Medieval India: From Sultanat to the Mughals. Vol. I. Har-Anand Publications. ISBN 978-81-241-0522-1.
• Chandra, Satish (2005) [First published 1999]. Medieval India: from Sultanat to the Mughals. Vol. II (Revised ed.). New Delhi: Har-Anand Publications. ISBN 978-81-241-1066-9.
• Chandra, Satish (1993). Mughal Religious Policies, the Rajputs & the Deccan. New Delhi: Vikas Publishing House. ISBN 978-0-7069-6385-4.
• Chaudhary, S.N. Roy (2011). Restoration of Split Milk. Gyan Publishing House. ISBN 978-81-212-1046-1.
• Chua, Amy (2007). Day of Empire: How Hyperpowers Rise to Global Dominance – and Why They Fall. Doubleday. ISBN 978-0-385-51284-8.
• Codrington, K. de B. (March 1943). "Portraits of Akbar, the Great Mughal (1542–1605)". The Burlington Magazine for Connoisseurs. 82 (480): 64–67. JSTOR 868499.
• Collier, Dirk (2011). The Emperor's writings: Memories of Akbar the great. Amaryllis. ISBN 978-81-910673-6-1.
• Collingham, Lizzie (2006). Curry: A Tale of Cooks and Conquerors. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-532001-5.
• Conder, Josiah (1828). The Modern Traveller: a popular description. R.H.Tims.
• Crooke, W. (1912). "Fatehpur-Sīkrī". In Hastings, James (ed.). Encyclopædia of Religion and Ethics. Vol. V. Charles Scribner's Sons.
• Deefholts, Margaret; Deefholts, Glenn; Acharya, Quentine (2006). The Way We Were: Anglo-Indian Cronicles. Calcutta Tiljallah Relief Inc. ISBN 0-9754639-3-4.
• Durant, Will (2011) [First published 1935]. Our Oriental Heritage: The Story of Civilization. Simon and Schuster. ISBN 978-1-4516-4668-9.
• Eaton, Richard M. (2019). India in the Persianate Age. University of California Press. ISBN 978-0-520-97423-4.
• Elgood, Robert (1995). Firearms of the Islamic World. I.B. Tauris. ISBN 978-1-85043-963-9.
• Eraly, Abraham (2000) [First published 1997]. Emperors of the Peacock Throne: The Saga of the Great Moghuls. Penguin Books. ISBN 978-0-14-100143-2.
• Eraly, Abraham (2007) [First published 1997]. The Mughal World: India's Tainted Paradise. Weidenfeld & Nicolson. ISBN 978-0-297-85209-4.
• Erskine, William (1854). A History of India Under the Two First Sovereigns of the House of Taimur, Báber and Humáyun. Vol. II. Longman, Brown, Green, and Longmans. Archived from the original on 10 August 2023. Retrieved 9 August 2023.
• Farooqi, Naimur Rahman (1989). Mughal-Ottoman relations: a study of political & diplomatic relations between Mughal India and the Ottoman Empire, 1556–1748. Delhi: Idarah-i Adabiyat-i Delli. OCLC 20894584. Archived from the original on 22 September 2023. Retrieved 15 August 2020.
• Farooqi, N. R. (2017). "An Overview of Ottoman Archival Documents and Their Relevance for Medieval Indian History". The Medieval History Journal. 20 (1): 192–229. doi:10.1177/0971945816687687. S2CID 164261762.
• Farooqi, N. R. (1996). "Six Ottoman Documents on Mughal-Ottoman Relations During The Reign of Akbar". Journal of Islamic Studies. 7 (1): 32–48. doi:10.1093/jis/7.1.32. JSTOR 26195476. Archived from the original on 2 March 2012. Retrieved 18 January 2014.
• Faroqhi, Suraiya (2006). The Ottoman Empire and the World Around It. I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-122-9. Archived from the original on 22 September 2023. Retrieved 11 November 2019.
• Ferishta, Mahomed Kasim (1909) [First published in 1829]. History of the Rise of the Mahomedan Power in India, Till the Year A.D. 1612. Vol. II. Translated by Briggs, John. Calcutta: R. Cambrey & Co. p. 169.
• von Garbe, Richard (1909). Akbar, Emperor of India. Translated by Robinson, Lydia G. Chicago: The Open Court Publishing Company.
• Gibbs, J. (1883). "On two Enormous Gold Coins". Proceedings of the Asiatic Society of Bengal: 4–5.
• Gómez, Oscar R. (2013). Tantrism in the Society of Jesus – from Tibet to the Vaticcan today. Editorial MenteClara. ISBN 978-987-24510-3-5. Archived from the original on 28 November 2022. Retrieved 5 January 2016.
• Gommans, Jos (2002). Mughal Warfare: Indian Frontiers and High Roads to Empire, 1500–1700. Routledge. ISBN 978-0-415-23988-2.
• Habib, Irfan (1997). Akbar and His India. New Delhi: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-563791-5.
• Habib, Irfan (September–October 1992). "Akbar and Technology". Social Scientist. 20 (9–10): 3–15. doi:10.2307/3517712. JSTOR 3517712.
• Hasan, Nurul (2007). Religion, State and Society in Medieval India. New Delhi: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-569660-8.
• Hasan Siddiqi, Mahmudul (1972). History of the Arghuns and Tarkhans of Sindh, 1507–1593: An Annotated Translation of the Relevant Parts of Mir Ma'sums Ta'rikh-i-Sindh, with an Introduction & Appendices. Institute of Sindhology, University of Sind.
• Hindu Shah, Muhammad Qasim (1595–1612). Gulshan-I-Ibrahimi. Vol. 2.
• Houtsma, M. T. (1993). E. J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936, Volume 4. Brill. ISBN 978-90-04-09796-4.
• Ikram, S. M. (1964). Embree, Ainslie T. (ed.). Muslim Civilization in India. Columbia University Press. LCCN 64-14656.
• Jahangir (1999). The Jahangirnama : memoirs of Jahangir, Emperor of India. Translated by Thackston, Wheeler M. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-512718-8.
• Jarric, du Pierre (1926). Akbar and the Jesuits. Broadway Travellers. Translated by Payne, C. H. London: Harper & Brothers.
• Keay, F. E. (1920). A History of Hindi Literature. Association Press.
• Keene, Henry George (1879). The Turks in India. London: W. H. Allen. OCLC 613242467.
• Khan, Iqtidar Alam (1999). Akbar and his age. Northern Book Centre. ISBN 978-81-7211-108-3.
• Khan, Iqtidar Alam (1968). "The Nobility under Akbar and the Development of His Religious Policy, 1560–80". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 100 (1/2): 29–36. doi:10.1017/S0035869X00126115. JSTOR 25203020. S2CID 159780897.
• Koch, Ebba (1990). Mughal architecture.
• Kulke, Hermann (2004). A history of India. Routledge. ISBN 978-0-415-32920-0.
• Lach, Donald F.; Van Kley, Edwin J. (1965). Asia in the Making of Europe. Vol. 3 pt.1. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-46765-8. OCLC 295911.
• Lal, K. S. (1999). Theory and Practice of Muslim State in India. Aditya Prakashan. ISBN 978-81-86471-72-2.
• Lal, Muni (1980). Akbar. University of Michigan. ISBN 978-0-7069-1076-6.
• Lal, Ruby (2005). Domesticity and Power in the Early Mughal World. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85022-3.
• Levi, Scott Cameron (2002). The Indian diaspora in Central Asia and its trade, 1550–1900. Brill. ISBN 978-90-04-12320-5.
• Majumdar, R. C., ed. (1974). The Mughul Empire. The History and Culture of the Indian People. Vol. VII. Bombay: Bharatiya Vidya Bhavan.
• Manchanda, Bindu (2001). Jaisalmer: The City of Golden Sands and Strange Spirits. New Delhi: HarperCollins. ISBN 978-81-7223-434-8.
• Khanna, Meenakshi (2007). Cultural History of Medieval India. Berghahn Books. ISBN 978-81-87358-30-5. Archived from the original on 22 September 2023. Retrieved 30 June 2013.
• Mehta, Jaswant Lal (1984) [First published 1981]. Advanced Study in the History of Medieval India. Vol. II (2nd ed.). Sterling Publishers. ISBN 978-81-207-1015-3. OCLC 1008395679. Archived from the original on 22 September 2023. Retrieved 3 January 2022.
• Moosvi, Shireen (2008). People, Taxation and Trade in Mughal India. New Delhi: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-569315-7.
• Murray, Stuart (2009). The library: an illustrated history. Chicago: ALA Editions. ISBN 978-1-60239-706-4.
• Muzaffar, H. Syed; Kumar, Anil; Usmani, B. D.; Gupta, Pramod (2022). History of Indian Nation. Vol. 2. K. K. Publications. ISBN 978-81-7844-129-0. Archived from the original on 27 June 2023. Retrieved 26 March 2023.
• Nath, R. (1982). History of Mughal Architecture. Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-159-1.
• "Akbar, the Great Mughal". Nature. 150 (3812): 600–601. 21 November 1942. Bibcode:1942Natur.150R.600.. doi:10.1038/150600b0. S2CID 4084248.
• Petersen, Andrew (1996). Dictionary of Islamic Architecture. Routledge. ISBN 0-415-06084-2.
• Pletcher, Kenneth (2010). The History of India. Rosen Publishing Group. ISBN 978-1-61530-201-7.
• Prasad, Beni (1930). History of Jahangir (2nd ed.). The Indian Press.
• Prasad, Rajendra (2017) [First published 1946]. India Divided. Penguin. ISBN 978-0-14-341415-5. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 July 2023.
• Richards, John F. (1996). The Mughal Empire. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-56603-2.
• Safdar, Aiysha; Khan, Muhammad Azam (January–June 2021). "History of Indian Ocean-A South Indian perspective" (PDF). Journal of Indian Studies. 7 (1). Archived (PDF) from the original on 18 December 2021. Retrieved 21 June 2022.
• Sangari, Kumkum (2007). "Akbar: The Name of a Conjuncture". In Grewal, J.S. (ed.). The State and Society in Medieval India. New Delhi: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-566720-2.
• Sanghmitra. Jain Dharma ke Prabhavak Acharya (به هندی). Jain Vishwa Bharati, Ladnu.
• Saran, Richard; Ziegler, Norman P. (2001a). The Mertiyo Rathors of Merta, Rajasthan. Vol. I. University of Michigan Press. ISBN 978-0-939512-43-0.
• Saran, Richard; Ziegler, Norman P. (2001b). The Mertiyo Rathors of Merta, Rajasthan. Vol. II. University of Michigan Press. ISBN 978-0-89148-085-3.
• Sarkar, Jadunath (1984). A History of Jaipur. New Delhi: Orient Longman. ISBN 81-250-0333-9. Archived from the original on 3 July 2023. Retrieved 15 November 2015.
• Schimmel, Annemarie (2004). Waghmar, Burzine K. (ed.). The Empire of the Great Mughals: History, Art, and Culture. Translated by Attwood, Corinne. Reaktion Books. ISBN 978-1-86189-185-3.
• Sen, Amartya (2005). The Argumentative Indian. Allen Lane. ISBN 0-7139-9687-0.
• Sen, Sailendra (2013). A Textbook of Medieval Indian History. Primus Books. ISBN 978-93-80607-34-4.
• Sharma, Parvati (2023). A Lamp for the Dark World: Akbar, India's Greatest Mughal. Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1-5381-7790-7.* Sharma, Sri Ram (1988). The Religious Policy of the Mughal Emperors. Munshiram Manoharlal Publishers. ISBN 81-215-0395-7.
• Smith, Vincent Arthur (1917). Akbar the Great Mogul, 1542–1605. Oxford at The Clarendon Press.
• Smith, Vincent A. (2002) [First published 1919]. The Oxford History of India. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-561297-4.
• Somani, Ramavallabha (1990). History of Jaisalmer. Panchsheel Prakashan. ISBN 978-81-7056-070-8.
• Sreenivasan, Ramya (2006). "Drudges, dancing girls, concubines: female slaves in the Rajput polity, 1500–1850". In Indrani Chatterjee; Richard M. Eaton (eds.). Slavery and South Asian History. Indiana University Press. ISBN 0-253-11671-6. Archived from the original on 22 September 2023. Retrieved 4 April 2021.
• Subrahmanyam, Sanjay (June 1994). "Book Reviews: Naimur Rahman Farooqi, Mughal-Ottoman Relations: A Study of the Political and Diplomatic Relations between Mughal India and the Ottoman Empire, 1556–1748, Delhi". The Indian Economic & Social History Review. 31 (2). doi:10.1177/001946469403100210. S2CID 143346476. Archived from the original on 29 November 2022. Retrieved 18 January 2014.
• Syed, Jawad (2011). "Akbar's multiculturalism: lessons for diversity management in the 21st century". Canadian Journal of Administrative Sciences. 28 (4): 402–412. doi:10.1002/CJAS.185.
• Thackeray, Frank W.; Findling, John E. (2012). Events That Formed the Modern World. Vol. 1. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-902-8.
• Truschke, Audrey (2012). "Setting the Record Wrong: A Sanskrit Vision of Mughal Conquests". South Asian History and Culture. 3 (3): 373–396. doi:10.1080/19472498.2012.693710. S2CID 145619920. Archived from the original on 7 March 2022. Retrieved 1 November 2017.
• Waseem, Shah Mohammad (2003). A Persian historiography in India. Kanishka Publishers. ISBN 978-81-7391-537-6. Archived from the original on 18 March 2023. Retrieved 18 February 2022.
• Wiegand, Wayne A.; Davis, Donald G., eds. (1994). "India". Encyclopedia of Library History. Garland Publishing, Inc. ISBN 0-8240-5787-2.

پیوند به بیرون

• اکبرشاه در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

اکبر کبیر دودمان تیمور زادهٔ: ۱۴ اکتبر ۱۵۴۲ درگذشتهٔ: ۲۷ اکتبر ۱۶۰۵
عنوان سلطنتی
پیشین: نصیرالدین همایون	پادشاه گورکانی هند ۱۵۵۶–۱۶۰۵	پسین: جهانگیرشاه