انتخابات مجلس شورای اسلامی (۱۴۰۳–۱۴۰۲)

انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در ۱۱ اسفند ۱۴۰۲

انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در دو دور در تاریخ ۱۱ اسفند ۱۴۰۲ و ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ برای تعیین نمایندگان دوازدهمین دوره مجلس (۲۹۰ نماینده برای یک دوره چهار ساله) برگزار شد.[۱۱] پس از موافقت شورای نگهبان با یکی از تاریخ‌های پیشنهادی وزارت کشور، تصمیم بر این شد که مرحله اول این انتخابات همزمان با انتخابات ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری در روز جمعه ۱۱ اسفند برپا شود.[۱۲]

انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی (۱۴۰۳–۱۴۰۲)
ایران
→ ۹۹–۱۳۹۸
اعضا
۱۱ اسفند ۱۴۰۲ و ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۳
نمایندگان

هر ۲۹۰ کرسی مجلس شورای اسلامی
۱۴۶ کرسی موردنیاز اکثریت
مشارکت دور اول ۴۰٫۶٪ کاهش[۲]

دور دوم ۸٪ کاهش

  حزب نخست حزب دوم حزب سوم
 
رهبر غلامعلی حداد عادل سید نظام‌الدین موسوی[۴] علی‌اکبر رائفی‌پور
حزب
اتحاد شورای ائتلاف اُمناء صبح ایران
حوزهٔ انتخابات رهبر تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس
انتخابات پیش ۱۷۷ جدید[۵] جدید[۶]
کرسی‌های به‌دست‌آمده ۱۰۷ کاهش
۵۸+۴۹[الف]
۷۹
۱۶+۶۳[ب]
۴۸
۱۲+۳۶[پ]
جناح اصول‌گرایان اصول‌گرایان اصول‌گرایان[۶]

  حزب چهارم حزب پنجم
 
رهبر مصطفی پورمحمدی علی مطهری
حزب
اتحاد شورای وحدت صدای ملت
حوزهٔ انتخابات رهبر تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس
انتخابات پیش جدید[۸] ۱۱[۹]
کرسی‌های به‌دست‌آمده ۱۳
۴+۹[ت]
۰
جناح اصول‌گرایان مستقل[۱۰]

ترکیب ائتلاف‌های پیروز در انتخابات

تعداد کرسی‌های هر استان در مجلس شورای اسلامی

رئیس‌مجلس پیش از انتخابات

محمدباقر قالیباف
پیشرفت و عدالت

رئیس‌مجلس برگزیده

محمدباقر قالیباف
پیشرفت و عدالت

در بین جناح‌های سیاسی، جناح اصول‌گرایان فعالیت انتخاباتی خود را در قالب دو تشکل اصلی خود یعنی شورای ائتلاف و شورای وحدت آغاز کرد.[۱۳] سپس سومین ائتلاف اصول‌گرایان به نام ائتلاف امنا در مخالفت با «پدرخوانده‌های سیاسی»، اعلام موجودیت کرد.[۱۴][۱۵] ائتلاف صدای ملت به سرفهرستی علی مطهری (حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس) در ۵ اسفند اعلام موجودیت کرد.[۱۶]

بخشی از کاندیداها از جمله برخی از نمایندگان فعلی مجلس توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شدند؛ رد صلاحیت‌های گسترده انتقادات پیرامون یکپارچه‌سازی (جریان خالص‌سازی) توسط بخش انتصابی حاکمیت را در پی داشت. میزان مشارکت احتمالاً پایین در انتخابات نیز یکی از موضوعات مهم مورد بحث پیرامون این انتخابات است. سخنگوی ستاد انتخابات کشور تعداد واجدین شرایط رای دهی را ۶۱ میلیون و ۱۷۲ هزار و ۲۹۸ نفر اعلام کرد.[۱۷]

نام‌نویسی

ویرایش

در ۱۲ مرداد ۱۴۰۲ میلیون‌ها پیامک دعوت به کاندیداتوری انتخابات مجلس شورای اسلامی ۱۴۰۲ از طرف وزارت کشور برای بسیاری از مردم ایران فرستاده شد که اقدامی بی‌سابقه بود.[۱۸][۱۹]

ثبت نام اولیه داوطلبان انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی طی مدت یک هفته در ۲۷ مهر تا ۳ آبان ۱۴۰۲ انجام شد.[۲۰] در این دوره ۲۴٫۸۲۹ داوطلب نام‌نویسی کردند که ۱۲ درصد آنها زن بودند. ۱٫۲۱۸ هیئت اجرایی کار انتخابات را انجام می‌دهند و ۴ تا ۱۸ آبان زمان بررسی صلاحیت داوطلبان بوده‌است.[۲۱]

سخنگوی ستاد انتخابات کشور در ۲ بهمن ۱۴۰۲ اعلام کرد که صلاحیت ۱٫۰۱۴ نماینده‌ای که در هیئت‌های اجرایی احراز نشده بودند، تأیید و مجموعاً ۱۲٫۰۳۳ نفر تأیید صلاحیت شدند.[۲۲]

رد صلاحیت‌ها

ویرایش

ستاد انتخابات کشور در روز جمعه ۱۹ آبان از پایان بررسی صلاحیت داوطلبان این انتخابات در هیئت‌های اجرایی خبر داد. رد صلاحیت منتقدان دولت سید ابراهیم رئیسی، چهره‌های میانه‌رو و تعداد معدود اصلاح‌طلبان و چندین نماینده وقت مجلس ایران در رسانه‌ها و روزنامه‌های این کشور واکنش‌های گسترده‌ای پیدا کرد. بسیاری این مسئله را ادامه روند خالص‌سازی خواندند.[۲۳][۲۴]

نمایندگان فعلی

طبق اعلام سخنگوی شورای نگهبان ۲۷۵ نماینده فعلی مجلس برای انتخابات مجلس دوازدهم ثبت نام کرده بودند، از این میان ۲۷ نماینده صلاحیت‌شان تأیید نشده‌است، اسامی این افراد به شرح زیر است:[۲۵]

مشروعیت مجلس

ویرایش

مشارکت پایین

ویرایش

در تاریخ ۱۱ تیرماه ۱۴۰۲ یافته‌های یک نظرسنجی نشان داد که ۵۸ درصد از مردم اصلاً خبر ندارند که امسال انتخابات مجلس برگزار می‌شود.[۲۷] پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور و وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصادی و بروز اعتراضات دی ۱۳۹۶ ایران بسیاری به دلیل ناامیدی از اصلاحات و بهبود شرایط اقتصادی قید شرکت در انتخابات را زدند.[۲۸][۲۹]

بسیاری از کارشناسان که دربارهٔ این انتخابات صحبت کرده‌اند گفته‌اند: «انتخابات دیگر برای مردم ایران مهم نیست و حتی برای مردم ارزش فکر کردن دربارهٔ تحریم یا مشارکت در آن را ندارد.»[۳۰]

سید احمد خاتمی عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری در تاریخ ۶ آذرماه ۱۴۰۲ دربارهٔ مشارکت در این انتخابات گفت: «توطئه آینده دشمنان این است که ۱۱ اسفند را به رفراندوم علیه نظامی اسلامی مبدل کنند، لذا باید هوشیار بود و با حضور در انتخابات به میهن و وطن خدمت کنیم، چون مسئله حضور در انتخابات مسئله اول ماست.»[۳۱][۳۲]

مصطفی کواکبیان، سیاستمدار اصلاح‌طلب در ۱۵ آذرماه ۱۴۰۲ ضمن ارزیابی فضای سیاسی دانشگاه‌ها در آستانه انتخابات مجلس دوازدهم به واگرایی دو طرفه جامعه دانشگاهی و مسئولان از یکدیگر اشاره کرد و گفت: «دانشجویان حتی نمی‌دانند قرار است انتخابات چه زمانی برگزار شود.»[۳۳][۳۴]

علی ربیعی سیاستمدار اصلاح‌طلب در ۲۷ آذرماه ۱۴۰۲ دربارهٔ انتخابات مجلس شورای اسلامی گفت: «هرچه به انتخابات نزدیک‌تر می‌شویم میزان مشارکت درحال کاهش است.»[۳۵]

مصطفی کواکبیان، سیاستمدار اصلاح‌طلب و دبیرکل حزب مردم‌سالاری در ۱ دی‌ماه ۱۴۰۲ گفت: «ما اصلاح‌طلبان برای ورود به انتخابات و لیست دادن کاندیدا نداریم.»[۳۶]

سید یوسف طباطبایی‌نژاد امام جمعه اصفهان دربارهٔ عدم مشارکت مردم در این انتخابات گفت: «اگر آمار تعداد آرا در انتخابات کم باشد، این استنباط را می‌کنند که مردم از حکومت روگردان شده‌اند.»[۳۷]

تحریم انتخابات و تعبیر به رفراندوم نظام جمهوری اسلامی

ویرایش

در پی مشارکت پایین در انتخابات دوره پیشین[۳۸] به‌دلیل نارضایتی مردم از عملکرد نظام جمهوری اسلامی و به دنبال سخنرانی سید علی خامنه‌ای، مشروعیت انتخابات در چهارچوب جمهوری اسلامی زیر سؤال است:

می‌گویند «رأی مردم ربطی به نظام اسلامی و تأیید نظام اسلامی ندارد»! چرا آقاجان؛ حتّی کسانی که ممکن است در دل از نظام اسلامی گله‌مندی هم داشته باشند، امّا وقتی می‌آید در چهارچوب نظام رأی می‌دهد، معنایش این است که این چهارچوب را قبول می‌کند و به آن اعتماد می‌کند و آن را کارآمد می‌داند که در چهارچوب آن دارد حرکت می‌کند.

— سید علی خامنه‌ای، [۳۹][۴۰]

این سخن خامنه‌ای از سوی مخالفان نظام به رفراندوم جمهوری اسلامی برداشت و عدم شرکت در انتخابات، به مخالفت با نظام جمهوری اسلامی در ایران تعبیر گردید. این نکته حتی به سخنرانی و گفتگوهای مسئولان جمهوری اسلامی رسوخ یافت چنانچه مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با انتشار مقاله‌ای با گفتگو با یکی از نمایندگان مجلس تحت عنوان «تلاش خارج نشین‌ها برای تأثیرگذاری و تحریم انتخابات مجلس» اقدام به تحلیل موضوع نمود.[۴۱][۴۲]

نرگس محمدی فعال حقوق بشر که در زندان است در بیانیه‌ای با تحریم این انتخابات رای ندادن در این انتخابات را باعث عدم مشروعیت حکومت دانست:

حریم انتخابات نمایشی در کنار مردم آگاه و سربلند سراسر ایران از سیستان و بلوچستان تا کردستان، از خوزستان تا آذربایجان خواهم بود تا عدم مشروعیت جمهوری اسلامی و شکاف رژیم استبدادی سرکوبگر با مردم را اعلام نماییم.

[۴۳][۴۴]

کلیه ارکان نظام اقدام به تبلیغ گسترده‌ای برای شرکت در انتخابات کردند[۴۵][۴۶] و همچنین اقدام به تهدید اصلاح‌طلبان در خصوص تحریم انتخابات نمودند.[۴۷]

طی یک نظر سنجی که توسط خبرآنلاین منتشر شده و تنهای یک روز بعد از سایت آن حذف و خبر آنلاین اعلام کرد: «در تماس تلفنی از خبرآنلاین خواسته شد تا این خبر را از خروجی خود حذف کند.» در این تماس تلفنی تأکید شده که «انتشار هر گونه نظرسنجی دربارهٔ انتخابات، خلاف مصوبه است». این خبرگزاری ادامه داد معلوم نیست که این ممنوعیت «مستند به کدام مصوبه قانونی است و چنین مصوبه‌ای، خروجی تصمیم کدام نهاد ذیصلاح و تصمیم‌گیر است؟ و چرا تاکنون به رسانه‌ها ابلاغ رسمی نشده و ابلاغ شفاهی و تلفنی، جایگزین ابلاغ رسمی شده‌است؟»[۴۸] به هر روی نتایج این نظرسنجی بازتاب گسترده‌ای یافت. با استناد به نتایج این نظر سنجی، میزان مشارکت در انتخابات اسفندماه ۱۴۰۲ در کل کشور ۳۰ درصد خواهد بود. همچنین در استان تهران میزان مشارکت در حدود ۲۲ درصد و در شهر تهران ۱۵ درصد پیش‌بینی شده‌است. در ماه‌های پیشتر میزان مشارکت در کل کشور ۳۶ درصد پیش‌بینی شده بود.[۴۸] نتایج مشخص می‌کند که پیشتر، از هر دو و نیم نفر یک نفر حاضر به پاسخ گویی به سوالات نظرسنجی بود، اما بعداً از هر ۵ نفر یک نفر پاسخگو بود و در حال حاضر نیز از هر ۸ نفر یک نفر حاضر شده در نظرسنجی شرکت کند.[۴۸]

طحان نظیف، سخنگوی شورای نگهبان، ساعاتی مانده به پایان رأی‌گیری دربارهٔ نرخ مشارکت چنین اظهارنظر کرد: «طبق شواهد درصد مشارکت خوب و حتی نسبت به انتخابات مجلس یازدهم بهتر شده‌است».[۴۹]

نتایج

ویرایش

مشارکت

ویرایش

مجموع آرای اخذ شده در انتخابات ۲۴٬۸۶۱٬۵۴۲ رأی بود که مشارکت ۴۰٫۶٪ را ثبت نمود. این میزان، پایین‌ترین درصد مشارکت در انتخابات‌های مجلس شورای اسلامی بود.[۲] میزان مشارکت در دور قبل ۴۲٫۵٪ بوده‌است. رئیس ستاد انتخابات کشور، تعداد واجدان حق رأی را ۶۱٬۱۷۲٬۲۹۸ نفر اعلام کرده بود.[۵۰]

گفته می‌شود به دلیل سانسور مطبوعات و نبود ناظران مستقل در انتخابات ایران، راستی‌آزمایی آمار شرکت‌کنندگان انجام‌پذیر نیست.[۵۱]

گزارش شد که در برخی از حوزه‌های انتخاباتی آراء باطله اول یا دوم شدند، مقایسه آمار کنونی با دوره‌های قبلی و شمار واجدین شرایط نشان می‌دهد که شمار آرای نامزدها در تهران به شکل چشمگیری از همهٔ دوره‌ای انتخابات مجلس کمتر است.[نیازمند منبع]

ترکیب منتخبان

ویرایش

از بین ۲۹۰ کرسی، تکلیف ۲۴۵ کرسی در دور نخست مشخص شد. جناح اصول‌گرایان با چهار فهرست انتخاباتی در این انتخابات شرکت داشت که بیشترین سهم کرسی‌ها به شورای ائتلاف و کمترین سهم به شورای وحدت رسید. همچنین ۲۷ نامزد پیروز نیز علی‌رغم سابقه اصول‌گرایی، در هیچ‌یک از فهرست‌های اصول‌گرایان حضور نداشتند. جناح اصلاح‌طلبان بدون ارائه فهرست انتخاباتی، ۳۷ کرسی اختصاصی، ۳ کرسی مشترک با شورای ائتلاف، ۴ کرسی مشترک با امناء و ۱ کرسی مشترک با صبح ایران را به دست آوردند. ۳۷ نامزد پیروز دارای هویت مستقل بودند و ۵ کرسی نیز به اقلیت‌های دینی اختصاص یافت. تکلیف ۴۵ کرسی باقی‌مانده از ۲۲ حوزه انتخابیه به دور دوم موکول شد. بیشترین کرسی بلاتکلیف در این انتخابات، مربوط به حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس بود که در آن ۳۲ نامزد برای کسب ۱۶ کرسی به رقابت پرداختند.[۵۲]

در نهایت، شورای ائتلاف توانست با ۵۸ نامزد پیروز اختصاصی، بیشترین موفقیت را در بین فهرست‌های انتخاباتی کسب کرد. پس از شانا، اصلاح‌طلبان با ۴۰ نامزد اختصاصی قرار گرفتند. امناء با ۱۶ نامزد اختصاصی در جایگاه سوم و صبح ایران نیز با ۱۱ نامزد اختصاصی در جایگاه‌های بعدی بودند. نامزدهای اختصاصی صبح ایران در دور دوم انتخابات ناکام ماندند و در هیچ حوزه‌ای، پیروزِ رقابت‌ها نشدند. کمترین نامزدان اختصاصی راه‌یافته به مجلس دوازدهم نیز متعلق به شورای وحدت با ۴ نفر بود. سایر راه‌یافتگان مجلس دوازدهم، مستقل‌ها یا کسانی هستند که نام‌شان حداقل در دو فهرست انتخاباتی مجزا درج شده بود.[۷]

ترکیب جناحی منتخبان[۵۲][۷]
جناح اصلی طبقه‌بندی سهم مجموع جناح
اصول‌گرایان عضو فهرست‌های اصلی
۱۵۴ از ۲۹۰ (۵۳٪)
۱۹۷ از ۲۹۰ (۶۸٪)
خارج از فهرست‌های اصلی
۴۳ از ۲۹۰ (۱۵٪)
اصلاح‌طلبان اختصاصی
۴۰ از ۲۹۰ (۱۴٪)
۴۸ از ۲۹۰ (۱۷٪)
عضو فهرست‌های اصول‌گرا
۸ از ۲۹۰ (۳٪)
مستقل
۴۰ از ۲۹۰ (۱۴٪)
اقلیت‌های مذهبی
۵ از ۲۹۰ (۲٪)
ترکیب فهرست‌های اصول‌گرا[۵۲][۷]
فهرست اشتراک با فهرست‌های دیگر مجموع فهرست
شورای ائتلاف اُمناء صبح ایران شورای وحدت
شورای ائتلاف ۵۸ ۳۳ ۷ ۱ ۱۰۷
۸
اُمناء ۳۳ ۱۶ ۱۵ ۲ ۷۹
۸ و با صبح ایران ۸ و با شانا
صبح ایران ۷ ۱۵ ۱۲ ۱ ۴۸
۸ ۵ و با شورای وحدت ۵ و با امناء
شورای وحدت ۱ ۲ ۱ ۴ ۱۳
۵

واکنش‌ها

ویرایش

مشارکت پایین مردم در انتخابات با استقبال مخالفان جمهوری اسلامی همراه شد و آنان این عدم مشارکت را «آری» مردم ایران به سرنگونی نظام جمهوری اسلامی تلقی کردند.[۵۳] هشتگ «سیرک انتخابات» در فضای مجازی ایران ترند شد.[۵۴] رضا پهلوی، ولیعهد سابق ایران، عدم مشارکت مردم در انتخابات را ستود و نوشت «با اتحادی کم‌نظیر، بزرگ‌ترین نافرمانی مدنی تاریخ خود را رقم زدیم. این بار، اکثریت قاطع ما در کنار هم ایستادیم، و به جای هم‌دستی با قاتلان عزیزان‌مان، بایکوت را انتخاب کردیم.»[۵۵]

یک روز پس از انتخابات در ایران و مشارکت حداقلی مردم در این دوره هر دلار آمریکا در بازار تهران از مرز ۶۰ هزار تومان عبور کرد.[۵۶] ابرام پیلی، معاون نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، روز جمعه ۱۱ اسفند ماه گفت «مردم ایران به خوبی می‌دانند که این انتخابات، صرف نظر از نتایج آن، انتخابات مردمی نیستند؛ و ما هم با آنها هم عقیده‌ایم.»[۵۷] مریم رجوی، رهبر مجاهدین خلق، انتخابات ۱۱ اسفند را «نه بزرگ به دیکتاتوری و رأی مردم ایران به سرنگونی رژیم ولایت فقیه» توصیف کرد.[۵۸]

تحلیل‌گران و نظرسنجی‌ها پیش‌بینی کردند که انتخابات با استقبال روبه‌رو نخواهد شد. برخی نیز پیش‌بینی کردند که این سردترین انتخابات تاریخ ۴۵ ساله جمهوری اسلامی باشد.[۵۹] پیش از آغاز انتخابات، مخالفان سیاسی حکومت از شهروندان خواستند تا این انتخابات را تحریم کنند. در رابطه با موضع گروه‌های مختلف اصلاح‌طلب از قبیل جبهه اصلاحات ایران گزارش‌های ضد و نقیضی منتشر شد. آذر منصوری، دبیرکل جبهه اصلاحات ایران در ایکس (پیش‌تر توییتر) نوشت که سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور پیشین، در انتخابات شرکت نکرده‌است.[۶۰]

در روز انتخابات، رسانه‌های وابسته به حکومت از استقبال مردم خبر می‌دادند. وزارت کشور اعلام کرد به دلیل «ازدحام جمعیت در برخی صندوق‌ها» رای‌گیری تا نیمه‌شب تمدید خواهد شد. با این حال در رسانه‌های اجتماعی ویدئوهایی از حضور کم مردم در مراکز رای‌گیری منتشر می‌شد.[۶۰] در صورتی که نامزد انتخابات مجلس شورای اسلامی به ۲۰ درصد آرای اخذ شده دست پیدا نکند، انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد. عباس جوهری، رئیس ستاد انتخابات تهران، اعلام کرد این احتمال وجود دارد که انتخابات این شهر به دور دوم کشیده شود.[۶۰] انتخابات ۲۱ حوزه انتخابیه از ۱۵ استان هم به دور دوم کشیده شده‌است.[۵۱]

یادداشت

ویرایش
  1. شورای ائتلاف ۵۸ کرسی اختصاصی و ۴۹ کرسی مشترک با سایر فهرست‌ها به دست آورد. از ۴۹ کرسی مشترک، ۳۳ کرسی مشترک با امناء، ۷ کرسی مشترک با صبح ایران، و ۸ کرسی مشترک با هر دو بود و ۱ کرسی نیز مشترک با شورای وحدت به دست آورد.[۷]
  2. امناء ۱۶ کرسی اختصاصی و ۶۳ کرسی مشترک با سایر فهرست‌ها به دست آورد. از ۶۳ کرسی مشترک، ۳۳ کرسی مشترک با شورای ائتلاف، ۱۵ کرسی مشترک با صبح ایران، و ۸ کرسی مشترک با هر دو بود. امناء ۲ کرسی مشترک با شورای وحدت و ۵ کرسی مشترک با شورای وحدت و صبح ایران نیز کسب کرد.[۷]
  3. صبح ایران ۱۲ کرسی اختصاصی و ۳۶ کرسی مشترک با سایر فهرست‌ها به دست آورد. از ۳۶ کرسی مشترک، ۷ کرسی مشترک با شورای ائتلاف، ۱۵ کرسی مشترک با امناء، و ۸ کرسی مشترک با هر دو بود. همچنین ۱ کرسی مشترک با شورای وحدت و ۵ کرسی مشترک با شورای وحدت و امناء نیز به دست آورد.[۷]
  4. شورای وحدت ۴ کرسی اختصاصی و ۹ کرسی مشترک با سایر فهرست‌ها به دست آورد. از ۹ کرسی مشترک، ۱ کرسی مشترک با شورای ائتلاف، ۲ کرسی مشترک با امناء، ۱ کرسی مشترک با صبح ایران و ۵ کرسی مشترک با امناء و صبح ایران به دست آورد.[۷]

منابع

ویرایش
  1. «لیست نهایی شورای ائتلاف و جبهه پایداری منتشر شد». ایرنا. ۶ اسفند ۱۴۰۲.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ Wintour, Patrick (2 March 2024). "Iran election: turnout sinks to record low as polls close". The Guardian.
  3. «جماران با امنا ائتلاف کرد +جزئیات». خبرآنلاین. ۴ اسفند ۱۴۰۲.
  4. ««محمدرضا میرشمسی» رئیس هیئت اجرایی ائتلاف امنا شد». ایرنا. ۲۵ بهمن ۱۴۰۲.
  5. «اُمنا اعلام موجودیت کرد/ مخالف پدرخوانده‌های سیاسی و سهمیه بندی باندی هستیم». ایرنا. ۱۹ بهمن ۱۴۰۲.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ «دو سناریو برای «صبح ایران»». دنیای اقتصاد (۵۹۵۵): ۸. ۳ اسفند ۱۴۰۲. در آخرین حلقه از انشعاب و جدا شدن اصولگرایان از هم، این‌بار جبهه جدیدی به نام جبهه «صبح ایران» با دبیرکلی علی‌اکبر رائفی‌پور در حاشیه نمایشگاه رسانه‌های ایران اعلام موجودیت کرده‌است. جبهه‌ای که به واسطه افراد حاضر در آن و جایگاه دو نفر از آن‌ها از جمله سعید محمد، مشاور رئیس بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، دبیر پیشین شورای عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی دولت سیزدهم و فرمانده اسبق قرارگاه سازندگی خاتم‌النبیاء و محمدرضا غلامرضا، معاون پیشین سیاسی وزارت کشور دولت سیزدهم قابل تأمل است.
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ ۷٫۵ ۷٫۶ طیبی، زهرا؛ ملکی، علی (۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳). «تیپولوژی مجلس دوازدهم». فرهیختگان (۴۱۳۶): ۲ و ۷.
  8. «آغاز گام دوم فعالیت شورای وحدت برای انتخابات ۱۴۰۲». ایرنا. ۲۱ آذر ۱۴۰۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۳.
  9. وزیری، نسرین (۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۵). «اسامی ۲۹۰ نماینده مجلس دهم با گرایش سیاسی‌شان/ لیست امید و مستقل‌ها پیروز هر دو مرحله انتخابات شدند». خبرآنلاین.
  10. مهاجرانی، محمد (۲۹ بهمن ۱۴۰۲). «لیست «صدای ملت» محصول هیچ ائتلافی نیست». خبرگزاری مهر. وی با بیان اینکه لیست «صدای ملت» منتسب به هیچ جناح سیاسی نیست، افزود: این لیست نه مربوط به اصلاح‌طلبان است و نه حتی معتدل‌ها.
  11. «۱۱ اسفند 1402 انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان برگزار می‌شود». عصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۸.
  12. «زمان انتخابات مجلس دوازدهم مشخص شد». شرق. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۸.
  13. فرامرزی، محسن (۱۸ تیر ۱۴۰۲). «آغاز تحرکات انتخاباتی جریان‌های سیاسی برای ورود به بهارستان». ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۳.
  14. «سرلیست‌های اصول‌گرایان». دنیای اقتصاد (۵۹۴۴): ۸. ۱۸ بهمن ۱۴۰۲.
  15. «رقیب جدید شانا و شورای وحدت وارد شد /ائتلاف امنا با شعار «شفافیت» آراء اعلام موجودیت کرد /ردپای الله‌کرم، رسایی و زریبافان در ائتلاف جدید». خبرآنلاین. ۱۹ بهمن ۱۴۰۲.
  16. «فهرست نهایی صدای ملت با سرلیستی علی مطهری: با میانه‌روها و بدون چهره روحانی». عصر ایران. ۵ اسفند ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۲-۲۶.
  17. افخمی، آرین؛ علیزاده، مرتضی (۹ اسفند ۱۴۰۲). «۶۱ میلیون و ۱۷۲ هزار و ۲۹۸ نفر واجد شرایط رای دادن هستند». ایسنا. دریافت‌شده در ۱۱ اسفند ۱۴۰۲.
  18. «ارسال «میلیون‌ها» پیامک دعوت به کاندیداتوری همزمان با نگرانی جمهوری اسلامی از «کم‌رمق» بودن انتخابات مجلس». www.radiofarda.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۰۴.
  19. «کنایه ابطحی به پیامک دعوت به انتخابات مجلس/ مگه راهپیمایی روز قدس که همه رو دعوت کردید؟». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۳-۰۸-۰۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۰۴.
  20. «آخرین آمار ثبت‌نام کنندگان در دوازدهمین دوره انتخابات مجلس». مهر. ۲۸ مهر ۱۴۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ اکتبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۳ ژانویه ۲۰۲۴.
  21. «مهلت ثبت نام انتخابات مجلس به پایان رسید / ثبت‌نام ۲۴ هزار و ۸۲۹ نفر». دنیای اقتصاد. ۳ آبان ۱۴۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۳ ژانویه ۲۰۲۴.
  22. راعی، رویا (۲ بهمن ۱۴۰۲). «تعداد نامزدهای انتخابات مجلس به ۱۲۰۳۳ نفر رسید». ایرنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژانویه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۳ ژانویه ۲۰۲۴.
  23. «ماجرای رد صلاحیت‌ها در ایران؛ «انتقامجویی دولت» یا «خالص‌سازی» سیاسی». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۱ آبان ۱۴۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۱۲ نوامبر ۲۰۲۳.
  24. «اعتراض‌ها به «یکدست‌سازی حاکمیت» از طریق رد صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس». رادیو فردا. ۲۱ آبان ۱۴۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۱۲ نوامبر ۲۰۲۳.
  25. «۲۶ نماینده ردصلاحیت شده مجلس یازدهم سابقه چند دوره حضور در پارلمان را دارند؟ +جدول». خبرآنلاین. ۲۰۲۴-۰۱-۱۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۲۸.
  26. «اسامی ۹ داوطلب تاییدصلاحیت شده دیگر انتخابات مجلس در استان سمنان». ایرنا. ۲ بهمن ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۱ اسفند ۱۴۰۲.
  27. خبرآنلاین (۲۰۲۳-۰۷-۰۲). «یافته‌های یک نظرسنجی/ 58 درصد مردم اصلاً خبر ندارند که امسال انتخابات مجلس برگزار می‌شود». www.khabaronline.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۲-۲۰.
  28. «بادامچیان: اگر مشارکت کم باشد بخاطر عملکرد روحانی است». دیدبان ایران. ۲۰۲۴-۰۱-۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژانویه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۰۳.
  29. «دولت روحانی و عملکرد لاریجانی عامل کاهش مشارکت در انتخابات مجلس یازدهم». مشرق نیوز. ۲۰۲۳-۱۲-۰۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژانویه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۰۳.
  30. «انتخابات دیگر برای مردم مهم نیست». تیتر کوتاه. ۲۰۲۳-۰۸-۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۲.
  31. «احمد خاتمی: دشمن می‌خواهد انتخابات را به رفراندوم علیه نظام مبدل کند». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۳-۱۲-۱۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۲-۱۸.
  32. «احمد خاتمی: دشمنان می‌خواهند ۱۱ اسفند را به رفراندوم علیه نظام اسلامی مبدل کنند». دیدبان ایران. ۲۰۲۳-۱۲-۱۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۲-۱۸.
  33. آفتاب نیوز، اخبار روز ایران و جهان. «فیلم| کواکبیان: دانشجویان حتی زمان برگزاری انتخابات را نمی‌دانند». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۲-۲۰.
  34. Behnegarsoft.com (۲۰۲۳-۱۲-۰۶). «دانشجویان حتی زمان برگزاری انتخابات را نمی‌دانند - بهار نیوز». پایگاه خبری بهار نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۲-۲۰.
  35. خبرآنلاین (۲۰۲۳-۱۲-۱۸). «ابراز نگرانی علی ربیعی از نتایج نظرسنجی‌های انتخاباتی: برخلاف دوره‌های گذشته، هرچه به انتخابات نزدیکتر می‌شویم میزان مشارکت در حال کاهش است». www.khabaronline.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۲-۱۸.
  36. خبرآنلاین (۲۰۲۳-۱۲-۲۲). «کواکبیان: خیلی‌ها گفتند الحمدالله که شما در انتخابات ثبت نام نکردید /کاندیدا نداریم که لیست بدهیم». www.khabaronline.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۲-۲۲.
  37. عصر ایران. «امام جمعه اصفهان: اگر آمار تعداد آرا در انتخابات کم باشد، این استنباط را می‌کنند که مردم از حکومت روگردان شده‌اند». fa. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۰۸.
  38. همتی, فتحعلی; روان بد, امین; حقیقی, علی محمد (2021-11-22). "بررسی علل کاهش مشارکت سیاسی در یازدهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی ایران". مجله پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی. 12 (48): 267–286. ISSN 2008-8035. Archived from the original on 1 February 2024. Retrieved 1 February 2024.
  39. «بیانات مهم رهبر انقلاب دربارهٔ حضور پرشور و حداکثری در انتخابات». خبر آنلاین. ۱۴۰۲-۰۹-۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ فوریه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۲۴.
  40. «گزیده‌ای از بیانات رهبر انقلاب دربارهٔ وظیفه مردم در انتخابات». ستاد انتخابات کشور.[پیوند مرده]
  41. «تلاش خارج نشین‌ها برای تأثیرگذاری و تحریم انتخابات مجلس». مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۲۴.
  42. https://www.radiofarda.com/a/32758421.html
  43. https://www.radiofarda.com/a/narges-mohammadi-nobel-peace-prize-winner-boycott-election-iran/32833498.html
  44. https://bepish.org/fa/node/10421
  45. «تحریم انتخابات اساساً بی‌معنا است». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۳-۰۵-۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۲-۰۱.
  46. «فعال سیاسی: تحریم انتخابات بی اعتنایی به سرنوشت کشور است». www.irna.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ فوریه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۲-۰۱.
  47. «متکی: پرونده افراطی‌ها با تحریم انتخابات بسته می‌شود». خبرگزاری فارس. ۲۰۲۳-۱۲-۲۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ فوریه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۲-۰۱.
  48. ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ ۴۸٫۲ «انتخابات در ایران؛ نگرانی حکومت از احتمال مشارکت حداقلی». دویچه وله. ۱۰ بهمن ۱۴۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ فوریه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۲-۰۱.
  49. «سخنگوی شورای نگهبان: برای اعلام آمار هنوز زود است، اما طبق شواهد درصد مشارکت نسبت به انتخابات مجلس یازدهم بهتر بوده‌است». پایگاه خبری تحلیلی انتخاب. ۱۱ اسفند ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۱ اسفند ۱۴۰۲.
  50. راعی، رویا (۳۰ بهمن ۱۴۰۲). «رئیس ستاد انتخابات کشور: بیش از ۶۱ میلیون نفر واجد شرایط رای‌دهی هستند». ایرنا.
  51. ۵۱٫۰ ۵۱٫۱ «انتخابات مجلس در ۱۵ استان به دور دوم می‌رود». رادیو فردا. ۱۳ اسفند ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۳ اسفند ۱۴۰۲.
  52. ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ ۵۲٫۲ مزروعی، علی؛ طیبی، زهرا (۱۵ اسفند ۱۴۰۲). «اقلیت اصلاح‌طلب، تکثرگرایی در جریان اصول‌گرا». فرهیختگان (۴۰۹۵): ۲.
  53. «واکنش‌ها به انتخابات؛ شاهزاده رضا پهلوی: «سیرک انتخابات» جمهوری اسلامی «فریب بزرگ» است». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۳-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۰۴.
  54. «فراگیر شدن کارزار تحریم «سیرک انتخابات»؛ کاربران: در خانه می‌مانیم و نفس‌های آخر نظام را می‌بینیم». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۲-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۰۴.
  55. «شاهزاده رضا پهلوی: به جای همدستی با قاتلان عزیزان‌مان، بایکوت را انتخاب کردیم». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۳-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۰۴.
  56. «یک روز پس از «انتخابات» در ایران؛ دلار وارد کانال ۶۰ هزار تومان شد». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۳-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۰۴.
  57. رادیوفردا (۲۰۲۴-۰۳-۰۲). «آمریکا: جهان می‌داند که مردم ایران فاقد نفوذ واقعی در صندوق‌های رأی هستند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۰۴.
  58. «ادامه واکنش‌ها به تحریم انتخابات در ایران؛ مریم رجوی: مردم به سرنگونی رژیم ولایت فقیه رای دادند». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۳-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۰۴.
  59. «انتخابات در ایران؛ تمدید مدت رای‌گیری تا نیمه شب به‌رغم مشارکت پایین». بی‌بی‌سی فاسی. ۱۱ اسفند ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۳ اسفند ۱۴۰۲.
  60. ۶۰٫۰ ۶۰٫۱ ۶۰٫۲ ««انتخابات تهران احتمالاً به دور دوم کشیده شود»؛ آرای نامزدهای پیشتاز تهران از همه ادوار مجلس کمتر است». بی‌بی‌سی فاسی. ۱۲ اسفند ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۳ اسفند ۱۴۰۲.