ام‌اس-داس

ام-اس-داس (به انگلیسی: MS-DOS) (کوتاه شدهٔ Micro Soft Disk Operating System) یک سیستم‌عامل تجاری مایکروسافت می‌باشد.

ام‌اس-داس

یک مثال از واسط خط فرمان ام-اس داس مایکروسافت، که نشان می‌دهد که پرونده فعلی، ریشه درایو C است.
توسعه‌دهنده	مایکروسافت
نوشته شده به زبان	اسمبلی اکس۸۶، ویرایش‌های بعدی از سی استفاده کردند.
خانواده	داس
وضعیت توسعه	قطعه‌هایی از آن در ویندوزهای ۳۲ بیتی حفظ شده‌اند.
مدل منبع	متن بسته; متن‌باز برای انتخاب ویرایش‌ها از سال 2018
تاریخ اولین انتشار	۱۲ اوت ۱۹۸۱ (۱۹۸۱-12}})
انتشار پایدار	۸٫۰ (ویندوز ام‌ئی) ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۰ (۲۰۰۰-16}})
مخزن	github.com/microsoft/MS-DOS
روش روزآمدسازی	نصب مجدد
مدیر بسته	ندارد
بن‌سازه رایانش	x86
گونه هسته	یکپارچه
پیش فرض واسط کاربر	خط فرمان، متن بنیان
پروانه	مالکیتی پروانه ام‌آی‌تی (v1.25 & v2.0)
ادامه یافته توسط	ویندوز ان‌تی (به عنوان ویندوز اکس‌پی)
وبگاه رسمی	MS-DOS overview
وضعیت پشتیبانی
ام‌اس داس ۶٫۰ از ۳۱ دسامبر ۲۰۰۱ پشتیبانی نمی‌شود.

تصویری از سیستم‌عامل داس

اولین نسخهٔ ام‌اس-داس در سال ۱۹۸۱ منتشر شد و شامل هشت نسخهٔ اصلی بود. مایکروسافت توسعهٔ ام-اس-داس را در سال ۲۰۰۰ متوقف کرد. ام-اس-داس تک کاربره و تک کاره با خط فرمانی که در سال ۱۹۸۱ برای کامپیوتر شخصی آی‌بی‌ام ایجاد شده بود، منتشر شد. نسخه اصلی DOS توسط یک شرکت کوچک در سیاتل، واشینگتن به منظور کارهای آزمایشگاهی ایجاد شده بود. از آنجا که مایکروسافت قرار بود سیستم‌عاملی برای آی‌بی‌ام تهیه کند بنابراین آن نسخه را خریداری نمود و با توسعه دادنش سیستم عامل مورد نظر برای IBM را نوشت. مایکروسافت بعدها نگارش‌های بالاتری از داس ارائه نمود. این سیستم عامل قابلیت Multitasking نداشته و فقط می‌توانست همزمان یک برنامه را اجرا کند. داس تا مدت‌ها یکی از گسترده‌ترین سیستم‌های عامل محسوب می‌شد. DOS کوتاه شده کلمات Disk Operating System (سیستم‌عامل دیسکی) است. از آنجا که این سیستم بر روی دیسک قرار گرفته و به‌طور مرتب از دیسک سخت برای انجام اعمال مختلف استفاده می‌نماید به این نام معروف شده‌است.

در سال ۲۰۱۸، مایکروسافت کد منبع ام‌اس-داس نسخه‌های ۱.۲۵ و ۲.۰ را در گیت‌هاب منتشر کرد. بر اساس اظهارات مایکروسافت، هدف از این کار عمدتاً برای آموزش و آزمایش با سیستم‌های عامل ابتدایی و همچنین برای این است که برنامه‌نویسان جدید درکی از نحوه کار نرم‌افزارهای سطح پایین به دست آورند. بر اساس گفته‌های مدیر برنامه، ریچ ترنر، نسخه‌های دیگر به دلیل محدودیت‌های مجوز شخص ثالث نمی‌توانند به صورت منبع باز منتشر شوند.

در سال ۲۰۲۴، مایکروسافت کد منبع ام‌اس-داس ۴.۰۰ را در همان مخزن گیت‌هاب منتشر کرد.

اجرای برنامهٔ داس در سیستم عامل ویندوز

برای اجرای برنامهٔ داس در سیستم عامل ویندوز کافی است از منوی استارت ویندوز گزینهٔ Run را انتخاب نمائیم یا اینکه به‌طور همزمان کلیدهای ویندوز (کلیدی در صفحه کلید که علامت لوگوی ویندوز بر روی آن قرار دارد) و کلید R را فشار دهیم (win+R) و سپس در بخش ظاهر شده دستور CMD یا Command را تایپ نموده و دکمه ok یا کلید اینتر را بزنیم تا سیستم عامل داس در ویندوز اجرا شود.البته محیط CMD فقط یک محیط شبیه‌سازی شده داس است و دستورات زیادی از آن به دلیل ویژگی‌های امنیتی حذف و دستورات زیادی به آن اضافه شده‌است.

وظایف سیستم‌عامل DOS

• مدیریت منابع سیستم
• برقرار کردن ارتباط بین کاربر (انسان) و سخت‌افزار (سیستم)
• فراهم کردن امکانات لازم برای کاربر جهت مدیریت فایل‌ها

انواع فایل در سیستم‌عامل dos

• فایل متنی (text file)
• فایل داده (data file)
• فایل اجرایی (executable file)
• فایل دسته ای (batch file)

قوانین نامگذاری فایلها

• نام فایل حداقل یک کاراکتر و حداکثر ۸کاراکتر و پسوند آن حداکثر ۳ کاراکتر است؛ و بین نام فایل و پسوند فایل آن بایست از علامت (.) استفاده شود.
• حروف بزرگ و کوچک A-Zارقام و علایم ۱، {}، <>، ()، &، $ و @ از کارکترهای مجاز در نامگذاری فایل‌ها می‌باشد.
• از کاراکترهای زیر که سیستم‌عامل برای موارد خاصی استفاده می‌نماید نمی‌توان جهت نامگذاری فایل استفاده نمود:

/ \ |: * ? "

• بین کارکترهای نام و نیز پسوند فایل نمی‌توان از فاصله خالی استفاده کرد یا باید نام را در بین دو " قرار داد.

برخی فرمان‌های DOS

فرمان CLS

این فرمان مخفف عبارت Clear screen بوده و با اجرای این فرمان، سیستم عامل DOS صفحه نمایش را پاک می‌کند و اعلان آمادگی سیستم عامل را به سطر اول صفحه نمایش منتقل می‌کند.

فرمان DATE

شکل فرمان به صورت [DATE[mm-dd-yy است و از چپ به راست به ترتیب معرف ماه، روز و سال است. مقادیر مجاز برای تعیین ماه و روز و سال به این شرح است:

  mm از ۱ تا ۱۲
  dd از ۱ تا ۳۱
  yy از ۱۹۸۰ تا ۲۰۹۹

فرمان MD

مخفف عبارت Make Directory به مفهوم ایجاد یک شاخه جدید است و وظیفه آن ایجاد شاخه جدید در مسیری است که با پارامتر path مشخص شده‌است. در اینجا منظور از شاخه همان فولدر یا پوشه می‌باشد.

 path [نام درایوی که می‌خواهید در آن شاخه را ایجاد کنید] MD

فرمان CD

تغییر مسیر به شاخه یا نمایش دادن مسیر جاری فرمان ..CD برگشت به شاخه قبل

فرمان TYPE

نمایش محتوای یک فایل متنی روی صفحه نمایش.

فرمان COPY

نسخه برداری از فایل‌ها. کپی کردن فایل یا فولدر.

فرمان PATH

با استفاده از این فرمان مسیرهایی که سیستم عامل DOS از طریق آن‌ها به جستجوی فایل‌های اجرایی می‌پردازد، تعیین می‌شود.

فرمان REN

با استفاده از این دستور می‌توان نام فایل‌ها را تغییر داد.

فرمان FORMAT

به منظور قالب بندی دیسک‌ها به کار می‌رود. قالب بندی دیسک‌ها به منظور آماده‌سازی آن‌ها برای ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات انجام می‌گیرد.

این دستور باعث پاک شدن اطلاعات هارد دیسک می‌شود.

فرمان RD

برای حذف یک directory (شاخه) به کار می‌رود.

فرمان Prompt

فرمان prompt cmd.exe را تغییر می‌دهد که به صورت ذیل اجرا می‌گردد:

PROMPT [متن]

متن: دستور جدیدی را مشخص می‌کند.

اعلان می‌تواند از کاراکترهای عادی و کدهای ویژه زیر تشکیل شود:

• $ A & (علامت آمپرسند)
• $ B | (خط عمودی)
• $ C ((پرانتز چپ)
• $ D تاریخ کنونی
• $ E کد اسکی (کد ASCII 27)
• $ F) (پرانتز راست)
• $ G> (علامت بزرگتر)
• $ H بک‌اسپیس (پاک کردن کاراکتر قبلی)
• $ L <(علامت کمتر)
• $ N درایو فعلی
• $ P درایو و مسیر فعلی
• $ Q = (علامت برابر)
• $ S (فضا)
• $ T زمان کنونی
• $ V نسخه ویندوز
• $ _ بازگشت باربری و خط فید
• $ $ $ (علامت دلار)

اگر دستور Extensions فعال باشد، دستور PROMPT از کاراکترهای قالب بندی اضافی زیر پشتیبانی می‌کند:

• $ + صفر یا بیشتر علامت (+) علامت + (وابسته به) عمق پشته پوشه PUSHD، یک کاراکتر برای هر یک سطح فشار داد
• $ M نام موجود در شبکهٔ مربوط به درایو فعلی را نمایش می‌دهد اگر درایو فعلی یک شبکه نباشد یک رشته یا کراکتر خالی را نمایش می‌دهد.

نکته

چنانچه بخواهیم لیست کامل دستورها داس را بیابیم می‌توانیم در محیط داس عبارت Help را تایپ نمائیم تا لیست دستورها موجود در داس همراه با عبارت راهنمایی کوچکی در روبروی آن آشکار شود.

همچنین، چنانچه راهنمایی بیشتری در رابطه با هر دستور بخواهیم می‌توانیم همان دستور را با عبارت "/?" در جلوی آن بکار ببریم برای نمونه دربارهٔ دستور کپی برای درخواست راهنمایی دربارهٔ این دستور می‌تواینم عبارت ذیل را تایپ نمائیم:

?/ Copy

تا راهنمایی‌های بیشتری در خصوص این دستور همراه با کلیدها و سوئیچ‌های آن (به زبان انگلیسی) برای ما آشکار گردد. برای نمونه با تایپ دستور بالا (?/ Copy) عبارت ذیل آشکار می‌گردد:

Copies one or more files to another location.

COPY [/D] [/V] [/N] [/Y | /-Y] [/Z] [/L] [/A | /B] source [/A | /B]
     [+ source [/A | /B] [+ ...]] [destination [/A | /B]]

  source       Specifies the file or files to be copied.
  /A           Indicates an ASCII text file.
  /B           Indicates a binary file.
  /D           Allow the destination file to be created decrypted
  destination  Specifies the directory and/or filename for the new file(s).
  /V           Verifies that new files are written correctly.
  /N           Uses short filename, if available, when copying a file with a
               non-8dot3 name.
  /Y           Suppresses prompting to confirm you want to overwrite an
               existing destination file.
  /-Y          Causes prompting to confirm you want to overwrite an
               existing destination file.
  /Z           Copies networked files in restartable mode.
  /L           If the source is a symbolic link, copy the link to the target
               instead of the actual file the source link points to.

The switch /Y may be preset in the COPYCMD environment variable.
This may be overridden with /-Y on the command line.  Default is
to prompt on overwrites unless COPY command is being executed from
within a batch script.

To append files, specify a single file for destination, but multiple files
for source (using wildcards or file1+file2+file3 format).

جستارهای وابسته

• شل داس
• ویندوز
• مایکروسافت
• مدیریت فایل (ویندوز)