آلوسور

آلوسور; محدودهٔ زمانی: ژوراسیک پسین، ۱۵۵ تا ۱۴۵ میلیون سال پیش PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	اسکلت سوارشدهٔ آلوسور فراژیلیس در موزه تاریخ طبیعی سن دیگو
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	خزندگان
بالاراسته:	دایناسورها
راسته:	خزنده‌کفلان
زیرراسته:	ددپایان
تیره:	†آلوسورسانان
زیرخانواده:	†آلوسوریان
سرده:	†آلوسور; مارش، ۱۸۷۷
گونه‌ها
	Allosaurus fragilis†; (مارش، ۱۸۷۷); Allosaurus europaeus†; (متئوس، ۲۰۰۶); Allosaurus jimmadseni†; (لوین و چور، ۲۰۲۰);
مترادف
	Allosaurus agilis; (مارش، ۱۸۷۷); Creosaurus atrox; (مارش، ۱۸۷۸); Allosaurus atrox; (مارش، ۱۸۷۸); Labrosaurus ferox; (مارش، ۱۸۸۴); Allosaurus ferox; (مارش، ۱۸۹۶); Allosaurus whitei; (پیکرینگ، ۱۹۹۶);

آلوسور یا دِگَرسور (نام علمی: Allosaurus) سرده‌ای از دایناسورهای بزرگ گوشت‌خوار از کلاد ددپایان است که بین ۱۵۵ تا ۱۴۵ میلیون سال پیش در اواخر دوره ژوراسیک پسین زندگی می‌کرد. نام آلوسور به معنی «سوسمار متفاوت» می‌باشد که از دو واژه یونانی یعنی آلوس (ἄλλος) به معنای دیگرگون یا دیگر و سوروس (σαῦρος) به معنی مارمولک، گرفته شده‌است. اولین بقایای کشف شده مربوط به این دایناسور در سال ۱۸۷۷ میلادی توسط چارلز مارش توصیف شد. این دایناسور از معروف‌ترین دایناسورهای ددپا است که توجه زیادی را به خود جلب کرد و در بسیاری از فیلمها و مستندها سردسته دایناسورها بوده‌است.

آلوسور یک شکارچی بزرگ دوپا بود، که طول آن به‌طور میانگین ۸٫۵ متر بوده‌است که با احتساب قطعات ریز پیدا نشده می‌تواند به ۱۲ متر نیز برسد. نسبت به پاهای عقبی که بزرگ و نیرومند بودند اندامهای جلویی کوچک و سه انگشتی بودند؛ و بدن با یک دم بزرگ و سنگین تعادل خود را حفظ می‌کرد. در خانواده دیگرخزندگان طبقه‌بندی می‌شود و یک سرده از ددپاهای گوشت‌سوسمار است. این سرده شامل یک طبقه‌بندی پیچیده‌است که مشتمل بر ۳ گونه معتبر و چند گونه مشکوک می‌باشد. قسمت عمده‌ای از بقایای آلوسور از آمریکای شمالی و مقداری هم از پرتغال و احتمالاً تانزانیا بدست آمده‌است. تا میانه قرن بیستم آلوسور به عنوان یک آنتردموس شناخته می‌شد اما مطالعات مفصل بر روی بقایای این جانور باعث شد که به عنوان یک سرده مستقل شناخته شود.

آلوسور یک شکارچی رأس هرم غذایی بود و دایناسورهای گیاه‌خوار معاصر خود را شکار می‌کرده‌است. شکارهای این جانور شامل اورنی‌توپودها، استگوسورها و ساروپودها می‌شده‌است. امروزه برخی شواهد نشان می‌دهند که آلوسورها به صورت گروهی به شکار ساروپودها می‌رفتند، برایشان کمین می‌کردند و از فک بالای خود همانند یک ساطور سود می‌جستند.

توصیف

مقایسه جمجمه‌های سه گونه آلوسور با یکدیگر: آلوسور فراژیلیس (A)، آلوسور جیمدسنی (B) و آلوسور اروپایی (C)

آلوسور یک ددپا (تروپود) بارز بود، جمجمه‌ای بزرگ روی گردنی کوتاه و اندام جلویی کوچک اما قدرتمند داشت. آلوسور فراژیلیس مشهورترین و رایج‌ترین گونه آلوسور است. با متوسط طول حدود ۸٫۵ متر که بزرگ‌ترین نمونه شناخته شده از آن در موزه تاریخ طبیعی آمریکا طولش به حدود ۹٫۷ متر می‌رسد، با وزن تخمینی حدود ۲٫۳ تن. در سال ۱۹۶۷ جیمز مدسن در رساله‌اس در مورد آلوسور با اندازه‌گیری یک سری از استخوان‌ها اشاره می‌کند که طول آلوسور ۱۲ تا ۱۳ متر بوده‌است. مانند همه دایناسورها وزن آلوسور نیز تخمینی است و از سال ۱۹۸۰ بین ۱ تا ۴ تن برای انواع بالغ تخمین زده شده‌است. جان فاستر اشاره می‌کند که وزن ۲ تن برای انواع بالغ عاقلانه به نظر می‌رسد. اما ۱۶۰۰ کیلوگرم تخمین نزدیک‌تری است وقتی اندازه متوسط استخوان‌های ران بررسی می‌شود.

مقایسه اندازه‌های سه گونه آلوسور با انسان

گونه‌های غول‌پیکر زیادی به آلوسور نسبت داده شده‌اند اما در حقیقت این گونه‌ها ممکن است متعلق به سرده‌های دیگر باشد. نزدیک‌ترین گونه آلوسور ماکسیموس است که طولش می‌توانسته به ۱۰٫۹ متر برسد و تنها گونه‌ای است که شامل بزرگ‌ترین آلوسورسانان نیز می‌شده‌است. البته تحقیقات اخیر نشان داده‌است که به یک سرده مجزا از آلوسور با نام ساروفاگاناکس اختصاص دارد. گونه دیگری که به آلوسور نسبت داده می‌شود، آلوسور آمپلکسوس یا ایپانتریاس است که طولش به ۱۲٫۱ متر نیز می‌توانسته برسد. اکتشافات اخیر مربوط به بخشی از اسکلت بدست آمده از معدن سنگ کوه‌های موریسون در نیومکزیکو نشان داده‌است که این آلوسورید بزرگ ممکن است سرده‌ای جدا از آلوسور باشد.

Allosaurus

نوشکارچی

	کیتادانی‌سور

	بزرگ‌دزد

	کارکارودونتوسور

	جیگانوتوسور

	ماپوسور

دوران زندگی

مدل آلوسور فراژیلیس در موزه تاریخ طبیعی وین

فراوانی نسبی سنگواره این جانور در سنین مختلف به دانشمندان این اجازه را داده‌است تا بفهمند این حیوان چگونه رشد می‌کرده یا طول عمرش چقدر بوده‌است. بقایایی از تخم‌های شکسته شده در کلورادو آمریکا احتمالاً متعلق به آلوسور است. تحلیل‌های مربوط به بافت‌شناسی استخوان‌ها نشان می‌دهد که سن آلوسور در حدود ۲۲ تا ۲۸ سال بوده‌است، که این سن با ددپای بزرگ دیگر یعنی تیرانوسور قابل مقایسه‌است. همان تحلیل اشاره می‌کند که آلوسور در ۱۵ سالگی به حداکثر رشد خود می‌رسیده‌است و در هر سال ۱۵۰ کیلوگرم رشد می‌کرده‌است.

بافت مغز استخوان پیدا شده در دایناسورهایی مثل تیرانوسور و تنونتوسور حداقل در یک نمونه از استخوان ساق پای آلوسور که در معدن سنگی پیدا شده‌است، وجود داشته. امروزه این بافت مغز استخوانی تنها در پرندگان ماده‌ای که بر روی تخم‌های خود می‌خوابند یافت شده‌است. وجود این بافت در این آلوسور نشان دهنده جنسیت ماده و رسیدن وی به بلوغ است. شمردن خط رشدش نشان می‌دهد که این آلوسور وقتی مرده‌است ده سال داشته‌است؛ بنابراین آلوسور پیش از اینکه به رشد نهایی برسد بالغ شده و توانایی تولید مثل پیدا می‌کرده‌است.

کشف یک نمونه جوان با پاهای کامل نشان می‌دهد که پاها در جوانان نسبتاً بلندتر بودند؛ و قسمت تحتانی پا (قسمت زیر زانو) نسبتاً از ران بلندتر بودند. این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که جوان‌ترها نسبتاً سریع‌تر بودند و روش شکاری متفاوت از بزرگ‌سالان داشتند. ممکن است شکارهای کوچک را تا کمین‌گاه بزرگ‌سالان تعقیب می‌کردند و آن‌ها را به سمت بزرگ‌ترها رم می‌دادند. استخوان ران در طول رشد بزرگ‌تر و ضخیم‌تر می‌شده‌است و سطح متقاطعش کمتر می‌شده. ماهیچه‌ها کوتاه‌تر می‌شدند و رشد پا آهسته‌تر. این تغییرات نشان می‌دهد جوانان نسبت به بزرگ‌سالان وقتی برای حمله می‌دویدند فشار کمتری احساس می‌کردند.

تغذیه

اسکلت سوارشده آلوسور فراژیلیس نمونه گونه AMNH 5753 در حالت دریدن لاشه آپاتوسور (بالا) و انگاشت چارلز نایت از آلوسور فراژیلیس بر اساس مدل موزه تاریخ طبیعی (پایین)، هر دو اثر اکنون در موزه تاریخ طبیعی آمریکا نگهداری می‌شوند.

پژوهشگران پذیرفته‌اند که آلوسور یک شکارچی فعال حیوانات بزرگ بوده‌است. ساروپودها احتمالاً هم به وسیلهٔ آلوسورها شکار می‌شدند و هم مرده‌خواری می‌شدند. وجود آثار دندان آلوسور بر روی استخوان‌های ساروپود و پیدا شدن دندان آلوسور همراه اسکلت ساروپود این ادعا را تأیید می‌کند. مدرک جالب حمله آلوسورها به استگوسورها یک زخم تا حدی خوب شده روی مهره عقب یک آلوسور است که با آثار زخم بجا مانده از میخهای دم یک استگوسور مشابهت دارد. یا یک زخم "U" شکل بر روی صفحه‌های گردن یک استگوسور که با انحنای آرواره آلوسور مطابقت دارد. گرگوری پاول در سال ۱۹۸۰ اشاره کرده‌است که احتمالاً آلوسور شکارچی ساروپودهای بالغ نبوده‌است، مگر اینکه گروهی شکار می‌کردند. چون ساروپودها بسیار سنگین و بزرگ بودند؛ و جمجمه متوسط و دندان‌های کوچک آلوسور مناسب شکار این جانوران نبوده‌است. احتمال دیگر این است که جوان‌ترها جای بزرگ‌سالان شکار می‌کردند. تحقیقاتی که در سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ انجام گردید جواب دیگری به این پرسش می‌دهد. مقایسه آلوسور با گربه‌های دندان‌خنجری دوران نوزیستی، شباهت‌هایی را نشان می‌دهد، از جمله کاهش ماهیچه‌های آرواره و افزایش ماهیچه‌های گردن و همچنین توانایی بازکردن بسیار زیاد آرواره. به هر حال آلوسور دندان‌های‌خنجری نداشته‌است. اما احتمالاً روش‌های دیگری برای حمله که با ساختار گردن و آرواره سازگار باشد داشته‌است. آلوسور دندان‌های کوچک و تیز اره‌مانند داشته و می‌توانسته شکاف‌های طولی در بدن شکارهای بزرگ ایجاد کند که هدف آن ضعیف شدن قربانی در اثر این زخم‌ها بوده‌است.

اسکلت آلوسور در کنار استگوسور، موزه طبیعت و علم دنور

بر طبق تحقیقات با آنکه جمجمه آلوسور بسیار قوی بود اما نیروی کمی را می‌توانست با گاز گرفتن بر شکار وارد کند. با استفاده از ماهیچه‌های آرواره می‌توانسته‌است قدرتی معادل ۸۰۵ تا ۲۱۴۸ نیوتن را وارد کند، در حالی که یک تمساح ۱۳۰۰۰ نیوتن، یک شیر ۴۱۶۷ نیوتن و یک پلنگ ۲۲۶۸ نیوتن را می‌توانند وارد کنند. اما آرواره می‌توانسته ۵۵۵۰۰ نیوتن نیرو را در طرف مخالف را تحمل کند و نگذارد شکار خود را از آرواره‌اش بیرون بکشد. آلوسور از آرواره‌اش مانند یک تیشه استفاده می‌کرده‌است. آلوسور به شکار حمله می‌کرده، دهانش را باز می‌کرده و گوشت شکار را بدون آسیب به استخوان‌هایش پاره می‌کرده‌است. بر خلاف تیرانوسور که گمان می‌رود توانایی آسیب رساندن به استخوان‌ها را نیز داشته‌است؛ و همچنین ساختار جمجمه آن‌ها نشان می‌دهد که می‌توانسته‌اند روش شکار کردن خود را متناسب با نوع شکار عوض کنند. جمجمه اجازه می‌داد که آلوسور فرزتر از پرنده‌پایان باشد؛ و به حد کافی نیز جمجمه برای آسیب رساندن به شکارهای بزرگی مثل استگوسورها قوی بوده‌است. اما تحقیقات جدید این تحقیقات قدیمی را به چالش کشید وقتی هیچ نمونه معاصری که از دندان‌هایش به صورت یک تیشه استفاده کند یافت نشد؛ و در عوض گفته شد ساختار جمجمه به نحوی بوده‌است که تقلای زیاد شکار باعث آسیب رساندن بیشتر آرواره آلوسور به او می‌شده‌است. اما پژوهشگران اولی می‌گویند آلوسور هیچ مشابهی در دنیای معاصر ندارد و چنین دندان‌های کاملاً مناسب آن شکل حمله‌است. یک نظریه هم این است که آلوسورها فقط یک گاز از ساروپودها می‌زدند و تکه‌ای از گوشت بدنش را جدا می‌کردند به این ترتیب نیاز نداشتند آن را کامل بکشند و همین گازها برایشان کافی بوده و شکار نیز زنده می‌مانده و فرصت بهبود می‌یافته‌است. یک نظریه هم هست که ممکن است آلوسورها مانند گربه‌ایان بزرگ امروزی شکار را با دستانشان می‌گرفتند و چند گاز از گلوی او گرفته و او را می‌کشتند؛ که این فرضیه با حیواناتی که اندام‌های جلوییشان قوی است سازگار است.

شکل جمجمه آلوسور نشان می‌دهد که در نهایت می‌توانسته آرواره‌هایش را ۲۰ درجه باز کند که این کمتر از تمساح‌های امروزی است. مفصل‌های پنجه نشان می‌دهد می‌توانسته با آن‌ها چیزی را چنگ بزند و بگیرد. در نهایت سرعت آلوسور نیز ۳۰ تا ۵۵ کیلومتر در ساعت تخمین زده می‌شود.

رفتار اجتماعی

اسکلت آلوسور فراژیلیس در یادبود ملی ژوراسیک، یوتا

آلوسورها دایناسورهای بزرگ مثل ساروپود را گروهی شکار می‌کردند. رابرت بکر افتادن دندان‌های آلوسور هنگام خوردن و جویدن استخوان‌های شکارهای بزرگ را در این می‌داند که آن‌ها این گوشت را به لانه برای بچه‌های خود می‌بردند؛ و از خوردن شدن این گوشت توسط سایر حیوانات جلوگیری می‌کردند. به هر حال مدارک کمی در مورد زندگی گروهی ددپاها وجود دارد. درگیری‌هایی درون گروهی وجود داشته‌است که گواه آن زخم‌ها و خراش‌های روی جمجمه (فک پایین) آلوسورها است؛ که این درگیریها ممکن است به خاطر محدوده شکار یا منطقه زندگی بوده‌است.

مغز و حواس

تصویرسازی از جمجمه آلوسور جیمدسنی

یک سی‌تی اسکن از جمجمه آلوسور نشان داده که مغز آن مشابه مغز تمساح است. جمجمه تقریباً افقی شکل گرفته و ساختار گوش درونی مانند تمساح است و آلوسور احتمالاً می‌تونسته صداهای با فرکانس پایین را بشنود. پیاز بویایی بسیار بزرگ بود و به نظر می‌رسد که آلوسور می‌توانسته رد بو را به خوبی بگیرد. اگرچه مسافتی که می‌توانسته بو را تشخیص دهد زیاد نبوده‌است.

منابع

Wikipedia contributors, "Allosaurus," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wiki.x.io/w/index.php?title=Allosaurus&oldid=249979519 (accessed November 8, 2008).