الفبای قبطی خطی است که برای نوشتن زبان قبطی کاربرد دارد. گلیف‌های این الفبا براساس الفبای یونانی هستند که توسط حروف الفبای مصری دموتی تکمیل شده‌اند. این خط نخستین خط برای نگارش زبان‌های مصری بود. در حال حاضر چندین الفبای قبطی وجود دارد، زیرا سیستم نوشتاری قبطی ممکن است در بین لهجه‌ها و زیرشاخه‌های مختلف زبان قبطی تفاوت زیادی داشته باشد.

الفبای قبطی
نوعالفبا
زبان‌هازبان قبطی
دورهٔ زمانی۲۰۰ ق. م تاکنون
سامانهٔ مادر
سامانهٔ فرزندنوبی کهن
ایزو ۱۵۹۲۴Copt, 204
جهتچپ به راست
مخفف یونیکدCoptic
دامنه یونیکد
حرف بزرگ حرف کوچک یونیکد بزرگ یونیکد کوچک ارزش عددی نام حرف برابر یونانی برابر لاتین تلفظ صعیدی تلفظ بحیری تلفظ قبطی اخیر[۱] تلفظ یونانی-بحیری[۲]
    ۱ alpha Α, α a [a] [a] [æ, ɑ] [ɐ]
    ۲ wêta, wida Β, β b [β] [β]
(final [b])
[w]
(final [b])
[b, v]
    ۳ gamma Γ, γ g [k]
(واژگان یونانی نشانه‌دار)
, g, ŋ](فقط در وام‌واژه‌های یونانی) , g, ŋ]
    ۴ dalda Δ, δ d [t]
(واژگان یونانی نشانه‌دار)
[d]

(فقط در وام‌واژه‌های یونانی)

, d]
    ۵ aia Ε, ε ə [ɛ, ə]
(ei = [iː, j])
[ɛ, ə] [æ, ɑ] [e̞]
    ۶ (soou '6') استیگما
Ϛ, ϛاستیگما
s͡t
    ۷ zêta, zita Ζ, ζ z [s]
(واژگان یونانی نشانه‌دار)
[z]

(فقط در وام‌واژه‌های یونانی)

[z]
    ۸ ê(i)ta, hada Η, η aa, ê [eː] [e] [æ, ɑ, ɪ] [iː]
    ۹ tida Θ, θ th [t.h] [tʰ] [t] [θ]
    ۱۰ iôta, iauda Ι, ι i [iː, j] [i, j, ə] [ɪ, j] [i,j,ɪ]
    ۲۰ kab(b)a Κ, κ k [k] [kʼ, k] [k] [k]
    ۳۰ lauda, laula Λ, λ l [l] [l] [l] [l]
    ۴۰ mê, me, mi Μ, μ m [m] [m] [m] [m]
    ۵۰ ne, ni, nnê Ν, ν n [n] [n] [n] [n]
    ۶۰ ksi Ξ, ξ ks [ks]

(فقط در وام‌واژه‌های یونانی)

[ks, e̞ks]
    ۷۰ ou, o Ο, ο o [ɔ] [ɔ] [ɔ] [o̞, u]
    ۸۰ bi Π, π p [p] [p] [b] [p]
    Ϥ ϥ ۹۰ fai, fêei, fei قوپا
(ارزش عددی)
f [f] [f] [f] [f]
    ۱۰۰ ro, hro, rô Ρ, ρ r [ɾ~r] [ɾ~r] [ɾ~r] [ɾ~r]
    ۲۰۰ sima, summa, sêma Σ, σ, ς s [s] [s] [s] [s]
    ۳۰۰ dau Τ, τ t [t] [tʼ, t] [d]
(final [t])
[t]
    ۴۰۰ he, ue Υ, υ u [w] (ou = [uː, w]) [ɪ, w] (ou = [u, w]) [i, w, v, u]
    ۵۰۰ phi Φ, φ ph [p.h] [pʰ] [b~f] [f]
    ۶۰۰ khi Χ, χ kh [k.h] [kʰ] [k]
[k, x, ç]
    ۷۰۰ psi Ψ, ψ ps [bs]

(فقط در وام‌واژه‌های یونانی)

[ps, e̞ps]
    ۸۰۰ ô, au Ω, ω ô [oː] [o] [u] [o̞ː]
    ۹۰۰ sampi سمپی
(ارزش عددی)
    Ϣ ϣ šai, šei (ندارد) š [ʃ] [ʃ] [ʃ] [ʃ]
    Ϧ (Ⳉ) ϧ (ⳉ) xai, xei (ندارد) x NA [x] [x] [x]
    Ϩ ϩ hori, hôrei (ندارد) h [h] [h] [h] [h]
    Ϫ ϫ janjia (ندارد) j [t͡ʃ] [t͡ʃʼ, t͡ʃ] [ɟ] [g, dʒ]
    Ϭ ϭ cima (ندارد) c [kʲ] [t͡ʃʰ] [ʃ] [tʃ, e̞tʃ]
    Ϯ ϯ di, †ei (ندارد) ti [tiː] [tʼi, ti, tə] [di] [ti]

حروف برگرفته از دموتی

ویرایش

در قطبی کهن، دربرگیرنده تعداد زیادی نشانهٔ دموتی از جمله تعدادی واژه‌نگاشت بود. کمی بعد آن‌ها به نصف کاهش یافتند چرا که الفبای یونانی بعضی از صداها را پوشش نمی‌داد. حروف باقیمانده شامل موارد زیر هستند:

هیروگلیف دموتی قبطی برابر لاتین
SA
  Ϣ š
f
  Ϥ f
M12
  Ϧ x
F18
Y1
  Ϩ h
U29
  Ϫ j
k
  Ϭ c
D37
t
  Ϯ di

پیوند به بیرون

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. Before the Greco-Bohairic reforms of the mid 19th century.
  2. "The Coptic Language" (PDF). Coptic Orthodox Diocese of the Southern United States.