استان خودمختار قره‌باغ کوهستانی
استان خودمختار قره‌باغ کوهستانی[الف] یک استان خودمختار در درون جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی بود که بیشتر ساکنان آن را ارامنه تشکیل می‌دادند.[۲][۳][۴]
| استان خودمختار قره‌باغ کوهستانی Нагорно-Карабахская автономная область | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| استان خودمختار جمهوری سوسیالیستی شوروی آذربایجان | |||||||||||
| ۱۹۲۳–۱۹۹۱ | |||||||||||
.svg) پرچم
 نشان ملی
| |||||||||||
 | |||||||||||
| مرکز | استپاناکرت | ||||||||||
| منطقه | |||||||||||
• ۱۹۸۹ | ۴٬۳۸۸ کیلومتر مربع (۱٬۶۹۴ مایل مربع) | ||||||||||
| جمعیت | |||||||||||
• ۱۹۸۹ | ۱۸۹٬۰۸۵[۱] | ||||||||||
| تاریخچه | |||||||||||
| نوع | استان خودمختار | ||||||||||
| تاریخچه | |||||||||||
• تأسیس | ۷ ژوئیه ۱۹۲۳ | ||||||||||
• انحلال | ۲۶ نوامبر ۱۹۹۱ | ||||||||||
| |||||||||||
تاریخچه
ویرایشمالکیت بر این منطقه در طول دوران کوتاه مدت استقلال آذربایجان و ارمنستان در سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۲۰ مورد اختلاف دو کشور قرار گرفت. پس از تصرف ارمنستان و آذربایجان توسط شوروی، کاف بیرو (دفتر قفقاز) تصمیم گرفت قره باغ را با مجموعه ای از خودمختاری‌ها در داخل جمهوری سوسیالیستی شوروی آذربایجان قرار دهد. بنابر تصمیم کاف بیرو شهر شوشی به عنوان مرکز اداری این استان خودمختار انتخاب شد.[۵][۶]
در ۷ ژوئیه ۱۹۲۳، استان خودمختار قره‌باغ کوهستانی ایجاد شد و پایتخت به استپاناکرت (که قبلاً خان‌کَندی نام داشت) منتقل شد.[۷] در زمان تشکیل، مساحت این استان ۴۱۶۱ کیلومتر مربع (۱۶۰۷ مایل مربع) بود.[۷] سرشماری سال ۱۹۲۶، جمعیت این منطقه را ۱۲۵۲۰۰ نفر اعلام کرده‌است که ۸۹٫۲ درصد این جمعیت را ارامنه را تشکیل می‌داده‌اند. با این حال، تا سال ۱۹۸۹، درصد جمعیت ارمنی این استان خود مختار به ۷۶٫۹ درصد کاهش یافت.[۸] دلایل کاهش جمعیت ارامنه در این استان عبارت بودند از سیاست مقامات آذربایجان شوروی برای اسکان آذربایجانی‌ها در این منطقه و مهاجرت ارامنه قره باغ به خارج، و همچنین زاد و ولد بیشتر آذربایجانی‌ها نسبت به ارمنی‌ها.[۹]
اگرچه مسئله حاکمیت بر قره‌باغ کوهستانی تا اواسط دهه ۱۹۸۰ به موضوعی جدی تبدیل نشده بود اما روشنفکران ارمنی و رهبران ارمنستان شوروی و همچنین مقامات ارمنی قره باغ چندین بار از مسکو درخواست کردند تا حاکمیت این منطقه به ارمنستان شوروی منتقل شود.[۹] در سال ۱۹۴۵، گریگور هاروتیونیان، رهبر ارمنستان شوروی، از استالین درخواست کرد که این منطقه به ارمنستان شوروی ضمیمه شود که استالین این درخواست را رد کرد.[۹] در سال ۱۹۶۵، سیزده تن از مقامات حزب ارمنی قره باغ در نامه ای به رهبری اتحاد جماهیر شوروی در مورد نوع نگرش مقامات آذربایجان شوروی نسبت به استان خودمختار قره باغ کوهستانی شکایت کردند. بسیاری از مقامات ارمنی قره باغ که خواهان پیوستن به ارمنستان بودند از کار برکنار یا به ارمنستان منتقل شدند.[۹] با ظهور حیدر علی‌اف به عنوان رهبری جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی در سال ۱۹۶۹ باکو تلاش‌های فزاینده ای را برای تشدید کنترل خود بر این منطقه خودمختار به کار برد. در سال ۱۹۷۴–۱۹۷۳ علی‌اف، گورگن ملکومیان دبیر استان خود مختار قره باغ کوهستانی را که در نظر وی یک ملی‌گرای ارمنی بود برکنار کرد و بوریس کوورکوف را به عنوان دبیر استان قره باغ کوهستانی منصوب کرد. کورکوف برخلاف گورگن ملکومیان دبیر قبلی قره باغ کوهستانی که متولد قره باغ بود در ارمنستان متولد شده بود و روابط دوستانه ای با آذربایجان داشت.[۹]
در سال ۱۹۷۷، سرو خانزادیان، نویسنده برجسته ارمنی، نامه‌ای سرگشاده به لئونید برژنف نوشت و خواستار الحاق قره‌باغ به ارمنستان شوروی شد.[۱۰]
تقسیمات اداری
ویرایش
این استان به پنج شهرستان (رایون) یا بخش اداری تقسیم شده بود:
| نام واحد تقسیمات اداری | مساحت (km2)[۱۱][۱۲] | جمعیت[۱۳] |
|---|---|---|
| شهر استپاناکرت | ۱۶ | ۵۶٬۷۰۵ |
| شوشی | ۲۸۹ | ۲۰٬۳۷۴ |
| آسکران | ۹۲۰ | ۲۰٬۹۵۴ |
| مارتاکرت | ۱٬۷۵۰ | ۴۷٬۰۴۷ |
| مارتونی | ۷۷۹ | ۲۸٬۲۰۲ |
| هادروت | ۶۷۹ | ۱۴٬۴۸۷ |
| مجموع: | ۴٬۳۸۸ | ۱۸۷٬۷۶۹ |
درگیری نظامی
ویرایش
درگیری میان ارمنی‌های این استان و دولت سوسیالیستی آذربایجان در سال ۱۹۸۷ آغاز شد. سطح این درگیری در اواخر سال ۱۹۹۱ افزایش یافت و منجر به آغاز جنگ اول قره‌باغ شد. در ۲۶ نوامبر ۱۹۹۱، پارلمان جمهوری سوسیالیستی آذربایجان، خودمختاری استان قره‌باغ را لغو کرد. همچنین تقسیمات اداری استان قره باغ منحل شد، و این سرزمین در بین مناطق خوجاوند، ترتر، گورانبوی، شوشی و کلبجر تقسیم شد.[۱۴] در پاسخ، اکثریت جمعیت ارمنی استان قره باغ اعلام استقلال کردند و جمهوری آرتساخ را تأسیس کردند که این عمل آنها توسط ارمنستان مورد حمایت قرار گرفت.[۱۵][۱۶] امروزه، بیشتر سرزمین‌های استان سابق قره باغ تحت کنترل جمهوری خود خوانده آرتساخ است. آذربایجان در جریان جنگ دوم قره باغ (۲۰۲۰) کنترل بخش جنوبی استان سابق خودمختار قره‌باغ را دوباره به دست آورد.[۱۷]
وضعیت فعلی
ویرایشاز سال ۲۰۲۱، تنها کنترل بخش مرکزی و شمالی استان سابق خود مختار قره‌باغ در دست جمهوری خود خوانده آرتساخ قرار دارد. با این وجود جمهوری آرتساخ توسط هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده‌است و در سطح بین‌الملل استان سابق خود مختار قره‌باغ به عنوان بخشی از سرزمین آذربایجان در نظر گرفته می‌شود.[۱۸] آذربایجان در ۲۶ نوامبر ۱۹۹۱ با لغو قانون خودمختاری استان قره‌باغ، این استان را به عنوان بخشی از خاک این کشور اعلام کرد. از آن زمان تقسیمات اداری این سرزمین در بین مناطق خوجاوند، شوشی، خوجالی، بخش شرقی کلبجر، بخش غربی ترتر تقسیم شد.
جمعیت‌شناسی
ویرایش
تعداد جمعیت و ترکیب قومی قره‌باغ کوهستانی بر اساس سرشماری شوروی در سال‌های ۱۹۲۶–۱۹۸۹
| ملیت‌ها | ۱۹۲۶[۱۹] سرشماری |
٪ | ۱۹۳۹[۲۰] سرشماری |
٪ | ۱۹۵۹[۲۱] سرشماری |
٪ | ۱۹۷۰[۲۲] سرشماری |
٪ | ۱۹۷۹[۲۳] سرشماری |
٪ | ۱۹۸۹[۲۴] سرشماری |
% |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| کل جمعیت | ۱۲۵۱۵۹ | ۱۰۰٬۰۰٪ | ۱۵۰۸۳۷ | ۱۰۰٬۰۰٪ | ۱۳۰۴۰۶ | ۱۰۰٬۰۰٪ | ۱۵۰۳۱۳ | ۱۰۰٬۰۰٪ | ۱۶۲۱۸۱ | ۱۰۰٬۰۰٪ | ۱۸۹۰۸۵ | ۱۰۰٬۰۰٪ |
| ارمنی‌ها | ۱۱۱۶۹۴ | ۸۹٬۲۴٪ | ۱۳۲۸۰۰ | ۸۸٬۰۴٪ | ۱۱۰۰۵۳ | ۸۴٬۳۹٪ | ۱۲۱۰۶۸ | ۸۰٬۵۴٪ | ۱۲۳۰۷۶ | ۷۵٬۸۹٪ | ۱۴۵۴۵۰ | ۷۶٬۹۲٪ |
| آذربایجانی‌ها[۲۵] | ۱۲۵۹۲ | ۱۰٬۰۶٪ | ۱۴۰۵۳ | ۹٬۳۲٪ | ۱۷۹۹۵ | ۱۳٬۸۰٪ | ۲۷۱۷۹ | ۱۸٬۰۸٪ | ۳۷۲۶۴ | ۲۲٬۹۸٪ | ۴۰۶۸۸ | ۲۱٬۵۲٪ |
| روس‌ها | ۵۹۶ | ۰٬۴۸٪ | ۳۱۷۴ | ۲٬۱۰٪ | ۱۷۹۰ | ۱٬۳۷٪ | ۱۳۱۰ | ۰٬۸۷٪ | ۱۲۶۵ | ۰٬۷۸٪ | ۱۹۲۲ | ۱٬۰۲٪ |
| اوکراینی‌ها | ۳۵ | ۰٬۰۳٪ | ۴۳۶ | ۰٬۲۹٪ | ۲۳۸ | ۰٬۱۸٪ | ۱۹۳ | ۰٬۱۳٪ | ۱۴۰ | ۰٬۰۹٪ | ۴۱۶ | ۰٬۲۲٪ |
| بلاروسی‌ها | ۱۲ | ۰٬۰۱٪ | ۱۱ | ۰٬۰۱٪ | ۳۲ | ۰٬۰۲٪ | ۳۵ | ۰٬۰۲٪ | ۳۷ | ۰٬۰۲٪ | ۷۹ | ۰٬۰۴٪ |
| یونانی‌ها | ۶۸ | ۰٬۰۵٪ | ۷۴ | ۰٬۰۵٪ | ۶۷ | ۰٬۰۵٪ | ۳۳ | ۰٬۰۲٪ | ۵۶ | ۰٬۰۳٪ | ۷۲ | ۰٬۰۴٪ |
| تاتارها | ۶ | ۰٬۰۰٪ | ۲۹ | ۰٬۰۲٪ | ۳۶ | ۰٬۰۳٪ | ۲۵ | ۰٬۰۲٪ | ۴۱ | ۰٬۰۳٪ | ۶۴ | ۰٬۰۳٪ |
| گرجستانی‌ها | ۵ | ۰٬۰۰٪ | ۲۵ | ۰٬۰۲٪ | ۱۶ | ۰٬۰۱٪ | ۲۲ | ۰٬۰۱٪ | ۱۷ | ۰٬۰۱٪ | ۵۷ | ۰٬۰۳٪ |
| سایر | ۱۵۱ | ۰٬۱۲٪ | ۲۳۵ | ۰٬۱۶٪ | ۱۷۹ | ۰٬۱۴٪ | ۴۴۸ | ۰٬۳۰٪ | ۲۸۵ | ۰٬۱۸٪ | ۳۳۷ | ۰٬۱۸٪ |
منابع
ویرایش- ↑ (به روسی) НАГОРНО-КАРАБАХСКАЯ АО (1989 г.)
- ↑ Ardillier-Carras, Françoise (2006). Sud-Caucase: conflit du Karabagh et nettoyage ethnique [South Caucasus: Nagorny Karabagh conflict and ethnic cleansing] (به فرانسوی). pp. 409–432.
- ↑ "UNHCR publication for CIS Conference (Displacement in the CIS) – Conflicts in the Caucasus" (به انگلیسی). کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان.
- ↑ Yamskov, A. N. (1991). Ethnic Conflict in the Transcausasus: The Case of Nagorno-Karabakh. Theory and Society (به انگلیسی). Vol. 20. p. 659.
- ↑ "Q&A with Arsène Saparov: No Evidence that Stalin 'Gave' Karabakh to Azerbaijan". armenian.usc.edu. 10 December 2018.
Of all the documents I have seen, there is no direct evidence of Stalin doing or saying something in those 12 days in the summer of 1921 that [resulted in this decision on Karabakh]. A lot of people just assume that since Stalin was an evil person, it would be typical of someone evil to take a decision like that.
- ↑ «Document about creation of Nagorno-Karabakh Autonomous Oblast (in Russian)». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۲۱.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Атлас Союза Советских Социалистических Республик [Atlas of the Union of Soviet Socialist Republics]. Moscow: Central Executive Committee of the USSR. 1928.
The Autonomous Region of Nagorno-Karabakh, which is part of the SSR of Azerbaijan, was formed by the decree of the AzCEC 7 / VI 1923 from Armenian parts of the former Jevanshir, Shulgan, Karyaginsky, and Kubatly uyezds. The territory of the Region is 4.161 sq. km. According to the administrative division on 1 / I of 1927, it is divided into 5 sections or parishes. Its administrative and political center is mountains. Stepanakert (formerly the village of Khankendy). Another city of the Region is Shusha.
- ↑ "All-Union Population Census of 1926. Ethnic composition of the population by regions of the republics of the USSR". demoscope.ru. 1926.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ De Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War. New York and London: New York University Press. pp. 137–140.
- ↑ Sanjian, Ara (6 January 2021). "The Armenian Diasporan Press on Mountainous Karabagh, 1923-1985". entriessas.com. Entries of the Society for Armenian Studies. Retrieved 21 January 2021.
This ‘silence’ was only broken in the Diaspora with the publication of Yerevan-based novelist Sero Khanzadyan’s open letter to the Soviet leader Leonid Brezhnev in 1977, demanding Mountainous Karabagh’s annexation to Soviet Armenia.
- ↑ Азербайджанская ССР - Административно-территориальное деление (به روسی). Baku: Azgoisdat (Азгоиздат). 1979.
- ↑ دانشنامه آذربایجان شوروی
- ↑ "Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей". www.demoscope.ru (به روسی). Retrieved 11 October 2020.
- ↑ Svante Cornell, Turkey and the Conflict in Nagorno Karabakh: A Delicate Balance بایگانی‌شده در ژوئن ۱۰, ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine, in Middle Eastern Studies Journal Vol 34, No. 1 (London: Frank Cass Publications, January 1998), pp. 51–72
- ↑ Oskanian, Kevork (29 September 2020). "Nagorno-Karabakh: are Armenia and Azerbaijan sliding towards all-out war?". The Conversation (به انگلیسی). Retrieved 2020-10-19.
- ↑ Minasyan, Karen (2 October 2020). "Why Nagorno-Karabakh? The history (both ancient and modern) that fuels the deadly conflict between Armenia and Azerbaijan". meduza.io. Retrieved 2020-10-19.
- ↑ "Report: The Anatomy of Genocide – Karabakh's Forty-Four Day War". persecution.org. Retrieved 24 May 2021.
- ↑ Department Of State. The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs. "1993 UN Security Council Resolutions on Nagorno-Karabakh". 2001-2009.state.gov (به انگلیسی). Retrieved 2020-10-19.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по регионам республик СССР Демоскоп
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1939 года. Распределение городского и сельского населения областей союзных республик по национальности и полу Демоскоп
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Городское и сельское население областей республик СССР (кроме РСФСР) по полу и национальности Демоскоп
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года. Городское и сельское население областей республик СССР (кроме РСФСР) по полу и национальности Демоскоп
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года. Городское и сельское население областей республик СССР (кроме РСФСР) по полу и национальности Демоскоп
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года.Распределение городского и сельского населения областей республик СССР по полу и национальности Демоскоп
- ↑ according to the 1926 census were designated as "Turkic people"
پانویس
ویرایش- ↑ روسی: Нагорно-Карабахская автономная область, НКАО; ترکی آذربایجانی: Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti, DQMV; ارمنی: Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ, ԼՂԻՄ
پیوند به بیرون
ویرایش