حسین فردوست
حسین فردوست (۲ اسفند ۱۲۹۶ – ۲۸ اردیبهشت ۱۳۶۶) ارتشبد نیروی زمینی شاهنشاهی ایران، رئیس دفتر ویژهٔ اطلاعات از ابتدای تأسیس در ۱۳۳۸، قائم‌مقام ساواک طی سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۲، رئیس سازمان بازرسی شاهنشاهی از ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ و یکی از برجسته‌ترین و مؤثرترین چهره‌های اطلاعاتی دوران حکومت پهلوی و همدرس و دوست صمیمی دوران کودکی و نوجوانی محمدرضا پهلوی بود.[۲][۳]
حسین فردوست | |
|---|---|
 ارتشبد فردوست | |
| زاده | ۲ اسفند ۱۲۹۶ تهران |
| درگذشته | ۲۸ اردیبهشت ۱۳۶۶ (۷۰ سال) تهران |
| مدفن | بهشت زهرا |
| شاخه نظامی | ارتش شاهنشاهی ایران |
| درجه | ارتشبد |
| یگان | نیروی زمینی شاهنشاهی ایران ساواک |
| فرماندهی | رئیس دفتر ویژهٔ اطلاعات رئیس سازمان بازرسی شاهنشاهی |
| همسر(ان) | طلا[۱] |
| فرزندان | ۱ |
| خویشاوندان | سیف‌الله فردوست[نیازمند منبع] |
زندگی
ویرایشحسین فردوست از دوران کودکی به عنوان دانش آموز دبستان نظام وارد کلاس مخصوصی شد (۱۳۰۴) که رضا شاه برای ولیعهدش محمدرضا پهلوی ترتیب داده بود. رضا شاه که تمایل داشت در کنار فرزندش دوست و همبازی درسخوانی باشد، فردوست را مورد توجه خاص قرارداد و او به دربار راه یافت. بدینسان فردوست از کودکی نزدیکترین دوست محمدرضا شاه و محرم اسرار او شد. با عزیمت محمدرضا پهلوی به سوییس برای تحصیل در کالج له‌روزه فردوست تنها همکلاسی بود که با او به‌طور رسمی اعزام شد و طی این سال‌ها همچنان صمیمی‌ترین یار محمدرضا شاه بود. طی این سال‌ها این رابطه متقابل تعمیق یافت و چنان پیوندی پدید شد که گویی فردوست جزء مکملی از شخصیت و زندگی محمدرضا شاه است. با آغاز پادشاهی محمد رضا شاه، فردوست همچنان در کنار او بود و این رابطه چنان بود که شاه در کتاب مأموریت برای وطنم تنها کسی را که دوست خود معرفی کرد فردوست بود: «در آن موقع دوست صمیمی من پسری بود به نام حسین فردوست که پدرش ستوان ارتش بود. حسین در دوران تحصیل در سوییس با من همدرس بود و بعد هم با درجه سرهنگی سمت استادی دانشکده افسری را عهده‌داری می‌کند و فعلاً در گارد شاهنشاهی مشغول انجام وظیفه‌است».
فردوست در سال ۱۳۳۸ رئیس دفتر ویژهٔ اطلاعات شاه بود که فعالیتهای مقام‌های مملکتی و درباری را به خصوص دربار را به شاه گزارش می‌داد. در سال‌های ۱۳۴۰–۱۳۵۰ قائم‌مقام ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) و در سال‌های ۱۳۵۰–۱۳۵۷ همزمان با ریاست دفتر ویژه اطلاعات،[۴] رئیس سازمان بازرسی شاهنشاهی بود.[۵] وی همچنین مسئول یک سازمان مخفی به نام بازرسی حزب رستاخیز بود که از استواران بازنشسته نظامی با بودجه سالانه حدود سی میلیون تومان برای روز مبادا تشکیل شده بود اما هیچ وقت از آن استفاده نشد.[۶]
| عنوان یا درجه | سال | سن | توضیحات |
|---|---|---|---|
| دانش آموز دبستان | ۱۳۰۴ | ۸ | همکلاسی محمدرضا پهلوی در دبستان نظام |
| دانش آموز دبیرستان | ۱۳۱۰ | ۱۴ | همکلاسی محمدرضا پهلوی در کالج دبیرستان لُه روزه سوئیس |
| دانشجو | ۱۳۱۵ | ۱۹ | هم دانشکده ای محمد رضا پهلوی در دسته اولِ گروهانِ دانشکده افسری |
| ستوان دوم | ۱۳۱۷ | ۲۱ | فرمانده یکی از دسته‌های موجود در لشکر یکم تهران |
| ستوان یکم | ۱۳۱۹ | ۲۳ | فرمانده یکی از گروهان‌های موجود در لشکر یکم تهران |
| ۱۳۲۰ | ۲۴ | آجودان و منشی مخصوص محمدرضا پهلوی | |
| سروان | ۱۳۲۳ | ۲۷ | |
| سرگرد | ۱۳۲۷ | ۳۱ | |
| ۱۳۲۸ | ۳۲ | مسئول تکمیل و ارتقا و تشکیل گارد جاویدان و اولین فرمانده گارد جاویدان در زمان محمدرضا پهلوی | |
| ۱۳۲۹ | ۳۳ | فرمانده گردان پیاده در دانشکده افسری | |
| سرهنگ دوم | ۱۳۳۱ | ۳۵ | اعزام به فرانسه برای دوره دکترای حقوق |
| ۱۳۳۲ | ۳۶ | استاد دانشکده افسری | |
| سرهنگ | ۱۳۳۴ | ۳۸ | |
| ۱۳۳۸ | ۴۲ | رئیس دفتر ویژه اطلاعات | |
| سرتیپ | ۱۳۴۰ | ۴۴ | قائم مقام ساواک |
| سرلشکر | ۱۳۴۵ | ۴۹ | |
| سپهبد | ۱۳۵۰ | ۵۴ | رئیس سازمان بازرسی شاهنشاهی |
| ارتشبد | ۱۳۵۵ | ۵۹ | |
| --- | ۱۳۵۷ | ۶۱ | زندگی مخفیانه |
| --- | ۱۳۶۲ | ۶۶ | دستگیر شد |
| --- | ۱۳۶۶ | ۷۰ | درگذشت |
فردوست و انقلاب ۱۳۵۷
ویرایشرفتار و مواضع ارتشبد فردوست در زمان حوادث سال‌های ۱۳۵۶–۱۳۵۷، به انقلاب ۱۳۵۷ و سرنگونی سلسله پهلوی کمک کرد، شایعاتی را دربارهٔ وی بر سر زبان‌ها انداخت. فردوست در خاطراتش عملکرد خود علیه حکومت پهلوی در زمان اوجگیری انقلاب را تأیید می‌کند. ازجمله، فردوست در صدور اعلامیهٔ بی‌طرفی ارتش در صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، نقش تعیین‌کننده داشت.[۷] در وفاداری او به خاندان پهلوی و همچنین نخست‌وزیر وقت (شاپور بختیار) ابهام‌هایی وجود دارد. کتاب خاطرات فردوست با نام «ظهور و سقوط سلطنت پهلوی» در ۲ جلد توسط انتشارات مؤسسهٔ اطلاعات و مؤسسهٔ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی منتشر شده‌است. در جلد دوم کتاب، تصاویری از رجال پهلوی مشاهده می‌شود.[۸]حسن طوفانیان او را جاسوس انگلستان می داند که با چراغ سبز انگلیس باعث فریب و سقوط محمدرضا پهلوی شد.[۹] حسن علوی‌کیا از بنیانگذاران ساواک او را فردی مرموز معرفی می کند که هیچ وقت بیرون آفتابی نمیشد و دستوراتش را با مداد مینوشت تا بعدا پاک کردنش ممکن باشد. به گفته علوی‌کیا ناصر مقدم که منصوب فردوست در ساواک بود به همراه عباس قره‌باغی هر دو از دوستان نزدیک فردوست بودند که همیشه با هم جلسه داشتند و رابطه شان را قطع نکردند.[۱۰]
درگذشت
ویرایشفردوست پس از انقلاب به صورت پنهان در ایران و در تهران زندگی می‌کرد وی در آبان ۱۳۶۲ در خانه پدری‌اش نزدیک میدان انقلاب توسط نیروهای اطلاعاتی دستگیر شد. او سرانجام در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۶۶ درحالی که ۴ سال در بازداشت به سر می‌برد و به نگارش کتاب خاطرات خود می‌پرداخت در ۷۰ سالگی و بر اثر سکتهٔ قلبی درگذشت و در بهشت زهرا (قطعهٔ ۱۰۸، ردیف ۵۵، شماره ۲۵) به خاک سپرده شد.[۱۱]
جستارهای وابسته
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ https://iranhistory.net/fardoust/
- ↑ «Tortured Confessions». publishing.cdlib.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۸.
- ↑ Abrahamian, Ervand (1993). Khomeinism: Essays on the Islamic Republic. Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 0-520-08503-5.
- ↑ فردوست، حسین. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی. انتشارات اطلاعات ۱۳86 جلد اول.
- ↑ «مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی». psri.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۷.
- ↑ تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با محمد باهری نوار شماره ۲۹
- ↑ فربد، ناصر (۱۳۸۳). نقش ارتش در تحولات تاریخی ایران. موسسه پژوهشی و انتشاراتی کومش/موضوع: ایران- ارتش- تاریخ، ایران- ارتش- فعالیتهای سیاسی
- ↑ «ظهور و سقوط سلطنت پهلوی». همشهری آنلاین. ۲۰۱۴-۰۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۹.
- ↑ تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با حسن طوفانیان نوار شماره ۷
- ↑ تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با حسن علوی کیا نوار شماره ۲
- ↑ «حسین فردوست درگذشت». بولتن نیوز. ۱۳۹۰-۰۲-۲۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۷.
منابع
ویرایشAbrahamian, Ervand, Tortured Confessions, (University of California Press, 1999)*
فردوست، حسین. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی. انتشارات اطلاعات ۱۳۷۰ جلد اول صفحه‌های ۱۷ و ۶۲۵.
پیوند به بیرون
ویرایش