ارتباط گروه خونی و کووید ۱۹

ارتباط گروه خونی و کووید ۱۹ (به انگلیسی: Relationship between blood group and Covid 19) مجموعه تحقیقاتی است که باعث شد محققان ژن‌های هزاران بیمار که به کووید ۱۹ آلوده شده بودند را در جهان بررسی نمایند و در اولین تحقیق که توسط پژوهشگران ووهان چین بر گروه خونی بیماران بیماری کروناویروس ۲۰۱۹ انجام دادند به این نتیجه رسیدند که احتمال شدت یافتن بیماری در افراد دارای گروه خونی A بیشتر از افراد با گروه خونی O است.[۱][۲] شایان ذکر است مابقی گروه‌های خونی مابین این دو گروه به عنوان بیشترین و کمترین میزان احتمال شدت یافتن بیماری قرار خواهند گرفت.

دومین تحقیق و تحلیل که نتایج آن در ژورنال پزشکی نیوانگلند منتشر شده است، رابطه سببی میان نوع گروه خونی و بیماری شدید کووید ۱۹ را ثابت نمی‌کند اما تاییدکننده نتایج بررسی قبلی پژوهشگران چینی دربارهٔ رابطه گروه خونی و بیماری شدید کرونا است.[۳]

مقالات منتشر شده توسط محققان دیگر کشورها بر اساس تحقیقات بعدی نتایج منتشر شده توسط محققان چینی را تأیید نکرده و اعلام نمودند رابطه مشخص و معنی داری در خصوص ارتباط گروه‌های خونی و شدت بیماری کووید ۱۹ را مشاهده ننموده‌اند.

بیماری کروناویروس ۲۰۱۹

ویرایش

کووید ۱۹ اولین بار در دسامبر ۲۰۱۹ از چین شروع به گسترش کرد،[۴] علائم غالب این بیماری عفونی، پنومونی و نارسایی تنفسی است که علائم گزارش شده در اپیدمی سندرم تنفسی حاد را در سال ۲۰۰۳ تکرار می‌کند.[۵][۶] درک چگونگی انتقال این عفونت، نقش اساسی در ارزیابی پتانسیل همه‌گیری آن که ممکن است در آینده پایدار باشد، ایفا می‌کند.[۷] تفاوت نرخ شیوع بیماری در جوامع و جغرافیاهای مختلف باعث شد تا تحقیقات متعددی دربارهٔ عوامل مؤثر بر ابتلا و مرگ و میر ناشی از بیماری صورت پذیرد؛ این تحقیقات، نقش الگوهای مختلفی مانند دما و رطوبت، دیابت، فشار خون بالا، سن، چاقی، جنسیت، مصرف سیگار، بیماری‌های مزمن قلبی-عروقی و … را در ابتلا به این بیماری مشخص نمود؛[۸][۹] علاوه بر موارد ذکر شده، سابقه جغرافیایی عفونت‌های گذشته در نسخه قدیمی کروناویروس توانست به درک ناهمگونی مشاهده شده در ابتلای افراد در مناطق مختلف کمک کند.[۱۰][۱۱] وجود ارتباط بین گروه خونی و ابتلا به بعضی از بیماری‌ها سبب شد تا وجود یا عدم وجود این ارتباط با کووید ۱۹ نیز بررسی گردد.[۱۲] به‌طور خاص، برخی از گروه‌های خونی حساس به برخی از ویروس‌هایی، از جمله کرونا ویروس و نوروویروس، شناخته شدند.[۱۳][۱۴] گلیکوزیل ترانسفرازهای گروه‌های خونی A و B همچنین نوع فرایند گلیکوزیلاسیون بر تعداد زیادی از انواع سلول‌ها، از جمله سلول‌های اپیتلیال در دستگاه تنفسی و تکثیر ذرات ویروسی، تأثیر گذار بوده و سبب تفاوت‌ها در نرخ ابتلا به بیماری در گروه‌های خونی مختلف شده است.[۱۵]

اخیراً برخی از محققان دریافتند که گروه‌های خونی ABO خطر متفاوتی را در ابتلا به SARS-CoV-2 همانند نسخهٔ قبلیش، SARS-CoV، دارند.[۱۶][۱۷]

انواع گروه خونی

ویرایش
طبقه‌بندی اساسی گروه خونی[۱۸][۱۹]
طبقه‌بندی ABO Rh منفی Rh مثبت
آنتی‌ژن A و B -AB +AB
آنتی‌ژن A -A +A
آنتی‌ژن B -B +B
فاقد آنتی‌ژن A و B -O +O

گروه خونی به معنای وجود یا عدم وجود نوعی از آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌ها بر سطح گلبول‌های قرمز است. این مسئله، یک نوع ویژگی انتسابی (ارثی) است و دو نوع طبقه‌بندی اصلی دارد؛ مهم‌ترین طبقه‌بندی، طبقه‌بندی ABO است که بر اساس آن چهار گروه خونی اصلی «AB ,B ،A و O» وجود دارد[۲۰][۲۱] و طبقه‌بندی دیگر عامل ارهاش آنتی‌ژن D است که به دو نوع مثبت (دارای آنتی‌ژن D) و منفی (فاقد آنتی‌ژن D) تقسیم می‌شود. هر چند گروه خونی‌های شناخته شده در آخرین برآورد، سال ۲۰۱۹، به ۴۱ عدد می‌رسد اما به دلیل نادر بودن، در تقسیم‌بندی‌های اصلی قرار نمی‌گیرند. (مانند گروه خونی بنبئی)[۲۲][۲۳]

ارتباط گروه خونی و بیماری‌ها

ویرایش

هر کدام از گروه‌های خونی به دلیل دارا بودن نوع خاصی از ژن و آنتی‌ژن تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند، مطالعات صورت گرفته نشان داد نوع ژنومِ انواعِ مختلفِ گروه‌های خونی ABO مشخص کننده فعالیت آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE),[۲۴] تعداد گلبول‌های قرمز خون،[۲۵] غلظت هموگلوبین خون (هماتوکریت)[۲۶][۲۷] و فاکتور فون ویلبراند[۲۸] است؛ این موارد می‌تواند عوامل تعیین‌کننده ای در ابتلا به بیماری‌هایی مانند سکته قلبی،[۲۹] بیماری عروق کرونر،[۳۰] سکته مغزی ایسکمیک،[۳۱] دیابت نوع ۲،[۳۲] ترومبوآمبولی وریدی[۳۳] و کووید ۱۹ باشد[۳۴]؛ به عنوان مثال، انعقاد خون یک عامل رایج و خطرناک در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ است[۳۵][۳۶] که می‌تواند با ایجاد لخته‌های خونی سبب انواع سکته و مرگ شود.[۳۷] همچنین متاآنالیز تحقیقاتی در سال ۲۰۱۲ مشخص نمود، «داشتن گروه خونی غیر O» از مهم‌ترین عوامل ابتلا به ترومبوآمبولی وریدی است.[۳۸][۳۹]

تاریخچه تحقیقات

ویرایش

نخستین بار محققان چینی در بررسی و تحقیق روی نتایج آماری بیماری کووید ۱۹ به این نتیجه رسیدند که شدت نارسایی‌های تنفسی در بیماران با گروه‌های خونی خاصی بیشتر است که بعد از پاندمی ویروس کرونا مورد توجه دانشمندان آلمانی و نروژی قرار گرفت.[۴۰]

ووهان چین

ویرایش

در ۱۷ مارس ۲۰۲۰، درست زمانی که ویروس کووید ۱۹ در انگلستان به پاندمی تبدیل شد میل آنلاین (به انگلیسی: MailOnline) گزارش داد که محققان چینی دریافتند که افراد دارای گروه خونی A به‌طور قابل توجهی بیشتر O به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند.

این مطالعه در ووهان همچنین نشان داد که افرادی که دارای خون نوع A هستند بیشتر در اثر COVID-19 می‌میرند.

در آمار جمعیتی عمومی این تحقیق خون O (۳۴٪) و A (۳۲٪) بوده است.

با این حال، در بیماران کووید ۱۹، افراد با گروه خونی O فقط ۲۵٪ و گروه خونی A را ۴۱٪ تشکیل می‌دادند.

افراد دارای خون O در این تحقیق یک چهارم (۲۵ درصد) مرگ و میر را تشکیل می‌دهند. درحالی که پراکندگی گروه خونی O در مردم ووهان ۳۲ درصد است.

این تحقیق بر اساس ۲۱۷۳ نفری که آزمایش آنها مثبت بود، از جمله ۲۰۶ نفری که پس از ابتلا به ویروس فوت کردند، از سه بیمارستان در هوبئی ارزیابی شد.

دانشگاهیان داده‌های بیماران مبتلا در ووهان را با ۳۶۹۴ فرد غیر آلوده در همان منطقه مقایسه کردند.

از ۲۰۶ بیمار در این مطالعه که فوت کردند، ۸۵ نفر دارای خون نوع A بودند، معادل ۴۱ درصد از کل مرگ‌ها و ۵۲ نفر فوتی دارای گروه خونی O بودند که ۲۵ درصد مرگ را تشکیل می‌داد.

ارقام مربوط به همه مبتلایان، به ترتیب ۲۶ و ۳۸ درصد برای نوع O و نوع A است.[۴۱]

کانادا

ویرایش

در نوامبر سال ۲۰۲۰، میل آنلاین مجدداً گزارشی از یک مطالعه مشابه منتشر کرد که نشان داد افراد با خون نوع A بیشتر در معرض خطر هستند.

محققان مؤسسه علوم ارزیابی بالینی در تورنتو کانادا ۲۲۵۵۵۶ نفر را که بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۹ آزمایش خون و یک سواب Covid در سال ۲۰۲۰ انجام داده‌اند را مورد بررسی قرار دادند.

مطالعه نشان داد که افراد دارای گروه خونی O مشخصا ۱۲ درصد کمتر از سایر گروه‌های خونی به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند.

همچنین مشخص شد که افراد با گروه خونی ارهاش منفی (-A-, B-، AB و -O) به‌طور متوسط ۲۱ درصد کمتر از افراد با نوع مثبت به ویروس مبتلا می‌شوند.

همچنین افرادی که دارای گروه خونی O یا خون منفی هستند نیز به ترتیب ۱۳ و ۱۹ درصد کمتر به علائم شدید دچار شده یا می‌میرند.[۴۱]

انگلستان

ویرایش

نتایج تحقیقات در انگلستان، حاکی از این بود که حدود ۱۵ درصد از افرادی که گروه خونی منفی دارند و تقریباً نیمی از آنها (حدود ۴۸ درصد) از نوع O هستند.

از هر هشت نفر یک نفر (۱۳ درصد) -O است که ۲۶ درصد کمتر دچار عفونت می‌شوند و ۲۸ درصد کمتر دچار علائم شدید یا مرگ می‌شوند.[۴۱]

انجمن قلب مرکزی آمریکا

ویرایش

در ۵ آوریل ۲۰۲۱ جفری آندرسون از انستیتوی قلب مرکز پزشکی آمریکا واقع در ایالت سالت لیک سیتی (به انگلیسی: the Intermountain Medical Center Heart Institute in Salt Lake City,) با تحقیق روی ۱۰۰ هزار فرد که در فاصله زمانی میان ماه‌های مارس و نوامبر ۲۰۲۰ به کووید-۱۹ مبتلا شده بودند و آنالیز نتایج آماری، با انتشار مقاله‌ای[۴۲] اعلام نمودند هیچ نتیجه تحلیلی آماری که نشان دهنده تأثیر گروه خونی بر ریسک ابتلا و وخامت بیماری کویید ۱۹ باشد مشاهده نکردند و البته تأثیر عوامل دیگر محیطی بر اختلاف آماری را رد نکرده و همچنین اعلام نمودند دلیلی بر رد تحقیقات پیشین و اینکه چرا چنین نتیجه‌ای در تحقیقات دیگر یافت شده پیدا نکردند.[۴۳][۴۲]

همچنین پذیرفته‌اند تفاوت‌های ژنتیکی، جغرافیایی و واریان‌ها صرفاً مختلف ممکن است منجر به دریافت اطلاعات انحرافی شود که بیانگر این است که برخی از گروه‌های خونی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کرونا قرار دارند.[۴۳][۴۲]

ایران

ویرایش

در ۱۵ مارس ۲۰۲۱ چهار تن از استاتید و دانشجویان دانشگاه پزشکی گیلان با انتشار یک مقاله[۴۴] نتیجه تحقیقات خود بر روی سوابق پزشکی بیماران کووید ۱۹ در بیمارستانهای زیر مجموعه این دانشگاه را منتشر و در طی آن با توجه به آنالیز آماری پرونده‌های کامل (پرونده‌های دارای نقص حذف شدند) و با توجه به فاکتور پراکندگی و آمار گروه‌های خونی در جمعیت بومی اعلام کردند که هیچ نشانه معنا داری از میزان ابتلا به کووید ۱۹ و گروه خونی افراد شناسایی نشد و هیچ نشانه مشابهی با مقاله منتشره ووهان چین مشاهده نشده است و تنها فاکتوری مشخص که البته برای نتیجه قطعی قابل استفاده نمی‌باشد این است که بیماران مبتلا به ویروس کویید ۱۹ بیشتری با ارهاش مثبت ثبت شده‌اند.[۴۵][۴۴]

نتیجه برای گروه‌های خونی متفاوت

ویرایش

در نخستین روزهای شیوع کووید ۱۹ در چین، محققان چینی که تحقیقات زیادی برای شناسایی این ویروس نوپدید آغاز کرده بودند، اعلام کردند که ممکن است بعضی گروه‌های خونی بیشتر یا کمتر در معرض خطر ابتلا به کووید ۱۹ باشند.[۴۶]

بر اساس این تحقیق، افراد دارای گروه خونی A بیشترین و افراد دارای گروه خونی O کمترین آمار بستری در بیمارستان را داشتند، نتیجه اینکه افراد دارای گروه خونی A در برابر کروناویروس آسیب‌پذیرتر هستند. بقیه گروه‌های خونی در بین این دو گروه قرار دارند.[۴۷][۴۸]

نتیجه این مطالعات می‌گوید: بر اساس بررسی‌هایی که روی ۲ هزار و ۱۷۳ مبتلای بستری در سه بیمارستان چین انجام شد، فقط ۱۰ درصد از مبتلایان، گروه خونی AB و ۲۵ درصد، گروه خونی O داشتند درحالی که باقی مبتلایان، گروه خونی A و B داشتند. با توجه به نتیجه این تحقیق می‌توان گفت، گروه خونی A بیشتر از سایر گروه‌های خونی مستعد ابتلا به عفونت است.

پس از گذشت ۴ ماه از پاندمی بیماری در حالی که تعداد مبتلایان به بیش از دو میلیون و ۱۶۰ هزار نفر رسیده بود، تحقیقات به نتایج قطعی‌تری رسید، هرچند هنوز جامعه پزشکی بر این یافته‌ها مهر تأیید صددرصدی نمی‌زند اما به آن توجه زیادی می‌نمایند.[۴۹][۵۰]

تفاوت گروه‌های خونی A و O

ویرایش

دانشمندان نروژی و آلمانی به این نتیجه رسیدند که میزان شدت نارسایی تنفسی در بیماران کووید۱۹ در نوع گروه خونی با واریانت «rs۶۵۷۱۵۲» حدود ۳۲ درصد و در واریانت «rs۱۱۳۸۵۹۴۲» حدود ۷۷ درصد بیشتر از بقیه بیماران بوده است. این کروموزم‌ها تعیین‌کننده خصوصیات گروه‌های خونی در ژن‌ها هستند. پیش از این محققان چینی در بررسی خود به این نتیجه رسیده بودند که میانگین تعداد بیماران کووید ۱۹ که گروه خونی A دارند از بقیه گروه‌های خونی زیادتر است. ضمناً از مدت‌ها پیش نیز دانشمندان به این نتیجه رسیده بودند که افراد با گروه خونی O کمتر به بیماری مالاریا مبتلا می‌شوند. از طرف دیگر پیشتر مشخص شده بود بدن کسانی که گروه خونی A دارند در مقابل طاعون مقاوم‌تر است. حدود ۳۷ درصد از آلمانی‌ها گروه خونی +A و ۳۵ درصد گروه خونی +O دارند. گروه خونی +B در ۹ درصد و گروه‌های خونی -A و -O در ۶ درصد آلمانی‌ها دیده شده است. همچنین نادرترین گروه‌های خونی +AB با ۴ درصد،B با دو درصد و -AB با یک درصد در آلمان است.[۵۱][۵۲][۵۳]

توضیح علمی

ویرایش

به شکل معناداری وجود دارد. با توجه به پیوندهای پیچیده فیزیکی و شیمیایی که بین ویروس و سلول‌های میزبان وجود دارد پیشرفت بیماری در افراد مختلف متفاوت است. در پاندمی عفونت کووید از نوع سارس (به انگلیسی: SARS-CoV)، محققان دریافتند که گلیکوزیلاسیون O یا اتصال کربوهیدرات‌ها به گروه اکسیژن موجود در پروتئین‌ها، نقشی اساسی در ایجاد و گسترش بیماری دارد. برای کووید ۲ سارس (به انگلیسی: ۲-SARS-CoV)، محققان دریافتند که ممکن است اتفاق مشابهی رخ دهد و گلیکوپروتئوم O یکی از اجزای مهم عفونت است.[۵۴][۵۵]

نتیجه

ویرایش

بر اساس نتایج تحقیقاتی که فروردین ۱۳۹۹ توسط محققان دانشگاه‌های معتبر جهان همچون دانشگاه ویرجینیا انجام شد، گروه‌های خونی از بابت قندها و پروتئین‌های همراه با یکدیگر متفاوت هستند و همین تفاوت، به مصونیت بعضی گروه‌های خونی در مقابل ویروس منجر می‌شود. با وجود این نتایج تحقیقات، جامعه پزشکی متفق است که «هیچ گروه خونی از ابتلا به بیماری‌های ویروسی و عفونی مصون نیست» و هنوز ارتباط بین گروه خونی و ابتلا به کووید ۱۹، در مرحله پژوهش است و حتی دارندگان گروه خونی O نیز هم با نزدیکی با یک مبتلای کووید ۱۹ و رعایت نکردن فاصله‌گذاری اجتماعی و پروتکل‌ها، حتماً به ویروس کرونا مبتلا خواهند شد.[۵۶][۴۹]

در نهایت فعلاً از جمع‌بندی کلی تحقیقات اینگونه مشخص است که افراد با گروه خونی A در مقایسه با دیگر گروه‌های خونی، ۴۵ درصد ریسک ابتلاء بیشتر به بیماری کروناویروس کووید ۱۹ مواجه هستند. از سوی دیگر، افراد با گروه خونی O، با ۳۵ درصد ریسک ابتلاء کمتر به نوع شدیدتر کووید ۱۹ قرار دارند.[۵۷][۵۸]

جستارهای وابسته

ویرایش

پانویس

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. «آیا گروه خونی شما خطر ابتلا به کروناویروس را در شما افزایش می‌دهد؟». مجله پزشکی درمانکده. ۲۰۲۰-۰۴-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  2. "Blodet kan ge svar på hur vi drabbas av covid - Vårdfokus". www.vardfokus.se (به سوئدی). Retrieved 2020-11-08.
  3. «چرا کرونا در دارندگان گروه خونی O کم خطرتر است؟». همشهری آنلاین. ۲۰۲۰-۱۰-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  4. Wang, Chen; Horby, Peter W.; Hayden, Frederick G.; Gao, George F. (2020-02-15). "A novel coronavirus outbreak of global health concern". The Lancet (به انگلیسی). 395 (10223): 470–473. doi:10.1016/S0140-6736(20)30185-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986257.
  5. Zhu, Na; Zhang, Dingyu; Wang, Wenling; Li, Xingwang; Yang, Bo; Song, Jingdong; Zhao, Xiang; Huang, Baoying; Shi, Weifeng (2020-01-24). "A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019". New England Journal of Medicine (به انگلیسی). doi:10.1056/NEJMoa2001017. PMC 7092803. PMID 31978945.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  6. Huang, Chaolin; Wang, Yeming; Li, Xingwang; Ren, Lili; Zhao, Jianping; Hu, Yi; Zhang, Li; Fan, Guohui; Xu, Jiuyang (2020-02). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". The Lancet. 395 (10223): 497–506. doi:10.1016/s0140-6736(20)30183-5. ISSN 0140-6736. PMC 7159299. PMID 31986264. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  7. Kershaw, K. N.; Diez Roux, A. V.; Carnethon, M.; Darwin, C.; Goff, D. C.; Post, W.; Schreiner, P. J.; Watson, K. (2010-01-01). "Geographic Variation in Hypertension Prevalence Among Blacks and Whites: The Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis". American Journal of Hypertension. 23 (1): 46–53. doi:10.1038/ajh.2009.211. ISSN 0895-7061. PMC 2980366. PMID 19910930.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  8. Samouda, Hanen; Ruiz-Castell, Maria; Bocquet, Valery; Kuemmerle, Andrea; Chioti, Anna; Dadoun, Frédéric; Kandala, Ngianga-Bakwin; Stranges, Saverio (2018-06-14). "Geographical variation of overweight, obesity and related risk factors: Findings from the European Health Examination Survey in Luxembourg, 2013-2015". PLOS ONE (به انگلیسی). 13 (6): e0197021. doi:10.1371/journal.pone.0197021. ISSN 1932-6203. PMC 6001977. PMID 29902172.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  9. Zhou, Fei; Yu, Ting; Du, Ronghui; Fan, Guohui; Liu, Ying; Liu, Zhibo; Xiang, Jie; Wang, Yeming; Song, Bin (2020-03-28). "Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study". Lancet (London, England). 395 (10229): 1054–1062. doi:10.1016/S0140-6736(20)30566-3. ISSN 1474-547X. PMC 7270627. PMID 32171076.
  10. Grifoni, Alba; Weiskopf, Daniela; Ramirez, Sydney I.; Mateus, Jose; Dan, Jennifer M.; Moderbacher, Carolyn Rydyznski; Rawlings, Stephen A.; Sutherland, Aaron; Premkumar, Lakshmanane (2020-06). "Targets of T Cell Responses to SARS-CoV-2 Coronavirus in Humans with COVID-19 Disease and Unexposed Individuals". Cell. 181 (7): 1489–1501.e15. doi:10.1016/j.cell.2020.05.015. ISSN 0092-8674. PMC 7237901. PMID 32473127. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  11. Sette, Alessandro; Crotty, Shane (2020-08). "Pre-existing immunity to SARS-CoV-2: the knowns and unknowns". Nature Reviews Immunology (به انگلیسی). 20 (8): 457–458. doi:10.1038/s41577-020-0389-z. ISSN 1474-1741. PMC 7339790. PMID 32636479. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  12. Miotto, Mattia; Rienzo, Lorenzo Di; Gosti, Giorgio; Milanetti, Edoardo; Ruocco, Giancarlo (2021-05-13). "Does blood type affect the COVID-19 infection pattern?". PLOS ONE (به انگلیسی). 16 (5): e0251535. doi:10.1371/journal.pone.0251535. ISSN 1932-6203. PMC 8118288. PMID 33984040.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  13. Sette, Alessandro; Crotty, Shane (2020-08). "Pre-existing immunity to SARS-CoV-2: the knowns and unknowns". Nature Reviews Immunology (به انگلیسی). 20 (8): 457–458. doi:10.1038/s41577-020-0389-z. ISSN 1474-1741. PMC 7339790. PMID 32636479. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  14. Cheng, Yufeng; Cheng, Gregory; Chui, C. H.; Lau, F. Y.; Chan, Paul K. S.; Ng, Margaret H. L.; Sung, Joseph J. Y.; Wong, Raymond S. M. (2005-03-23). "ABO Blood Group and Susceptibility to Severe Acute Respiratory Syndrome". JAMA. 293 (12): 1447–1451. doi:10.1001/jama.293.12.1450-c. ISSN 0098-7484.
  15. Yamamoto, Fumiichiro; Cid, Emili; Yamamoto, Miyako; Blancher, Antoine (2012-04-01). "ABO Research in the Modern Era of Genomics". Transfusion Medicine Reviews (به انگلیسی). 26 (2): 103–118. doi:10.1016/j.tmrv.2011.08.002. ISSN 0887-7963.
  16. Miotto, Mattia; Rienzo, Lorenzo Di; Gosti, Giorgio; Milanetti, Edoardo; Ruocco, Giancarlo (2021-05-13). "Does blood type affect the COVID-19 infection pattern?". PLOS ONE (به انگلیسی). 16 (5): e0251535. doi:10.1371/journal.pone.0251535. ISSN 1932-6203.
  17. Guillon, Patrice; Clément, Monique; Sébille, Véronique; Rivain, Jean-Gérard; Chou, Chih-Fong; Ruvoën-Clouet, Nathalie; Le Pendu, Jacques (2008-09-25). "Inhibition of the interaction between the SARS-CoV Spike protein and its cellular receptor by anti-histo-blood group antibodies". Glycobiology. 18 (12): 1085–1093. doi:10.1093/glycob/cwn093. ISSN 1460-2423. PMC 7108609. PMID 18818423.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  18. "Rh血型的由來". Hospital.kingnet.com.tw. Retrieved 2010-08-01.
  19. Talaro, Kathleen P. (2005). Foundations in microbiology (5th ed.). New York: McGraw-Hill. pp. 510–1. ISBN 0-07-111203-0.
  20. Schmidt, P; Okroi, M (2001), "Also sprach Landsteiner – Blood Group 'O' or Blood Group 'NULL'", Infus Ther Transfus Med, 28 (4): 206–8, doi:10.1159/000050239, S2CID 57677644
  21. "Your blood – a textbook about blood and blood donation" (PDF). p. 63. Archived from the original (PDF) on June 26, 2008. Retrieved 2008-07-15.
  22. "Red Cell Immunogenetics and Blood Group Terminology". International Society of Blood Transfusion. 2021. Archived from the original on 18 February 2021. Retrieved 18 February 2020.
  23. Moise KJ (July 2008). "Management of rhesus alloimmunization in pregnancy". Obstetrics and Gynecology. 112 (1): 164–76. doi:10.1097/AOG.0b013e31817d453c. PMID 18591322. S2CID 1997656.
  24. Chung, C. -M.; Wang, R. -Y.; Chen, J. -W.; Fann, C. S. J.; Leu, H. -B.; Ho, H. -Y.; Ting, C. -T.; Lin, T. -H.; Sheu, S. -H. (2010-12). "A genome-wide association study identifies new loci for ACE activity: potential implications for response to ACE inhibitor". The Pharmacogenomics Journal. 10 (6): 537–544. doi:10.1038/tpj.2009.70. ISSN 1473-1150. PMID 20066004. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  25. Kamatani, Yoichiro; Matsuda, Koichi; Okada, Yukinori; Kubo, Michiaki; Hosono, Naoya; Daigo, Yataro; Nakamura, Yusuke; Kamatani, Naoyuki (2010-03). "Genome-wide association study of hematological and biochemical traits in a Japanese population". Nature Genetics. 42 (3): 210–215. doi:10.1038/ng.531. ISSN 1546-1718. PMID 20139978. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  26. Astle, William J.; Elding, Heather; Jiang, Tao; Allen, Dave; Ruklisa, Dace; Mann, Alice L.; Mead, Daniel; Bouman, Heleen; Riveros-Mckay, Fernando (2016-11-17). "The Allelic Landscape of Human Blood Cell Trait Variation and Links to Common Complex Disease". Cell. 167 (5): 1415–1429.e19. doi:10.1016/j.cell.2016.10.042. ISSN 1097-4172. PMC 5300907. PMID 27863252.
  27. van Rooij, Frank J. A.; Qayyum, Rehan; Smith, Albert V.; Zhou, Yi; Trompet, Stella; Tanaka, Toshiko; Keller, Margaux F.; Chang, Li-Ching; Schmidt, Helena (2017-01-05). "Genome-wide Trans-ethnic Meta-analysis Identifies Seven Genetic Loci Influencing Erythrocyte Traits and a Role for RBPMS in Erythropoiesis". American Journal of Human Genetics. 100 (1): 51–63. doi:10.1016/j.ajhg.2016.11.016. ISSN 1537-6605. PMC 5223059. PMID 28017375.
  28. Williams, Frances M. K.; Carter, Angela M.; Hysi, Pirro G.; Surdulescu, Gabriela; Hodgkiss, Dylan; Soranzo, Nicole; Traylor, Matthew; Bevan, Steve; Dichgans, Martin (2013-01). "Ischemic stroke is associated with the ABO locus: the EuroCLOT study". Annals of Neurology. 73 (1): 16–31. doi:10.1002/ana.23838. ISSN 1531-8249. PMID 23381943. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  29. Reilly, Muredach P.; Li, Mingyao; He, Jing; Ferguson, Jane F.; Stylianou, Ioannis M.; Mehta, Nehal N.; Burnett, Mary Susan; Devaney, Joseph M.; Knouff, Christopher W. (2011-01-29). "Identification of ADAMTS7 as a novel locus for coronary atherosclerosis and association of ABO with myocardial infarction in the presence of coronary atherosclerosis: two genome-wide association studies". Lancet (London, England). 377 (9763): 383–392. doi:10.1016/S0140-6736(10)61996-4. ISSN 1474-547X. PMID 21239051.
  30. Nikpay, Majid; Goel, Anuj; Won, Hong-Hee; Hall, Leanne M.; Willenborg, Christina; Kanoni, Stavroula; Saleheen, Danish; Kyriakou, Theodosios; Nelson, Christopher P. (2015-10). "A comprehensive 1,000 Genomes-based genome-wide association meta-analysis of coronary artery disease". Nature Genetics. 47 (10): 1121–1130. doi:10.1038/ng.3396. ISSN 1546-1718. PMC 4589895. PMID 26343387. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  31. Malik, Rainer; Chauhan, Ganesh; Traylor, Matthew; Sargurupremraj, Muralidharan; Okada, Yukinori; Mishra, Aniket; Rutten-Jacobs, Loes; Giese, Anne-Katrin; van der Laan, Sander W. (2018-04). "Multiancestry genome-wide association study of 520,000 subjects identifies 32 loci associated with stroke and stroke subtypes". Nature Genetics. 50 (4): 524–537. doi:10.1038/s41588-018-0058-3. ISSN 1546-1718. PMC 5968830. PMID 29531354. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  32. Xue, Angli; Wu, Yang; Zhu, Zhihong; Zhang, Futao; Kemper, Kathryn E.; Zheng, Zhili; Yengo, Loic; Lloyd-Jones, Luke R.; Sidorenko, Julia (2018-07-27). "Genome-wide association analyses identify 143 risk variants and putative regulatory mechanisms for type 2 diabetes". Nature Communications. 9 (1): 2941. doi:10.1038/s41467-018-04951-w. ISSN 2041-1723. PMC 6063971. PMID 30054458.
  33. Germain, Marine; Saut, Noémie; Greliche, Nicolas; Dina, Christian; Lambert, Jean-Charles; Perret, Claire; Cohen, William; Oudot-Mellakh, Tiphaine; Antoni, Guillemette (2011). "Genetics of venous thrombosis: insights from a new genome wide association study". PloS One. 6 (9): e25581. doi:10.1371/journal.pone.0025581. ISSN 1932-6203. PMID 21980494.
  34. Wichmann, Dominic; Sperhake, Jan-Peter; Lütgehetmann, Marc; Steurer, Stefan; Edler, Carolin; Heinemann, Axel; Heinrich, Fabian; Mushumba, Herbert; Kniep, Inga (2020-08-18). "Autopsy Findings and Venous Thromboembolism in Patients With COVID-19: A Prospective Cohort Study". Annals of Internal Medicine. 173 (4): 268–277. doi:10.7326/M20-2003. ISSN 1539-3704. PMC 7240772. PMID 32374815.
  35. Tang, Ning; Bai, Huan; Chen, Xing; Gong, Jiale; Li, Dengju; Sun, Ziyong (2020-05). "Anticoagulant treatment is associated with decreased mortality in severe coronavirus disease 2019 patients with coagulopathy". Journal of thrombosis and haemostasis: JTH. 18 (5): 1094–1099. doi:10.1111/jth.14817. ISSN 1538-7836. PMID 32220112. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  36. Spiezia, Luca; Boscolo, Annalisa; Poletto, Francesco; Cerruti, Lorenzo; Tiberio, Ivo; Campello, Elena; Navalesi, Paolo; Simioni, Paolo (2020-06). "COVID-19-Related Severe Hypercoagulability in Patients Admitted to Intensive Care Unit for Acute Respiratory Failure". Thrombosis and Haemostasis. 120 (6): 998–1000. doi:10.1055/s-0040-1710018. ISSN 2567-689X. PMC 7295272. PMID 32316063. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  37. Middeldorp, Saskia; Coppens, Michiel; van Haaps, Thijs F.; Foppen, Merijn; Vlaar, Alexander P.; Müller, Marcella C. A.; Bouman, Catherine C. S.; Beenen, Ludo F. M.; Kootte, Ruud S. (2020-08). "Incidence of venous thromboembolism in hospitalized patients with COVID-19". Journal of thrombosis and haemostasis: JTH. 18 (8): 1995–2002. doi:10.1111/jth.14888. ISSN 1538-7836. PMC 7497052. PMID 32369666. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  38. Dentali, Francesco; Sironi, Anna Paola; Ageno, Walter; Turato, Sara; Bonfanti, Carlo; Frattini, Francesco; Crestani, Silvia; Franchini, Massimo (2012-07). "Non-O blood type is the commonest genetic risk factor for VTE: results from a meta-analysis of the literature". Seminars in Thrombosis and Hemostasis. 38 (5): 535–548. doi:10.1055/s-0032-1315758. ISSN 1098-9064. PMID 22740183. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  39. Germain, Marine; Chasman, Daniel I.; de Haan, Hugoline; Tang, Weihong; Lindström, Sara; Weng, Lu-Chen; de Andrade, Mariza; de Visser, Marieke C. H.; Wiggins, Kerri L. (2015-04-02). "Meta-analysis of 65,734 individuals identifies TSPAN15 and SLC44A2 as two susceptibility loci for venous thromboembolism". American Journal of Human Genetics. 96 (4): 532–542. doi:10.1016/j.ajhg.2015.01.019. ISSN 1537-6605. PMC 4385184. PMID 25772935.
  40. Welle (www.dw.com)، Deutsche. «گروه‌های خونی O و A می‌توانند در روند بیماری کووید ۱۹ تأثیرگذار باشد | DW | 16.10.2020». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  41. پرش به بالا به: ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ ۴۱٫۲ Pinkstone، Joe (۲۰۲۱-۰۴-۰۵). «Blood type does NOT affect risk of severe Covid, study finds». Mail Online. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۸.
  42. پرش به بالا به: ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ ۴۲٫۲ Anderson, Jeffrey L.; May, Heidi T.; Knight, Stacey; Bair, Tami L.; Muhlestein, Joseph B.; Knowlton, Kirk U.; Horne, Benjamin D. (2021-04-05). "Association of Sociodemographic Factors and Blood Group Type With Risk of COVID-19 in a US Population". JAMA Network Open (به انگلیسی). 4 (4): e217429. doi:10.1001/jamanetworkopen.2021.7429. ISSN 2574-3805.
  43. پرش به بالا به: ۴۳٫۰ ۴۳٫۱ Pinkstone، Joe (۲۰۲۱-۰۴-۰۵). «Blood type does NOT affect risk of severe Covid, study finds». Mail Online. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۸.
  44. پرش به بالا به: ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ Nasiri, Maryam; Khodadadi, Javad; Hajrezaei, Zahra; Bizhani, Negar (2021-04-05). "The Probable Association between Blood Groups and Prognosis of COVID-19". Iranian Journal of Public Health (به انگلیسی). 50 (4): 825–830. doi:10.18502/ijph.v50i4.6009. ISSN 2251-6093.
  45. "The Association Between ABO-Rh Blood Groups and the Risk of COVID-19 Infection" (PDF). gums.ac.ir (به انگلیسی). Archived from the original (PDF) on 30 July 2021. Retrieved 30 July 2021.
  46. «چرا کرونا در دارندگان گروه خونی O کم خطرتر است؟». همشهری آنلاین. ۲۰۲۰-۱۰-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  47. «چرا گروه خونی O می‌تواندخطر ابتلا به کرونا ویروس ج». خبرگزاری علم و فناوری. ۱۳۹۹-۰۷-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  48. «ارتباط بین گروه خونی و ابتلا به نوع شدید بیماری کرونا چیست؟». ایمنا. ۲۰۲۰-۱۰-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  49. پرش به بالا به: ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ «آیا افرادی که گروه‌خونی O دارند کرونا نمی‌گیرند؟». Parstoday. ۱۳۹۹-۰۱-۳۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  50. "Relationship between blood group and risk of infection and death in COVID-19: a live meta-analysis". New Microbes and New Infections (به انگلیسی). 37: 100743. 2020-09-01. doi:10.1016/j.nmni.2020.100743. ISSN 2052-2975.
  51. «کدام گروه خونی در معرض ابتلا به کرونا هستند؟ - بهار نیوز». www.baharnews.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  52. «آیا گروه خونی شما خطر ابتلا به کروناویروس را در شما افزایش می‌دهد؟». مجله پزشکی درمانکده. ۲۰۲۰-۰۴-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  53. Welle (www.dw.com)، Deutsche. «گروه‌های خونی O و A می‌توانند در روند بیماری کووید ۱۹ تأثیرگذار باشد | DW | 16.10.2020». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  54. «آیا گروه خونی o کرونا نمی‌گیرد؟». tabnakjavan.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  55. Zietz, Michael; Zucker, Jason; Tatonetti, Nicholas P. (2020-09-10). "Testing the association between blood type and COVID-19 infection, intubation, and death". medRxiv. doi:10.1101/2020.04.08.20058073. PMC 7276013. PMID 32511586.
  56. «چرا کرونا در دارندگان گروه خونی O کم خطرتر است؟». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  57. «تاثیر گروه خونی و ژن افراد بر احتمال شدت کووید ۱۹». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۰-۰۶-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.
  58. «نوع گروه خونی شدت بیماری کووید ۱۹ را پیش‌بینی می‌کند». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۰-۱۰-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۸.