اخبار خراسان در مطبوعات دوره قاجار
این مقاله بخش آغازین ندارد. (ژوئیه ۲۰۲۲) |
کتاب اخبار خراسان در دوره قاجار شامل ۱۷ جلد است که توسط سیدمهدی سیدقطبی و از لابه لای اوراق نشریات دوره قاجار فارسی زبان گردآوری شده است. محتوای این اثر همگی مربوط به خراسان بزرگ است.
مقدمه
ویرایشآگاهی از اخبار و وقایع دقیق گذشتگان مورخ را در تحلیل‌ها و پژوهش‌هایش، یاری می‌کند و به خواننده مشتاق تاریخ هم اطلاعات دقیق‌تر و جامع‌تری می‌دهد. روزنامه‌های گذشته همیشه منابعی غنی و هیجان‌انگیز برای پژوهش در احوال گذشتگان بوده‌اند. علاوه بر اینکه روزنامه‌ها روزشمار دقیق وقایع گذشته را به ما می‌دهند، منابع خوبی برای تحلیل افکار عمومی و دیگر تحلیل‌های تاریخی و جامعه‌شناختی هستند. گاه سطری درج شده در مطبوعات می‌تواند راهگشای یک نکته مبهم تاریخی یا نمایانگر یک گوشه مغفول مانده در تاریخ یک سرزمین باشد.
«اخبار خراسان در مطبوعات دوره قاجار» مجموعه‌ای است که برای ایران‌دوستان و ایران‌شناسان گردآوری شده است. این مجموعه هفده جلدی (در سیزده هزار صفحه)، اخبار خراسانی مندرج در مطبوعات دوره قاجار را از ابتدای تأسیس روزنامه کاغذ اخبار، تا سال‌های پایانی سلطنت احمدشاه قاجار ارائه کرده است.
اگرچه یکایک جلدها دارای نمایه مستقل در انتهای کتاب هستند اما در جلد سیزدهم کل نمایه‌های جلدهای اول تا دوازدهم در هم ادغام و یکپارچه شدند
فهرست مندرجات کتاب
ویرایشج. ۱. روزگار محمدشاه و ناصرالدین‌شاه
ج. ۲. روزگار مظفرالدین شاه (۱۳۱۴–۱۳۲۴)
ج. ۳. روزگار محمدعلی‌شاه (محرم ۱۳۲۵- جمادی الثانی ۱۳۲۷ق)
ج. ۴ روزگار احمدشاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ق) روزنامه‌های حبل‌المتین، چهره‌نما، تمدن، عصر جدید، مجلس
ج. ۵. روزگار احمدشاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ق) روزنامه‌های شمس، تنبیه درخشان، ایران نو، رعد
ج. ۶. روزگار احمدشاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ق) روزنامه‌های رعد، ایران، خراسان، کاشف اسرار
ج. ۷. روزگار احمدشاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ق) روزنامه‌های طوس، عصر جدید، بلد الامین، رعد، ایران
ج. ۸. روزگار احمدشاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ق) روزنامه‌های نوبهار، تازه بهار و ایران
ج. ۹. روزگار احمدشاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ق) روزنامه‌های چمن، اطلاعات یومیه، شرق ایران و فکر آزاد
ج۱۰. روزگار احمدشاه (رجب۱۳۲۷–۱۳۴۴ ق) روزنامه‌های فکرآزاد، مهر منیر و وطن
ج. ۱۱. روزگار احمدشاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ق) روزنامه‌های شوری، تازه بهار و بهار
ج. ۱۲. روزگار احمد شاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ ق) روزنامه‌های آگاهی، بهار، شرق ایران، و مجله الکمال
ج. ۱۳. نمایه مجلدات دوازده‌گانه
ج. ۱۴. روزگار احمد شاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ ق) روزنامه تازه بهار (۱۹ جمادی‌الثانی ۱۳۳۸- ۱ جمادی الثانی ۱۳۳۹)
ج. ۱۵. روزگار احمد شاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ ق) روزنامه تازه بهار (مشهد) بازه زمانی (۱۸ ربیع‌الثانی- ۱ جمادی‌الثانی ۱۳۳۹) قمری و روزنامه خورشید بازه زمانی (۱۷ ذیقعده ۱۳۴۱- ۵ ربیع‌الثانی ۱۳۴۳)
ج. ۱۶. روزگار احمد شاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ ق) روزنامه خورشید (۹ ربیع الثانی ۱۳۴۳ - ۲۸ جمادی الثانی ۱۳۴۴) و روزنامه فکر آزاد (۲۳ ذیحجه ۱۳۴۱- ۱۷ ربیع الاول ۱۳۴۲)
ج. ۱۷. روزگار احمد شاه (رجب ۱۳۲۷–۱۳۴۴ ق) روزنامه بهار (۹ محرم- ۱۸ شعبان ۱۳۴۱) و
روزنامه فکر آزاد (۲۲ ربیع‌الاول ۱۳۴۲ – ۵ محرم ۱۳۴۳)
منتقدان
ویرایشسید فرید قاسمی که از او بعنوان «حافظه مطبوعات ایرانی» و «آبروی حرفه روزنامه‌نگاری» یاد می‌شود در مجله کتاب دربارهٔ این مجموعه می‌نویسد: «آنچه این اثر را از همگنان متمایز می‌کند صداقت کوششگر در ذکر منابع و یادآوری زحماتی است که پایه کارهای بعدی را فراهم آورد. باید به سیدمهدی سیدقطبی، کارشناس ارشد کتابداری که هیئت علمی گروه مطبوعات کتابخانه آستان قدس عضویت دارد دست مریزاد گفت. پژوهشگری که تاکنون امانتدارانه و صادقانه ۲۷ عنوان کتاب و ۱۰۱ مقاله تحقیقی انتشار داده‌است.»
محمود فاضلی بیرجندی مترجم و پژوهشگر تاریخ ایران، در یادداشتی «اخبار خراسان در مطبوعات دوره قاجار» را گنجینه ای از اخبار خراسان توصیف نموده و می‌نویسد: «تاریخ ایران تاریخی است که غالبا در حول مرکز قدرت و حکومت دور زده و خبرهای حکومت‌ها را گزارش کرده‌است. از این لحاظ ارزش مخصوص این کتاب و نظایر آن بهتر نمودار می‌شود. چون به خبرهای سرزمین‌های دیگر به جز مرکز قدرت حکومتی پرداخته‌است. اخبار خراسان در مطبوعات دوره قاجار مرجعی است که هم کتابخانه‌ها و مراکز پژوهشی و هم اهل پژوهش بدان احتیاج مبرم دارند. من که این دوره را خریده و بهره‌ها از آن برده‌ام، به لحاظ آشناکردن اهل تتبع در اوضاع شرق ایران این یادداشت را در معرفی آن نوشتم. بادا که خدمت پرزحمت مؤلف آن بهتر دیده شود و بیشتر، چنان‌که باید، به کار آید.»
عبدالمهدی رجایی دارنده دکتری تاریخ محلی، مجموعه «اخبار خراسان در مطبوعات دوره قاجار» را اثری سترگ و ارجمند قلمداد می‌نماید که البته به صورت دقیق و علمی کار شده تا باری از دوش پژوهشگران و شهرشناسان این استان بردارد.
هما سعادتمند خبرنگار روزنامه شهرآرا، در یادداشتی در همین روزنامه با اشاره به اینکه کتاب «اخبار خراسان در مطبوعات دوره قاجار» به اخبار استخراج‌شده حوادث و رویدادهای مشهد و خراسان از آرشیو مطبوعات گذشته اختصاص دارد، معتقد است: «از آنجا که تمام مطالب این مجموعه براساس اولویت زمانی دسته‌بندی، تنظیم و چاپ شده‌اند، حکم آیینه‌ای را دارند که می‌توان تصویر مشهد و خراسان دوره قاجار را بی کم و کاست و بدون هیچ‌گونه دخل و تصرف در آن مشاهده کرد.»
منابع
ویرایشاخبار خراسان در مطبوعات دوره قاجار/ پژوهش و گردآوری: سیدمهدی سیدقطبی. - قم: مجمع ذخائر اسلامی، ۱۳۹۷–۱۴۰۱.