آنوناکی (سومری: 𒀭𒀀𒉣𒈾، همچنین ترجمه‌شده به صورت‌های آنوناکّی، آنّوناکی، آنونا، آناناکی، انکی و غیره) نام گروهی از خدایان تمدن‌های اکد، سومر، آشور و بابل) است.[۱]

چهار مجسمه آلیاژ مس که خدایان باستانی بین‌النهرین را با تاج‌های شاخدار نشان می‌دهد. (ح. ۲۱۳۰ پ. م)

در اولین نوشته‌های سومری دربارهٔ آنها، که از دوره پسا-اکدی به یادگار مانده‌اند، آنوناکی‌ها از نسل آنو و کی، به ترتیب خدای آسمان و الهه زمین، هستند و وظیفه اصلی آنها تعیین سرنوشت بشریت بود.

 
نقش بر روی یک مهر استوانه‌ای اکدی که خدایی دارای پوشش گیاهی، احتمالاً نینهورساگ، نشسته بر تخت سلطنتی در اطراف عبادت کننده‌هایش را نشان می‌دهد. (ح. ۲۳۵۰–۲۱۵۰ BC)

نام آنوناکی از نام آنو، خدای سومری آسمان، می‌آید.[۲] این نام به اشکال گوناگونی چون «آ-نونا»، «آ-نونا-که-نه»، یا «آ-نون-نا» ثبت شده‌است و معنی آن «نوادگان شاه» یا «نوادگان آنو» می‌باشد.[۱]

اعتقاد بر این بود که آنوناکی‌ها فرزندان آنو و همسرش کی، الهه زمین، هستند.[۱] ساموئل نوآ کریمر کی و نینهورساگ، الهه مادر سومری، را یک شخصیت می‌داند.[۳][۴] قدیمی‌ترین آنوناکی انلیل، خدای باد و رئیس خدایان سومری، بود.[۵] سومری‌ها باور داشتند پیش از تولد انلیل زمین و بهشت یکی بودند اما پس از تولد او زمین و بهشت از یکدیگر جدا شدند.[۶] انلیل زمین را برداشت و پدرش آسمان را.[۷]

پرستش

ویرایش
 
در زمان های باستان در فرهنگ های مختلف ، “مار پیچیده” نمادی از دانش و خرد معنوی بود.

آنوناکی‌ها عمدتاً در متون ادبی ذکر شده‌اند و شواهد بسیار کمی برای حمایت از وجود فرقه‌ای برای پرستش آنان کشف شده‌است.[۸][۹] این احتمالاً به این دلیل باشد که هر یک از آنوناکی‌ها فرقه مخصوص خود را داشت.[۱۰] هیچ تصویری از آنوناکی‌ها، به عنوان یک گروه کامل، هنوز کشف نشده‌است. اگرچه چند تصویر از کنار هم قرار گرفتن دو یا سه خدا از این گروه شناسایی شده‌است.[۱۰] خدایان در بین‌النهرین باستان تقریباً همگی‌شان انسان‌انگار بودند.[۱۱] تصور می‌شد که آنها دارای قدرت خارق‌العاده‌ای هستند و اغلب در اندازه فیزیکی مهیبی مجسم می‌شدند.[۱۱] خدایان معمولاً مِلَم بر تن داشتند، جسمی ناشناخته که «آنها را در شکوهی ترسناک می‌پوشاند»[۱۲] و آن را قهرمانان، شاهان، غول‌ها و حتی شیاطین می‌توانستند آن را بپوشند. [۱۳] تأثیری که دیدن ملم یک خدا بر انسان می‌گذارد با واژه نی (خواب‌رفتگی بدن) توصیف شده‌است.[۱۴] خدایان تقریباً همیشه با تاج شاخدار به تصویر کشیده می‌شوند. آنها همچنین گاهی اوقات با لباس‌هایی به تصویر کشیده می‌شدند که زیورآلات تزئینی طلائی و نقره‌ای به استادی بر آنان دوخته شده‌است.[۱۵]

در بین‌النهرین باستان معتقد بودند که خدایان در آسمان زندگی می‌کنند، اما مجسمه خدا، تجسم فیزیکیِ خود خدا است.[۱۶][۱۷] از این رو، بت‌ها مورد توجه و مراقبت دائمی قرار می‌گرفتند[۱۶][۱۸] و گروهی از کاهنان برای نگهداری از آنان تعیین می‌شدند.[۱۹] این کاهنان بر تن مجسمه لباس می‌پوشاندند[۱۷] و در برابر آنان سفره غذا قرار می‌دادند تا «بخورند».[۱۶][۱۸] اعتقاد بر این بود که معبد یک خدا، محل واقعی زندگی آن خداست.[۲۰]خدایان قایق نیز داشتند، دوبه‌هایی که معمولاً در معابدشان نگهداری می‌شد و در طول جشن‌های مذهبی گوناگون برای انتقال مجسمه‌های آیینی آنان در مسیر آبراه‌ها استفاده می‌شد.[۲۱] خدایان همچنین ارابه‌هایی داشتند که برای انتقال مجسمه‌های آیینی آنان از طریق راه زمینی بود.[۲۲] گاهی مجسمه خدا را به محل نبرد می‌بردند تا بتواند شاهد رخ دادن نبرد باشد.[۲۲] اعتقاد بر این بود که خدایان اصلیِ جرگه خدایان بین‌النهرین، شامل آنوناکی‌ها، در «مجمع خدایان» شرکت می‌کنند که در آن همه تصمیمات خدایان گرفته می‌شود. این مجمع به عنوان همتای الهیِ سیستم قانون‌گذاری نیمه‌دموکراتیکی در نظر گرفته می‌شد که در دوره سلسله سوم اور (ح. ۲۱۱۲ تا ح. ۲۰۰۴ پیشا دوران مشترک) وجود داشت.[۲۳]

واژه‌شناسی

ویرایش

این نام به صورت "آ-نونا"، "آ-نوناکی-نی" یا "آ-نو-نا" نوشته می‌شود که به معنای فرزندان شاهزاده یا فرزندان آنو است (در بعضی از ترجمه‌های حماسه گیلگمش آنوناکی به نام «ارواح بزرگ» نیز شناخته شده‌است). طبق اسطوره‌شناسی جهان آکسفورد، آنوناکی: خدایان بسیار کهن و اولیه سومری هستند؛ آنها خدایان باروری جهان زیرین نیز می‌باشند، که در نهایت به عالم مردگان ربط پیدا می‌کنند، جایی که مردگان مورد قضاوت قرار می‌گیرند و نام آنها از خدای قدیمی آسمان که آنو (آن) نام دارد، گرفته شده‌است.

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش